روایت خشم فیدل از روابط تازه کوبا و آمریکا

دیدار تاریخی اوباما از هاوانا بسیار جنجالی بود. فیدل کاسترو در جواب آرام ننشست. این روزها فیدل کاسترو معمولاً خانه راحت خود در حومه غرب این شهر ترک نمی کند. اما در نوزده آوریل این رهبر 89 ساله کوبانی با دستیارانش از خانه خارج شد. او یک ژاکت ورزشی آدیداس بر روی یک پیرهن آبی شطرنجی به تن داشت و پس از طی کردن دو مایل به "کاخ کانوکسیونز" (Palacio de Convenciones) رسید.

به گزارش فرارو به نقل از پولیتیکو، در این کاخ او مورد استقبال هزار عضو حزب کمونیست قرار گرفت که پنجاه سال است تنها حزب سیاسی حاکم در کوبا است. آن ها در حال اتمام  اجلاس چهارروزه ای بودند که در هر دهه دو بار برگزار می شود.

فیدل بیمار است و رسماً بازنشست شده است و در دهه گذشته قدرت را به تدریج به دستان برادرش  رائول سپرده است. اما او مردی است که همچنان به تاریخ و سیاست علاقه مند باقی می ماند و بسیار نگران میراثش است. او ازآنچه می شنود راضی نیست.

باراک اوباما با دعوت رائول سه روز پرهیاهو را در هاوانا گذراند. این دیدار، برخلاف انتظار و خواسته فیدل یک موفقیت عمومیِ بزرگ بود که به اندازه کنسرت رایگان گروه رولینگ استون (Rolling Stoner) با هیجان و استقبال مردم روبرو شد. گرچه رسانه های دولتی بااحتیاط از این دیدار اوباما صحبت می کردند، اما زمانی که رئیس جمهور آمریکا از مناظر محلی دیدن کرد، به تماشای مسابقه بیس بال رفت و به همراه خانواده و همراهان خود در سطح شهر دور زد، هیجان مردم عادی کاملاً آشکار بود. آن ها لقب سانتو اوباما به او دادند. یک رقاص کوبانی گفت: " او از پاپ هم محبوب تر است !"

اگر بگوییم  اولین دیدار رئیس جمهور آمریکا پس از 90 سال برای فیدل یک شکست بعید و دور از انتظار بود، همزمان خبرهای نگران کننده ی دیگری  از مناطق جنوبی نیز به گوش می رسید. دو تن از متحدان این جزیره در حال مبارزه برای حفظ جایگاه سیاسی خود بودند. دیلما روسف رئیس جمهور برزیل نزدیک به استیضاح و کریستینا کرشنر رئیس جمهور سابق آرژانتین در حال برکناری بود. همچنین، ائتلاف جناح چپ آمریکای لاتین که دهه ها است توسط فیدل طرح ریزی و رهبری شده، در حال فروپاشی بود.

 مرگ حامیِ کوبا در ونزوئلا هوگو چاوز جانشینیِ فردی را به دنبال داشت که احتمالاً تا سال آینده هم دوام نمی آورد. رئیس جمهور چپ گرای اکوادور در حال از دست دادن قدرت بود و قهرمانِ موردعلاقه کاسترو، اوو مورالس رئیس جمهور بولیوی در رفراندم برای ریاست جمهوری شکست خورده بود. پرو و اروگوئه رهبران چپ گرای خود را ازدست داده بودند. اگر نگوییم یک موج سیاسی، یک اثر دومینویی نیمکره ی جنوبی را از چپ به راست در برگرفته بود و تغییر می داد.

 فیدل کاسترو رهبر دیرینه کوبا فهمید باید کاری کند.

کنگره حزب کوبا دستور کار سیاسی و اقتصادی این جزیره را تعیین می کند و بسیاری در داخل و خارج از کوبا پیش بینی کرده بودند انجمن امسال تغییر و اصلاحات بیشتری را اعمال خواهد کرد. از زمانی که آمریکا و کوبا روابط حسنه ای را شروع کردند؛ روند این پیشرفت دائماً توسط برنامه های متغیر این دو برادر به چالش کشیده شده است: فیدل انقلابی سخت گیر و رائول اصطلاح طلب محتاط. اوباما امیدوار بود که یک سفر رسمی به این کشور قبل از کنگره تأثیری هرچند کوچک بر رویکرد اصلاح طلبانه ی رائول داشته باشد.

کوبایی ها نیز به این ملاقات چشم دوخته بودند و بسیاری انتظار داشتند این حزب اعضا و حاکمان نودساله و سنتی را بازنشسته کند. خود رائول با قراردادن حد سنی 70 سال برای مقامات ارشد حزب به این امیدواری ها دامن زد.

اما این گونه نشد. در عوض اعضای پیرِ حزب با حمایت فیدل در سه روز اول کنگره به تصویب یک سری قوانین مانعِ پیشرفت پرداختند. با رد بازنشستگی اعضای قدیمی، تنها به سرکوب اصلاحاتی که قصد نجات اقتصاد روبه زوال کشور را داشت، دامن زدند.

در آخر، فیدل کنگره را برای اولین بار از سال 1997 خطاب قرارداد. تاریخ حضور او در 19 آوریل تصادفی نبود. مصادف با 55 امین سالگرد عملیات خلیج خوک ها با رهبری آمریکا بود. زمانی که ارتش فیدل کودتای سیا (CIA) را مغلوب کرد، هزاران شورشی تحت حمایت آمریکا را نیز دستگیر و ابرقدرت جهان را کاملاً تحقیر کرد. از روزهایی که فیدل سخنرانی های خشمگین شش ساعته در لباس نظامی صورت می داد زمان زیادی گذشته است. اکنون با موهای سفید و دست های لرزان حتی سعی نکرد سرپا بایستد. به او کمک کردند تا در صندلی ای در مرکز سکو بنشیند. فیدل با لحنی محزون گفت: "ممکن است این آخرین باری باشد که در این اتاق صحبت می کنم."

فیدل تا شروع به صحبت کرد امید را از تمام افرادی که منتظر شنیدن کلمات آشتی جویانه بودند، گرفت. او تأکید کرد: "ایده های کمونیستی کوبا در این سیاره پایدار خواهد ماند و دستاوردهایشان ادامه پیدا می کند." و در این راستا افراد حاضر را به "مبارزه بدون آتش بس" دعوت کرد.
 

در دنیای غیرقابل نفوذ سیاست کوبا، سخنرانی فیدل محورِ آنچه تصور می شد قابل توجه ترین سه ماهه ی کوبا از زمان بحران موشکی سال 1962 باشد را تغییر داد. این تخریب بی وقفه شاملِ دیدار جنجالی رئیس جمهور آمریکا، کنگره ای که اصلاحات را سرکوب می کند، خداحافظی فیدل و یک سری حوادث دراماتیک تازه در حماسه بلندمدت برادران کاسترو می باشد.

پس از تولد 90 سالگی فیدل در 13 اوت؛ رائول در سوم ژوئن 85 ساله شد. رائول در روز بزرگ خود باافتخار گفت: "کاستروها قوی و سرخت اند و عمر طولانی دارند." او همچنین به تبریک تولد ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه نیز پاسخ داد.

سیاست رفتن تا مرز جنگ این دو برادر احتمالاً بر مسیر روابط آمریکا و کوبا اثر خواهد گذاشت. در این راستا می توان کنگره را صحنه ی نمایش این دو برادر تصور کرد که ظاهرسازی برایشان اهمیت زیادی دارد. رائول انتروناسیونالیست نمایش اوباما را اجرا کرد. فیدل ناسیونال هماهنگی و هدایت کنگره را به دست گرفت تا پاسخی باشد به اوباما برای پیشنهاد تسریع اصلاحات و همکاری با ایالات متحده.

و پیام فیدل کاملاً واضح است: باید از روی جنازه ام رد شوید.

این واکنشی نبود که کاخ سفید انتظارش را داشت. برای اوباما، این دیدار همانند لحظه ی "نیکسون در چین" بود که امیدوار بود با آن آخرین فصل جنگ سرد در این منطقه پایان یابد.

این دیدار با دیدار رئیس جمهور سابق آمریکا در تضاد کامل بود. در سال 1928 کالوین کولیج با کشتی جنگی به بندر هاوانا رفت. اما اوباما قبل از ورود به هواپیما با مردم کوبا سخن گفت و در پیامی توییتری نوشت " ?Que bolá Cuba" که در این زبان یعنی " چه خبر کوبا؟" و ادامه داد " برای دیدن مستقیم مردم کوبا لحظه شماری می کنم."
 

سفر اوباما بسیار عجله ای بود و در پشت صحنه آمریکا در فرآیند تدارکات اولیه این سفر بود. تاریخ سفر تا ماه ژانویه نهایی نشده بود. این سفر طوری زمان بندی شده بود که قبل از کنگره حزب باشد و امیدوار بودند که کاخ سفید تأثیر تعدیل کننده ای بر آن بر جای بگذارد. طبق منابع هر دو کشور و دفتر معاون رئیس جمهور، اوباما و بانوی اول آمریکا خواستار یک سفر خانوادگی بودند.

برنامه ریزی این سفر همچنین سبب تنش میان کاخ سفید و وزارت خارجه شد که به دلیل معامله تاریخی کوبا در دسامبر 2014 بود. این توافق، جنگ سرد میان دو کشور را پایان داده و همه چیز رو به عادی شدن بود: کوبا موافقت کرد بسیاری از زندانی های سیاسی را آزاد کند؛ آلن گراس پیمانکار آمریکا و رولاندو ساراف مهره ی کلیدیِ سازمان اطلاعات آمریکا آزاد و به کشورشان بازگردند. در عوض آمریکا سه زندانی باقی مانده از "پنج کوبایی جاسوس" را آزاد کند. گرچه این جور مذاکرات معمولاً توسط وزارت امور خارجه انجام می شود، اما اوباما مشاور معتمد خود بن رودز را مسئول معامله با کوبا کرد. این مذاکرات محرمانه 18 ماه به درازا کشید و تنها ریکاردو زونیگا کارشناس امور کوبا در کنار رودز بود و در حلقه معتمدین اوباما قرار داشت. همچنین وزارت امور خارجه کوبا نیز از مذاکرات خارج شد. مهره ی کلیدی کوبا سرهنگ آلخاندرو کاسترو اسپین پسر 50 ساله رائول بود؛ فردی سرسخت که گمان می رود وارث آشکار پدرش  است.

سفر عجله ای به نفع کوبا بود تا مسیر و برنامه را تعیین کنند: هیچ ملاقاتی با فعالان حقوق بشر صورت نگیرد و لیست مهمان ها را به میل خود تعیین کنند؛ مثلاً اینکه چه خبرنگارانی حضورداشته باشند.

اوضاع خوب نبود و در رسانه ها بر سر این موضوع جنجال به پا شده بود تا اینکه جان کری وزیر امور خارجه امریکا سفر به هاوانا را کنسل کرد. بلوف کری جواب داد و از آن به بعد آمریکا به آنچه می خواست رسید. کوبایی ها با اکراه به خبرنگاران ویزا دادند، رئیس جمهور با کارآفرینان، مخالفان و فعالان حقوق بشر ملاقات کرد و حتی یک کنفرانس خبری ترتیب داد که به صورت زنده از تلویزیون پخش شد.

نمی توان تأثیر ورود اوباما به کوبا را نادیده گرفت. در جریان این دیدار بارها از اوباما به عنوان "سیاه پوست طلایی" یاد شد. ظاهر اوباما که بسیار به کوبایی ها شبیه است و چند نژادی بودن وی تأثیر زیادی بر تعداد زیادی از مردم کوبا که سیاه یا دورگه هستند داشت.

این دیدار تأثیرهای قابل توجهی بر نمای پایتخت کوبا نیز داشت. هر ساختمانی که قرار بود اوباما و همراهانش از جلوی آن عبور کنند، تعمیر شده بود و تمام خیابان هایی که ماشین اوباما از آن عبور کرد آسفالت شدند. این مسائل باعث ترویج جکی در میان کوبایی شد که به اوباما می گفت " به دیدن ما بیا و آسفالت با خودت بیار! "

نقطه اوج این سفر سخنرانی هوشمندانه اوباما در مرکز شهر هاوانا با حضور شخصیت های ارشد سیاسی بود. اوباما این گونه آغاز کرد: "من برای پایان دادن به آخرین اثرات جنگ سرد به اینجا آمده ام." این سخنرانی را میلیون ها کوبانی تماشا کردند و بسیاری گفتند که تحت تأثیر احساسات قرار گرفتند و خوشحال اند که رئیس جمهور آمریکا مستقیماً با آن ها سخن گفته است.

مارتا ویتورت که سخنرانی را در آپارتمان خود تماشا کرده بود گفت: "اشک در چشمانم جمع شد." ویتورت که سابقاً در وزارت امور خارجه بوده گفت: "این آغازی برای آینده کوباست."

رخداد غیرمنتظره دیگری 11 میلیون ساکن این جزیره را غافلگیر کرد. در دومین روز دیدار اوباما، او رائول را به شرکت در یک کنفرانس خبری زنده تشویق کرد که در آن خبرنگاران آمریکایی سؤال های بررسی نشده و آزاد از وی بپرسند.

با توجه به تضاد کوبا با مطبوعات آزاد، مشارکت رائول خیره کنند بود و بدون شک تصمیمی ناگهانی بوده که او به سرعت از آن پشیمان شد. این رهبر کوبانی به وضوح از سؤال یک خبرنگار از شبکه NBC درباره حقوق بشر آزرده شد اما از سؤال جیم آکوستا که پرسید "چرا در کوبا زندانی سیاسی وجود دارد؟" به خشم آمد. رائول با اوقات تلخی گفت: "لیست زندانی های سیاسی را به من بدهید تا همین الان آزاد شوند... اگر چنین کسانی وجود داشته باشند قبل از شب آزاد می شوند." بلافاصله فهرستی از اسامی زندانیان در رسانه های اجتماعی منتشر شد که هیچ یک از آن ها تا الان آزاد نشده اند.
 

این دو برادر در مسائل زیادی مانند پایانِ تحریم آمریکا با یکدیگر هم عقیده اند. از طریق اقدامات اجرایی،  دولت اوباما بخشی از محدودیت های تجاری و سرمایه گذاری را برداشته است. اما برای تجارت و بانکداری کاملاً نرمال و آزاد، باید منتظر لغو رسمی تحریم ها از سوی کنگره آمریکا باشند. اما چه ترامپ پیروز شود چه کلینتون، کوبایی های عقیده دارند برای حل این مسئله در کنگره به اندازه کافی رأی دارند. با حضور سناتورهای جمهوری خواه مانند جف فلیک و رند پل، انتظار دارند تا سال 2017 به رأی برسند. اما تا آن زمان،  این تحریم ها تبلیغات مفیدی درباره ی امپراتوری "قلدر" در شمال است.