ابتکار الجزایری برای حل بحران لیبی

عبدالمجید البرز، کارشناس ارشد روابط بین الملل

دیپلماسی ایرانی: حدود شش ماه از ارائه ابتکار الجزایر برای حل بحران در لیبی می گذرد و این درحالیست که اوضاع در این کشور آشوب زده روز به روز وخیم تر شده به حدی که احتمال دخالت فرامنطقه ای را در این کشور غنی از منابع نفت و گاز افزایش داده است.

الجزایر با حدود 900 کیلومتر مرز زمینی مشترک با لیبی پس از سقوط معمر قذافی و خلاء قدرت سیاسی در این کشور احساس می کند خطری فراتر از گروه القاعده، بلاد غربی این کشور را در حال حاضر تهدید می نماید و لذا در صدد برآمده تا با ارائه ابتکار عمل آشتی ملی در لیبی گروه های سیاسی متنازع در این کشور را گردهم آورده و در راستای دولت وحدت ملی و استقرار سیاسی در این کشور گام برمی دارد.

این درحالیست که دولت الجزیره در این مسیر با چالش های متعددی مواجه می باشد که عبارتند از:

- سقوط قذافی و انتشار سلاح های گسترده در بین گروه های افراطی و وجود فضایی بکر در لیبی که زمینه را برای نقل وانتقال نیرو و سلاح در مناطق شرقی و جنوب الجزایر همواره کرده، امنیت الجزایر را با چالش روبرو ساخته و هزینه های استقرار در این کشور را بالا برده است.

- مناسبات حسنه الجزایر با حکومت لیبی در زمان معمر قذافی، تا حدود زیادی بر تعامل این کشور با انقلابیون لیبی تأثیر گذاشته و بین این کشور و یک میانجی بی طرف فاصله ایجاد کرده است.

- رفاقت های تاریخی الجزایر و مصر در قاره سیاه از یکسو و تقابل منافع آنها در موضوع لیبی تا حدودی مسئولین الجزایر را نسبت به نیت قاهره بدبین کرده است.

- علی رغم رایزنی الجزایر با کشورهای ذی نفوذ اروپایی در موضوع لیبی از جمله فرانسه و ایتالیا و جلب نظر مساعد آنها در قبال این ابتکار عمل، تفاوت نگاه ها به قضیه، کار را بر الجزایر در مسیر پیشبرد این طرح دشوار کرده است. چنانچه به عنوان مثال درحالیکه رئیس جمهور و فرمانده ارتش فرانسه هرکدام بطور جداگانه و همچنین مسئولین عالی رتبه ایتالیایی بر نقش محوری الجزایر درحل بحران لیبی تأکید کرده اند، در خفا طی اقدامی هماهنگ با قاهره، حمله نظامی به لیبی را طرح ریزی می کنند.

- نفوذ کشورهای فرامنطقه ای از جانب ترکیه و قطر از یکسو و ایالات متحده از سوی دیگر یکی دیگر از چالش های پیش روی ابتکار عمل الجزایر به شمار می آید. چنانکه بنابر برخی اخبار منتشر شده در مطبوعات محلی الجزایر، آمریکا از فرصت به دست آمده استفاده کرده و به بهانه مقابله با گروه های تندرو، اقدام به انتقال نیروهای ویژه خود از پایگاهی در اسپانیا به مرزهای بین الجزایر و تونس نموده است.

- توافق سازمان ملل با انتقال ادامه دور گفت وگوهای گروه های لیبیایی از لیبی به کشور مغرب (به عنوان رقیب الجزایر در منطقه) و عدم تحقق تلاش های الجزایر برای برگزاری نشستی با گروه های لیبیایی، با هدف برقراری امنیت و صلح درلیبی، از دیگر چالش های الجزایر به شمار می رود.

در مقابل چالش های فوق الجزایر اقدامات ذیل را به منظور پیشبرد ابتکار عمل مورد نظر خود برای حل سیاسی بحران لیبی اتخاذ کرده است.

- الجزایر در نخستین گام اقدام به جلب حمایت بین المللی از این ابتکار عمل در جریان نشست اخیر مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک کرده و توانست طی بیانیه ای حمایت ایالات متحده، اتحادیه اروپا و اتحادیه عرب از این ابتکار عمل را کسب کند. همچنین مسئولین الجزایری بارها خواستار حمایت بین المللی از اقدامات برناردینو لیون فرستاده ویژه سازمان ملل در امور لیبی شده اند.

- از سوی دیگر با دعوت از برخی سران کشورهای موسوم به کشورهای ساحلی آفریقا از جمله نیجر و چاد به الجزایر طی ماه اخیر، تلاش کرده موضع این کشورها در قبال لیبی را تغیر دهد. هرچند سران پنج کشور ساحلی آفریقا طی بیانیه ای در آخرین نشست خود از سازمان ملل خواسته بودند تا نسبت به تشکیل نیروی بین المللی برای دخالت نظامی در لیبی و مقابله با گروه های مسلح در آنجا اقدام کند.

- الجزایر با استفاده از فضای بوجود آمده بدنبال روی کار آمدن السیسی در مصر، درصدد برآمد تا علی رغم علم به این موضوع که قاهره عملاً با دخالت در مسائل لیبی به حمایت تسلیحاتی از یکی از جناح های درگیر می پردازد، حمایت این کشور از ابتکار عمل را جلب نماید. هرچند اقدام قاهره در حمله هوایی به مقر داعش در لیبی پاسخ به اعدام 21 مصری از سوی داعش و متعاقب آن درخواست السیسی از شورای امنیت برای مداخله نظامی در لیبی، بعنوان خنجر از پشت از سوی برخی مطبوعات الجزایر تفسیر شد و می رفت تا مهر پایانی بر ادامه همکاری دو کشور در موضوع لیبی بزند؛ با این وجود عدم حمایت و همراهی سایر کشورها (استثنائاً امارات عربی متحده) و شورای امنیت از این درخواست مصر، بار دیگر قاهره را به حمایت از ابتکار عمل الجزایر واداشته است. نشست اخیر مسئولین امنیتی مصر، الجزایر و تونس در قاهره و توافق آنها درخصوص افزایش همکاری ها و تبادل اطلاعات درخصوص لیبی را شاید بتوان یکی از علائم تغییر جهت قاهره تفسیر کرد.

- الجزایر با بهره گیری از فرصت برگزاری اجلاس وزرای جنبش عدم تعهد، توانست با انجام یکسری مشورت های غیررسمی بین کشورهای همجوار لیبی از یکسو و اتحادیه آفریقا و اتحادیه عرب از سوی دیگر، اقدام به ایجاد دو کمیته امنیتی به ریاست الجزایر و کمیته سیاسی به ریاست مصر با هدف حفظ تمامیت ارضی و استقلال لیبی با تأکید بر ضرورت برگزاری نشست گفت وگوی ملی با مشارکت کلیه گروه های لیبیایی کرد که معتقد به حفظ وحدت ملی بوده و خشونت وتروریسم را محکوم می کنند.

تلاش های الجزایر مبنی بر برگزاری نشست گروه های لیبیایی برای برقراری ثبات و آرامش در لیبی و مواضع این کشور نسبت به دخالت نظامی در لیبی و عدم حمایت آشکار از یک گروه مشخص در این کشور شباهت نسبتاً زیادی با مواضع جمهوری اسلامی ایران در قبال لیبی دارد هرچند همانطور که قبلاً نیز بیان شد، این سیاست بدلیل عدم همسویی آن با منافع برخی بازیگران اصلی موجب شده تا آنطور که می بایست به جایگاه مورد نظر خود دست نیابد. لازم به ذکر اینکه سخنگوی وزارت امور خارجه ایران طی یک موضعگیری از ابتکار عمل الجزایر برای حل مسالمت آمیز بحران لیبی با مشارکت تمامی گروه های لیبیایی و به دور از دخالت کشورهای خارجی حمایت کرده است.

انتشار اولیه: جمعه 15 اسفند 1393 / انتشار مجدد: چهارشنبه 20 اسفند 1393