حلب، نقطه پایان نبردهای اسد

دیپلماسی ایرانی: نگاه ها رفته رفته متوجه یکی از سخت ترین درگیری ها در حلب و چه بسا کل سوریه می شود. همه می دانند که این نبرد چه تاثیر بزرگی بر سرنوشت درگیری ها به طور کلی دارد. روزنامه الحیات به نقل از منابع آگاه خود ادعا کرده است که افسرهای ایرانی از یک سو طرف سوری این درگیری ها را فرماندهی می کنند و افسرهای ترک در مقابل فرماندهی جبهه مخالفان را بر عهده دارند. الحیات همچنین به نقل از منابع آگاه خود ادعا کرده است که سردار قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس از ابتدای ماه جولای در اطراف شهر حلب بوده تا خود شخصا بر عملیات نظارت داشته باشد. وی زودتر از این می خواست طرح آزادسازی حلب را کلید بزند اما حوادث موصل و تسلط داعش بر بخش بزرگی از خاک عراق اندکی برنامه او را به تاخیر انداخت. دو ماه بعد از آن و به طور دقیق در ماه آگوست درگیری ها در حلب آغاز شدند.

تا چند ساعت دیگر درگیری ها در یکی از مهمترین جبهه های حلب آغاز می شود. حکومت بشار اسد به کمک متحدان ایرانی خود از امکانات نظامی بسیار بالایی برخوردار شده اند که تا کنون بی سابقه بوده است، نیروهای بسیاری نیز از حمص و منطقه سیده زینب در دمشق به حلب منتقل شده اند که بیشتر آنها وابسته به حزب الله و گردان ابوالفضل العباس هستند، به علاوه هزار و پانصد نیروی نظامی ای که از مناطق نبل و الزهرا به این جا آمده اند.

در جبهه مقابل، "جبهه النصره" و "جبهه الاسلامیه" با دو جناح "احرار الشام" و "گردان التوحید" هستند که نیروهای خود را از ادلب و تل رفعت و عندان و حریتان آورده اند و ارزیابی می شود شمار نیروهایشان کلا به چهار هزار تا پنج هزار نفر برسد. برای درک اهمیت این درگیری کافی است به این مساله توجه کنیم که این جنگ سرنوشت دیگر جنگ هایی که در دو سال اخیر در سوریه آغاز شده اند را روشن خواهد کرد.

آن چه بر حلب گذشته است

از دو سال پیش بالگردهایی به نبل و الزهرا فرود آمدند که در این شهرها ابو علی قزق، فرمانده دفاع ملی در حلب به همراه افسر بارز هنگ چهارم ارتش و گارد ریاست جمهوری سوریه، سرهنگ محمد خضور و ادیب سلامه، رئیس کمیته امنیتی در حلب را پیاده کردند. این سه افسر عالی رتبه با شماری از چهره های بارز در نبل و الزهرا دیدار کردند و بر سر چگونگی رفع محاصره این دو شهر که از شهرهای متمایل و طرفدار حکومت اسد هستند در حالی که در وضعیتی به سر می برند که هیچ کدام از امکانات حیاتی را ندارند، صحبت کردند. در آن جا سه پیشنهاد مطرح شد: اول، با کردها تماس گرفته شود تا راه عفرین را باز کنند، دوم، راهی باز شود که ابتدای آن از فرودگان منغ که 12 کیلومتری نبل و الزهرا از طرف شمالی است باز شود، و سوم راهی که از فرودگاه بین المللی حلب در شرق شهر حلب که به نبل و الزهرا می رسد، فتح شود. پیشنهاد اول باعث می شد که این دو شهر تحت کنترل کردها قرار بگیرند و آنها هم بتوانند همانند همیشه به کمک این دو شهر تهدید کنند. آنها یک بار راه را باز می کنند و یک بار می بندند. کما این که آنها فقط اجازه ورود غذا را می دهند و مانع از ورود دارو و سوخت خواهند شد. اما در مورد انتخاب دوم، تلاش شد که هزار و پانصد شخص به نبل و الزهرا و به فرودگاه منغ برسند اما دو مجموعه اولیه ای که به منطقه اعزام شده بودند در معرض کمین سختی قرار گرفتند و 50 نفرشان ناپدید شدند و تا کنون سرنوشتشان مشخص نیست، این مساله سبب شد تا بقیه مجموعه مجبور به عقب نشینی شوند و از این طرح نیز صرف نظر شود. ماند فقط راه سوم که منوط به فتح راه طولانی و سخت تا فرودگاه بین المللی حلب است که 10 کیلومتر تا مرکز شهر حلب فاصله دارد.

پانصد نفر به فرودگاه بین المللی حلب اعزام شدند. آنها که متشکل از نیروهای ارتش سوریه، حزب الله و مبارزان نبل و الزهرا بودند موفق شدند که محاصره فرودگاه حلب را بشکنند و ظرف دو ماه 30 کیلومتر را به تصرف خود در آورند. از این جا به بعد در برابرشان دو انتخاب بود: فتح راه از فرودگاه تا مناطقی که حکومت در حلب و از جبهه غربی بر آنها تسلط دارد. یا بریدن راه طولانی از طرف شرقی شهر به سمت نبل و الزهرا. ارتش، حزب الله و ایرانی ها راه غربی را انتخاب کردند برای این که کوتاه است و امکان کنترل آن آسان تر است. و به این ترتیب به سمت الراموسه – سیف الدوله – الحمدانیه پیشروی کردند و توانستند راه را ظرف سه ماه فتح کنند. حکومت چندان تمایلی به فتح راه دوم به دلیل سختی مسئولیت آن نداشت و از این می ترسید که متحمل هزینه های سنگین شود برای این که نتایج آن تضمین شده نبود. اما ایرانی ها و حزب الله بر فتح این راه اصرار کردند و طرح را به طور کامل به اجرا رساندند. مسئولیت ارتش سوریه فقط محدود به رساندن مهمات به نیروهای تهاجمی است. در این میان نزدیک به هزار مبارز از نبل و الزهرا رسیدند. و این نیروها توانستند بر این مناطق مسلط شوند: تیاره در شرق حلب و النقارین در جبهه شمال شرقی با عبور از البریج و زندان مرکزی حلب و الشیخ نجار؛ تا این که درگیری های شدید به حندرات (شمال حلب) رسید و در روزهای اول عید قربان توانستند بر آن مسلط شوند. نیروهای حکومت سوریه نتوانستند به سمت حریتان پیشروی کنند برای این که مخالفان به شکل محکمی از این شهر نگهبانی می کنند و یکی از مهمترین پناهگاه های مخالفان در اطراف یا ریف حلب محسوب می شود. این شهر به مثابه دوما برای دمشق است.

ایرانی ها توانستند طرح را تعدیل کنند و پیشروی ها به سمت شمال آغاز شد و به این ترتیب نیروهای بشار اسد توانستند بر سیفان و دویر دو شهری که تنها شش کیلومتر از نبل و الزهرا فاصله دارند، مسلط شوند. الآن هزاران نفر از اهالی نبل و الزهرا و "گردان ابوالفضل العباس" و "حزب الله" در نقطه ای موسوم به "سه راهی" جمع شده اند تا حمله ای را به شهر استراتژیک باشکوی انجام دهند. تسلط بر باشکوی به این معنا است که راه به نبل و الزهرا عملا باز شود و محاصره این دو شهر کاملا شکسته شود. در این صورت برای نیروهای وابسته به حکومت سوریه جایی جز روستای بیانون باقی نمی ماند که آن هم عملا از لحاظ نظامی بعد از تسلط بر باشکوی سقوط کرده محسوب خواهد شد، چرا که از لحاظ جغرافیایی باشکوی از آن مرتفع تر است و به طور کامل بر آن اشراف دارد. کما این که رسیدن به نبل و الزهرا به معنای بستن کامل راه بین المللی به حلب است. اما مساله ای که می تواند برای مخالفان بسیار گران تمام شود و چه بسا کار آنها را تمام کند محاصره گردان های مخالفان موجود در حلب است که به این ترتیب همه کمک های امدادی آنها قطع خواهد شد و توانایی هایشان تحلیل خواهد رفت. در این صورت حکومت سوریه می تواند سناریوی حمص قدیم را تکرار کند و نیرهای مسلح را مجبور کند یا تسلیم شوند یا عقب نشینی کنند. اگر راه فرودگاه بین المللی حلب تا نبل و الزهرا فتح شود یعنی این که حکومت سوریه و ایرانی ها توانسته اند گردان های نظامی مخالفان را در داخل حلب از چهار طرف محاصره کنند.

سناریوهای پیش روی مخالفان

مخالفان از ترس مخاطراتی که گریبانگیرشان است، نیروهای بسیاری را از مناطق مختلف آورده اند. آنها خود را آماده حملات گسترده به حندرات کرده اند و نیروهای خود را در باشکوی تقویت کرده اند، همچنین جبهه جدیدی را از جبهه غربی حلب از ناحیه جمعیة الزهرا باز کرده اند. این منطقه سپری برای نیروهای طرفدار نظام محسوب می شود. جمعیت الزهرا شامل ساختمان سازمان امنیت هوایی و بیش از 10 پست بازرسی وابسته به شاخه امنیت نظامی و امنیت ملی کشور می شود. هدف از انجام این عملیات زدن ضربه شدید به حکومت در این نقطه و تاخیر در پیشروی آنها به سمت نبل و الزهرا و کاهش فشارها از جبهه باشکوی است. اما از جهت بیانون که به نبل و الزهرا نزدیک تر است، "جبهه النصره" و "جبهه الاسلامیه" حمله قدرتمندی را به این دو شهر طرفدار حکومت اسد انجام داده اند و توانسته اند بر منطقه المعامل مسلط شوند، در حالی که درگیری های شدیدی نیز برای تسلط به نقطه استراتژیک "جمعیت الجود" آغاز شده تا راه بین المللی ترکیه به حلب باز شود، این نقطه از لحاظ جغرافیایی و از جهت غربی یک راه بین المللی در نقطه مرتفع محسوب می شود و بر نبل و الزهرا تسلط دارد و تقریبا به طور کامل بر آن مشرف است. چند روزی است که جبهه النصره شمار بسیاری خودروی بمب گذاری شده برای حمله به "جمعیت الجود" منفجر کرده و آتش بارهای خود را گسیل داشته است. که البته افراد مسلح نبل و الزهرا هوشیار شدند و قبل از رسیدن آنها به این منطقه در 300 متری آنها اقدام به بمباران آنها کردند و آنها را به عقب راندند. حجم خودروهای بمب گذاری شده به اندازه ای بود که نزدیک به 15 نفر کشته شدند و شش ساختمان وابسته به خط اول دفاعی در جمعیت الجود به طور کامل ویران شدند. تخمین زده می شود که خط اول دفاعی در این منطقه نزدیک به 30 ساختمان داشته باشد.  

بنابر این رقابت و تلاش برای تسلط بر این منطقه بسیار شدید است، حکومت سوریه و متحدان ایرانی آنها می خواهند که باشکوی را هر چه سریع تر بگیرند تا در سریع ترین زمان ممکن راه به نبل و الزهرا باز شود تا به این ترتیب بتوانند حلب را به طور کامل محاصره کنند. در حالی که گردان های مخالف می خواهند که نبل و الزهرا سقوط کنند قبل از آن که ارتش سوریه بتواند بر باشکوی مسلط شود تا به این ترتیب راه بین المللی باز شود و طرح محاصره شکست بخورد. برای همین از شهروندان بی گناه در نبل و الزهرا به عنوان یک برگه فشار برای مجبور ساختن نیروهای وابسته به نظام برای عقب نشینی یا قبول یک معامله استفاه می کنند.

درگیری های حلب بر اساس منطق نظامی هر دو طرف درگیری قصه مرگ و زندگی است، کدام یک از نیروهای دو طرف می توانند ظرف روزهای آینده کار را تمام کنند؟ در این میان بسیاری بر این اعتقادند که این درگیری ابعاد استراتژیک بسیار بزرگی دارد که می تواند بر ابعاد محلی و منطقه ای و بین المللی و ارتباطش با آینده شهر حلب در هر حالت یا معامله احتمالی ای تاثیر بگذارد.

ترجمه: سید علی موسوی خلخالی

انتشار اولیه: دوشنبه 17 آذر 1393 / انتشار مجدد: یکشنبه 23 آذر 1393