توافق هسته‌ای از قطعنامه ۵٩٨ پیچیده‌تر است

وزیر امورخارجه کشورمان گفت: خدا را شاهد می گیرم در تمامی دورانی که بنده مسئولیت مذاکرات را برعهده داشتم حتی یک لحظه ملاحظه سیاسی وارد معادلات ذهنی من نشده چرا که من خط سیاسی ندارم و وابسته به هیچ جناحی نیستم.

روزنامه اعتماد امروز شنبه 94/3/16 گفت و گویی با جواد ظرف وزیر امورخارجه کشورمان انجام داده است که در ادامه می خوانید:

  آقای دکتر در طراحی راهبردی و نقشه راهی که برای مذاکرات هسته ای داشته اید به نظر می رسد بیش از امتیاز دادن به طرف های غربی تلاش دارید تا حس امتیاز را بدهید. به واقع مهم ترین پارامترهای راهبرد ایران در مذاکرات هسته ای مبتنی بر چه ارکانی است؟

طراحی ما برای حل پرونده هسته ای بر اساس حذف موانع پیشرفت هسته ای و حفظ دستاوردهای علمی کشور در کنار اقدامات اطمینان سازی که مخل اصل برنامه هسته ای ایران نباشد بوده است.

  در شروع مذاکرات در چه مرحله ای بودیم و در حال حاضر در چه مرحله ای هستیم؟

در دوره اول به دنبال تثبیت حق هسته ای مان بودیم و می خواستیم مانع از این بشویم که غربی ها به ویژه امریکا نگرش و خواست شان را بر ما تحمیل بکنند. این دوران از مذاکرات بی تردید اقتضائاتی داشت. اما در حال حاضر از این مرحله عبور کرده ایم و وارد مرحله جدیدی شدیم. در این مرحله می خواهیم به سمت نهادینه سازی و اقتصادی کردن برنامه هسته ای مان برویم. برای این کار هم نیاز داریم که وارد یک مرحله دیگری بشویم. ورود به این مرحله لزوما به معنی امتیاز دادن نیست. ممکن است پذیرفتن برخی محدودیت ها باشد اما این محدودیت ها از یک جانب دیگر به ما کمک می کند که برنامه هسته ای مان را به شکل علمی و حساب شده پیش ببریم. از سوی دیگر این مرحله به ما کمک می کند تا این فشارها، تهدیدات، تحریم ها و تضییعاتی را که در حق مردم ایران بوده برطرف کنیم و برداریم. این کلیت طراحی ما به اختصار برای حل پرونده هسته ای بوده است.

   نوسازی تکنولوژی و زیرساخت هسته ای ایران در این طراحی تا چه میزان می تواند مشارکت کشورهای دارای این تکنولوژی را به همراه داشته باشد؟در هدف گذاری تان چنین چیزی را پیش بینی کرده اید؟

بله در هدف گذاری ما این بوده که برنامه هسته ای ایران در ابتدا به عنوان یک برنامه قانونمند مطابق با معیارهای بین المللی به رسمیت شناخته شود تا ما هم بتوانیم از دستاوردهای روز هم در حوزه پیشرفته فناوری راکتورها، و بحث غنی سازی استفاده کنیم و هم از دستاوردهایی که در حوزه ایمنی هسته ای در دنیا وجود دارد بهره بگیریم. اگر توافق به نتیجه برسد یکی از مهم ترین بخش های این توافق همکاری های صلح آمیز هسته ای با دیگر کشورهاست که بر اساس آن جدای از بهره گیری از دانشمندان ایرانی که توانمندی خودشان را در دنیا به اثبات رسانده اند خواهیم توانست از سایر دانشمندان دنیا هم برای پیشرفت چرخه هسته ای مان استفاده کنیم. زمینه های خیلی خوبی با رسیدن به توافق جامع در این زمینه وجود دارد.

  یکی از مسائل و مباحثی که به ویژه طی یکی، دوماه گذشته از سوی طیف منتقدان تیم هسته ای همواره مطرح شده پایبندی امریکا به توافق جامع هسته ای است. گفته می شود اگر جمهوریخواهان بتوانند انتخابات ریاست جمهوری امریکا را ببرند و کنگره را هم در اختیار بگیرند چه ضمانتی وجود دارد تا دولت بعدی امریکا پایبند به این توافق باشد؟ هرچند در پاسخ به این شبهه این بحث مطرح شده که این توافق به یک سند بین المللی در سازمان ملل تبدیل خواهد شد اما به واقع این سوال هست چه ضمانت و گارانتی ای برای ایران وجود دارد که با تغییر دولت در امریکا توافق هسته ای پابرجا بماند؟

اگر شما به سابقه رفتاری امریکا در دهه ٩٠ میلادی که به خیال خودش در اوج قدرت بود برگردید مشاهده می کنید که اقداماتی مانند قانون داماتو که کاخ سفید علیه ایران صادر کرد، هیچ تاثیری در عرصه بین الملل نداشت و حتی نزدیک ترین متحدین امریکا هم حاضر نشدند آن اقدامات مطابق با خواست و اراده امریکا را جامه عمل بپوشانند. این ناهمراهی در آن مقطع زمانی با امریکا به این علت بود که اقدامات امریکا بر علیه ایران مقبولیت جهانی نداشت. اما تبعیت کشورهای مختلف و شرکت های قدرتمند جهانی و فرا ملیتی از اقدامات امریکا علیه ایران در این چند ساله به این علت است که این اقدامات امریکا روی شش قطعنامه شورای امنیت سوار شده است. اگر این قطعنامه ها دیگر وجود نداشته باشد یا بیشتر از آن یک قطعنامه ای وجود داشته باشد که چنین اقداماتی را غیرقانونی کند حتما اگر دولت امریکا تصمیم بگیرد به آن تحریم ها دوباره برگردد کمتر کشوری حاضر خواهد بود با آنها همراهی کند. البته یک نکته را هم متذکر شوم که ما به هیچ کدام از دولت های امریکا اعتمادی نداریم. برای ما دولت دموکرات و جمهوریخواه فرقی ندارد. برای اینکه بتوانیم تبعیت کشورها را از اقدامات علیه ایران برداریم باید قطعنامه های شورای امنیت را کان لم یکن بکنیم. وقتی این اتفاق بیفتد پایه مقبولیت بین المللی اقدامات امریکا شکسته خواهد شد. به همین دلیل است که ما تاکید داریم دولت امریکا فارغ از اینکه چه کسی در کاخ سفید باشد و چه گروهی در کنگره حاکم باشد باید تعهداتی را بپذیرد که به عنوان تعهد بین المللی دولت امریکا باشد. ضمنا به این مساله هم توجه داریم که اگر دولت امریکا بخواهد خلاف جریان توافقات بین المللی و قطعنامه های شورای امنیت عمل کند حمایت بسیار محدودی از سوی دیگر کشورها خواهد داشت چرا که پایه مقبولیت اقدامات امریکا در قبال ایران با توافق جامع شکسته می شود.
  فکر می کنم بحث پروتکل الحاقی این مدت کمی مایه آزردگی خاطر شما شده است. به واقع بدون پذیرفتن پروتکل الحاقی رسیدن به توافق جامع هسته ای تا ١٠ تیرماه امکان پذیر خواهد بود یا نه؟
 تصور ما از ابتدای مذاکرات این بوده که پروتکل الحاقی به عنوان یکی از محورهای توافق باید وجود داشته باشد. اهمیت پروتکل الحاقی صرفا در این نیست که یک خواسته طرف مقابل است. این پروتکل جزو سازوکارهای بین المللی است. در حال حاضر ١٢٤ کشور این پروتکل را اجرا می کنند و تعدای از این ١٢٤ کشور مثل ژاپن و آلمان برنامه هسته ای وسیعی دارند. اینها هم دارای اسرار هسته ای هستند اما با پذیرفتن پروتکل الحاقی برنامه های هسته ای شان توسعه یافته است. چرا که پروتکل الحاقی یک سازوکار مذاکره شده بین المللی است و در واقع در داخل خودش سازوکارها و تضمین هایی دارد که اجازه نمی دهد از کشورهایی که آن را پذیرفته اند سوءاستفاده شود.

  ما می توانیم بخش هایی از پروتکل الحاقی را گلچین کنیم و بگوییم این موارد پروتکل را می پذیریم و این بخش هایش را قبول نداریم؟

 به هیچ عنوان گلچین کردن بخش هایی از پروتکل توسط ما امکان پذیر نیست. کما اینکه اگر شما این اختیار را داشته باشید طرف های شما هم این اختیار را خواهند داشت اقدامات مشابهی انجام دهند. بر همین اساس پروتکل الحاقی یک مجموعه است اما در داخل آن امکانات و ضوابط و چارچوب هایی تعیین شده که مانع می شود از اینکه اسرار کشورها که فقط هم اسرار نظامی نیست حفظ شود. چرا که خیلی از کشورها بخشی از برنامه هسته ای شان مربوط به اسرار صنعتی است و اینها هم دارند کار خودشان را با پذیرفتن پروتکل الحاقی انجام می دهند.

  یکی از مواردی که دستمایه برخی نگرانی ها درباره پذیرش پروتکل الحاقی است، این موضوع است که گفته می شود رسالت جهانی ایران با این ١٢٤ کشور متفاوت است و همین مساله باعث شده تا ایران برای غربی ها یک استثنا باشد و همین استثنا بودن باعث خواهد شد تا با پذیرفتن پروتکل الحاقی باز هم ما یک استثنا در میان این ١٢٤ کشور باشیم.

بله ما در حال حاضر یک استثناییم و این هم یک واقعیت است، چرا که جمهوری اسلامی ایران متاسفانه با چندین قطعنامه شورای امنیت مواجه است و باید این قطعنامه ها را به یک شکلی خاتمه بدهد و باطل کند. روش ورود به این بحث هم از نظر چارچوب های بین المللی روش مشخصی است. دوستانی که این مباحث را مطرح می کنند حتما باید بیایند این گونه موضوعات را مطرح بکنند فقط واقعیت صحنه بین الملل را مورد توجه داشته باشند. البته ما هم حتما باید با دید وسیع تر، چشم بازتر و حواس جمع تر وارد این مسائل بشویم اما اینگونه نیست که فقط این ایران باشد که ملاحظات امنیتی و نگرانی لو رفتن اسرار خود را داشته باشد. به واقع این گونه نیست و سایر کشورها هم وضعیت مشابه را دارند.

   وقتی قطعنامه پشت قطعنامه علیه ایران صادر می شد و شما این سخن را شنیدید که «آنقدر قطعنامه صادر کنید تا قطعنامه دان تان پاره شود» به عنوان کسی که با حقوق بین الملل و مناسبات دیپلماتیک آشنایی داشتید، چه حسی پیدا می کردید؟

حتما با آن سیاست موافق نبودم اما من نه آن زمان قصد داشتم که درباره این موضوع صحبت کنم و نه الان به مصلحت کشور می دانم که یکدیگر را متهم کنیم. در حال حاضر ما در داخل ایران باید یک جبهه متحد واحد باشیم در برابر کسانی که می خواهند به کشور ما و مردم ایران زور بگویند وخواست خودشان را تحمیل کنند. معتقدم که امروز زمان کشمکش های سیاسی و ایراد گرفتن از همدیگر نیست و همه همان گونه که مقام معظم رهبری امسال را سال همدلی و همزبانی نامیدند، باید باید یک دل و یک زبان برای رسیدن به یک راه حلی که مورد حمایت رهبری باشد و منافع مردم را داشته باشد به سمت حل پرونده هسته ای و تحقق منافع ملی حرکت کنیم.

  چقدر تا به امروز حس کردید که به عنوان مسوول تیم مذاکره کننده در داخل ایران با همدلی و همزبانی همراه شده اید؟

اکثریت مردم در این مدت به ما محبت کردند و دیگرانی هم که انتقاد داشته اند امیدوارم انتقادهای شان برای اصلاح بوده باشد.

  فکر می کردید با این هجمه انتقاد مواجه شوید؟چرا که در دوره قبل حق نقد عملکرد تیم مذاکره کننده وجود نداشت اما در حال حاضر مشاهده می شود که عملکرد شخص جنابعالی وتیم مذاکره کننده خیلی سخاوتمندانه مورد نقد و نقادی قرار می گیرید.


پیش بینی می کردم که هر کسی برای حل پرونده هسته ای وارد این معرکه شود حتما با یک انتقادات وسیعی مواجه خواهد شد اما از برخی رفتارها تعجب می کنم.

  از چه رفتارهایی؟

از بعضی حرف هایی که زده می شود. البته این تعجب نه به این دلیل که انتقاد به ماست بلکه به این دلیل که کمکی برای به دست آوردن منافع کشور نیست و حتی بعضی اوقات مواضع طرف مقابل را از سه بعد بسیار مهم گفتمانی، عملیاتی و مذاکراتی تقویت می کند. از اینکه کسی با نقدش بخواهد به ما کمک کند تا این پرونده ملی حل شود تعجب نمی کنم به این دلیل که بارها گفته ام هر مذاکره سیاسی ای برای رسیدن به تفاهم لاجرم مستلزم یک بده –بستان است. آن کسانی که دیدگاه مخالف دارند نرمش های ما را نشان می دهند و مورد نقد قرار می دهند، بدون آنکه توجه داشته باشند طرف مقابل هم نرمش های متعددی نشان داده است.

  محمدجواد ظریف تا کجا حاضر است برای موفقیت ایران در عرصه معادلات جهانی هزینه بدهد؟

تا هر جایی که منافع ملی اقتضا بکند برای ایران و ایرانی هزینه می دهم. برای سربلندی کشور و عزت مردمم حاضرم جان بدهم.

  اینکه در این یکی دو ماه اخیر یک روز محمدجواد ظریف با دکتر محمد مصدق مقایسه می شود و یک روز دیگر با برخورد ناصواب به دور از ادب در مجلس موجه می شود و صفت ناپسند خائن را به شما نسبت می دهند چه حسی پیدا می کنید؟

این حس را پیدا می کنم که این دنیا هیچ وقت یک جور باقی نمی ماند. ما هم از تجربه تاریخی و هم از کلام الهی که فرمود؛ «تلک الایام نداولها بین الناس» یاد گرفته ایم که دوران می گذرد. یک روز وضعیت به نفع شماست و روز دیگر جور دیگری است. من چون شش سال خانه نشینی را تحمل کردم و انواع و اقسام توهین ها را در این شش سال درباره روش و عملکردی که قبلا داشتم، به چشم دیده ام برایم خیلی این له و علیه اهمیتی ندارد. آنچه امروز برای من مهم است منافع ملی و خوشحالی مردم است.

  اهل خسته شدن نیستید؟

چرا حتما به عنوان یک انسان خسته می شوم.

  کجا بیشتر خسته می شوید در این دورانی که فشار کار روی تان زیاد بوده است؟

بیشتر از بحث هایی که در داخل بوده خسته شدم. اما بازهم تاکید می کنم این خستگی نه به دلیل اینکه مورد انتقاد قرار گرفته ام بلکه به این خاطر است که احساس می کردم ممکن است در این ستد نقد و پاسخ، صحبت هایی رد و بدل شود که در جهت منافع ملی نباشد و خدای ناکرده از سه بعدمذاکراتی، عملیاتی و گفتمانی به مخالفین جمهوری اسلامی کمک بکند.

  آقای دکتر حس نکرده اید تا حالا بازجویی شده اید؟

بعضی اوقات دیگران این حس را داشته اند که من بازجویی شده ام.

  دقیقا در مصاحبه تلویزیونی اخیرتان چنین حسی نداشتید؟

چرا، در همین مصاحبه برخی چنین حسی را داشتند و به من هم گفتند اما من خودم احساس کردم که در این مصاحبه یک فرصتی دارم تا همه موضوعات را برای مردم توضیح دهم. اگر دقت کرده باشید در آخر همین مصاحبه از مصاحبه کننده هم به این دلیل که سوال هایش را صادقانه مطرح کرد و اجازه داد من جواب هایم را بدهم و وسط پاسخ های من ندوید تشکر کردم. برای من این مهم بود که ایشان اجازه داد من حرف هایم را در این مصاحبه بزنم و مردم هم حرف هایم را بشنوند.

  حس نکردید جزیی بودن سوالات در این مصاحبه بیش از آنکه به دنبال آگاه سازی افکار عمومی باشد درصدد کشف اسرار مذاکرات است؟ بی تردید جنابعالی به این مساله توجه دارید که اظهارات شما از سوی طرف های خارجی و سرویس های امنیتی شان مونیتور و رصد می شود.

حتما این احساس را همیشه داشته ام که مراقب باشیم تا به مذاکرات آسیبی وارد نشود ولی این مسوولیتی است که من باید قبول کنم. به همین دلیل هم در برخی موارد، هم خودم و هم همکارانم پذیرفته ایم که تحت فشار داخلی قرار بگیریم و مورد نقد باشیم اما وارد آنجاهایی که به مذاکره ضربه می زند، نشویم و نکات ضرر زننده به مذاکره را نگوییم. فکر می کنم تا حد قابل قبولی در این زمینه هم موفق بوده ایم.

  مذاکرات هسته ای برای شما سخت تر بوده یا مذاکرات برای قطعنامه ٥٩٨؟

هر دو مذاکرات دشواری بود. البته اگر قطعنامه ٥٩٨ را با مذاکرات هسته ای مقایسه کنید، قطعنامه ٥٩٨ ما مشابه قطعنامه ١٦٩٦ است یعنی نخستین قطعنامه ای که تصویب شد. به این علت که هیچ تحریمی پیش از رسیدن به قطعنامه ٥٩٨ وجود نداشت. هیچ اقدامی برای اینکه ایران را به نقض قطعنامه های شورای امنیت متهم کنند، نبود. ما به صرف اینکه ٥٩٨ را پذیرفتیم و برای تثیبت آن شروع به مذاکره و اجرای آن کردیم، موضوع خاتمه یافته بود اما در حال حاضر ما شش قطعنامه علیه مان صادر شده که پنج قطعنامه از این شش قطعنامه، تحریمی هستند و برای لغو و ختم آنها نیاز به اقدام مجدد شورای امنیت است. برای همین است که وقتی ما برای قطعنامه ٥٩٨ مذاکره می کردیم نیاز به قطعنامه جدیدی نبود اما الان حتما باید یک قطعنامه جدید صادر شود تا این تحریم ها متوقف شود و این تفاوت ماهوی وضعیت بین قطعنامه ٥٩٨ و مذاکرات هسته ای است. من نمی خواهم بگویم ٥٩٨ راحت تر بود یا مذاکرات هسته ای دشوارتر. در ٥٩٨ قطعنامه با توجه به اینکه خود بنده در خدمت برادر بزرگوارم جناب آقای دکتر ولایتی مسوولیت پیگیری برخی از بخش های مذاکره را در آن مقطع برعهده داشتم می دانم که قطعنامه ٥٩٨ هم کار دشواری بود چرا که شرایط سختی را داشتیم اما این پرونده هم شرایط ویژه ای دارد و از این جهت پرونده هسته ای ایران، یک مقداری از قطعنامه ٥٩٨ پیچیده تر است. به این جهت که ما نیاز به یک حرکت و قطعنامه جدید از سوی اعضای شورای امنیت داریم تا قطعنامه های تحریمی را برداریم.

   اگر به هر دلیل توافق جامع هسته ای به فرجام خوشی نرسد چه آینده ای را برای خود تصور می کنید؟

هر چه خدا بخواهد. از ابتدا که این مسوولیت را پذیرفتم بر اساس تکلیف و اصرار بود. علاقه ای به مسوولیت وزارت نداشتم. بر همین اساس چه مذاکرات به نتیجه برسد و چه به نتیجه نرسد هر چه که برای بنده ضروری باشد حاضرم در راستای خدمت به منافع ملی انجام دهم.