سفر به تهران؛ از استالین تا پوتین

“ژوزف استالین” نخستین رهبر حزب کمونیست شوروی برای شرکت در کنفرانس تهران، ۲۸ نوامبر سال ۱۹۴۳ به ایران سفر کرده بود؛ کنفرانسی که تاثیر مهمی بر جنگ جهانی دوم داشت. پس از آن دیگر هیچ رئیس جمهوری از سرزمین شورویایی ها یا بهتر بگوییم تزارهای  دیروز یا روس های امروز به ایران سفر نکرد تا در سال ۲۰۰۷، پس از ۶۴ سال باردیگر هواپیمای روسیه بر باند فرودگاه مهرآباد تهران بر زمین نشست و مرد شماره یک کرملین از آن پیاده شد؛ این بار رئیس جمهور پوتین.

 “ولادمیر ولادیمیرویچ پوتین” تنها رئیس جمهور روسیه می باشد که دوبار به ایران سفر کرده است؛ بار اول سال دوم ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد (دولت نهم) و اینبار سال سوم از ریاست جمهوری حسن روحانی (دولت یازدهم). رئیس جمهور روسیه که در سال ۲۰۰۷ به منظور شرکت در اجلاس روسای کشورهای حاشیه خزر به تهران آمده بود، صبح دیروز به منظور شرکت در اجلاس کشورهای صادر کننده گاز (جی.آی.سی.اف) وارد کاخ سعدآباد شد.

• دولت یازدهم؛ بهبود روابط با روسیه

روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه و پیشتر از آن پادشاهی ایران و اتحاد جماهیر شوروی و پادشاهی تزاری در روسیه، در طول سالیان گذشته همواره با فراز و فرودهایی رو به رو بوده است. با روی کار آمدن دولت یازدهم در ایران و گسترش روابط تهران با غرب به موجب مذاکرات هسته ای ایران با ۵+۱، دستگاه سیاست خارجی پاستور همواره تلاش کرد تا به طرف کرملین نشین خود این اطمینان را بدهد که گسترش روابط با طرف غربی، به معنای سردی در مناسبات دیپلماتیک تهران ـ مسکو نخواهد بود. موید این ادعا، سفرهای مقامات عالی رتبه ایرانی به روسیه و گفتگوهای مستمرسیاسی و اقتصادی طی دو سال گذشته می باشد.

از سوی دیگر باید توجه داشت سیاست خارجی دولت یازدهم طی سه سال گذشته، تمرکز صرف بر یک یا دو نقطه از جهان و برقراری دیپلماسی سرد و یا حتی دیپلماسی خاموش با دیگر بازیگران مهم بین المللی نبوده است. در نظام بین الملل روابط میان کشورها بر روابط میان دیگر دولت ها نیز تاثیرگذار است؛ به عنوان مثال زمانی که کشوری در نظام بین الملل به انزوا می رود، متحدان و همسویان آن کشور نیز در روابط خارجی خود بازنگری می کنند؛ چرا که نمی خواهند به واسطه ارتباط با یک دولت، روابط خود با دیگر بازیگران بین المللی را تاریک نمایند. سیاست خارجی ناصحیح ایران در دولت های نهم و دهم سبب شد تا حجم مبادلات اقتصادی ما و روس ها به یک چهارم تقلیل یابد. طی سه سال گذشته، با دیپلماسی فعال جمهوری اسلامی ایران از یک سو و گسترش مناسبات با روسیه، حجم مبادلات اقتصادی که پیش از آن سیر نزولی داشت ترمیم شد.

• روابط اقتصادی ایران و روسیه، همچنان در امید صعود

“الکساندر کارپیچ” معاون رئیس بخش روسی کمسیون تجاری روسیه ـ ایران در یادداشتی می نویسد حجم مبادلات تجاری ایران در تراز تجارت خارجی روسیه حدود چهار درصد می باشد که با پتانسیل موجود، اصلا همخوانی ندارد. به اعتقاد وی این حجم پایین بر ضرورت تحرک بیشتر برای توسعه روابط تجاری میان دو کشور دلالت می کند.

باید توجه داشت موانع ساختاری در حوزه بازرگانی میان دو کشور تاثیر بسزایی بر پایین بودن حجم مبادلات داشته است. اگرچه در دولت جدید تلاش های بسیاری از سوی سفارت کشورمان در مسکو و سازمان توسعه و تجارت صورت گرفت، اما همچنان گام های بسیاری تا گسترش سطح روابط و نقش پذیری ایران در تراز تجارت خارجی روسیه وجود دارد که البته روس ها نیز می بایست همکاری های خود را جهت تسهیل موانع گسترش دهند.

از جمله اقدامات انجام شده می توان به موافقتنامه دامی اشاره کرد که پس از هفت سال پیگیری سرانجام منتج به نتیجه شد؛ همچنین امضای موافقتنامه هایی در خصوص شیلات و طیور.

• تاثیر سفر پوتین بر روند مذاکرات سوریه

اکنون سفر پوتین به تهران پیام های بزرگی دارد؛ به ویژه آنکه این سفر همزمان با مذاکرات وین برای حل بحران سوریه می باشد. طی چهار سال و نیم گذشته کرملین و پاستور سیاستی مشابه در قبال دمشق داشته اند و طی ماه گذشته مسکو رسما وارد فاز نظامی مستقیم برای حمله به داعش شده است. سفر پوتین به تهران و دیدار وی با رهبری و رئیس جمهور ایران نشان دهنده همگرایی دیدگاه ها و رویکردهای دو کشور در حل بحران سوریه است.

مسکو طی ماه های گذشته تلاش کرده است تا خود را تبدیل به محور اصلی حل بحران روسیه نماید؛ روس ها از یک سو با مقامات عربستانی و مخالفین بشار اسد دیدار و گفتگو کرده و از سویی همواره بر نقش و حضور ایران در حل بحران سوریه سخن به میان آورده اند. در انتها باید گفت اگرچه نمی توان سفر پوتین به تهران را با سفر استالین مقایسه کرد؛ اما شاید بتوان اینگونه مطرح کرد که همانطور که نشست تهران در سال ۱۹۴۳ تاثیر مهمی بر روند جنگ جهانی دوم داشته است، این سفر نیز تاثیر مهمی بر روند حل بحران سوریه خواهد داشت؛ سفری که تنها به اجلاس سازمان کشورهای صادر کننده گاز در تهران محدود نخواهد شد.

منبع: روزنامه وقایع اتفاقیه