سلطه جمهوریخواهان و سرنوشت پرونده ایران

حسین موسویان در روزنامه ایران نوشت: بعد از پیروزی اخیر جمهوریخواهان در کنگره امریکا این نگرانی به وجود آمد که توافق نهایی هسته ای فی مابین ایران و قدرت های بزرگ غیر ممکن شده است. اکثریتی که جمهوریخواهان در انتخابات اخیر به دست آوردند در حالی فراتر از پیش بینی ها بود که این برتری طی 70 ساله گذشته تاریخ انتخابات کنگره صورت نگرفته بود. لذا نباید تردید کرد که قدرت جمهوریخواهان در امریکا بیشتر شده و محبوبیت باراک اوباما به عنوان پرچمدار تئوری تعامل با ایران بسیار کاهش یافته است. اما آیا این به معنی نابودی توافق نهایی هسته ای با ایران است؟

اگر جمهوریخواهان در این انتخابات بیش از دوسوم آرا را کسب کرده بودند می توانستند از اختیارات بیشتری برای مقابله با ایران برخوردار شده و با تصویب قوانین جدید، اختیار تعلیق تحریم ها را از رئیس جمهوری بگیرند. اما در حال حاضر این اتفاق صورت نگرفته است و جمهوریخواهان کمتر از دوسوم صندلی های کنگره را در اختیار دارند و لذا قدرت سلب اختیارات اوباما برای تعلیق تحریم ها را ندارند. بنابراین در صورتی که ایران و گروه 1+5 به توافق نهایی دست یابند، رئیس جمهوری امریکا می تواند تحریم ها را تعلیق کند اما برای لغو دائمی آن ها نیازمند مصوبه کنگره است که با توجه به اکثریت جمهوریخواهان کار بسیار دشواری خواهد بود. لذا اوباما به دو دلیل نیازمند توافقی است که بتواند در داخل از آن دفاع کند.

دلیل اول متقاعد کردن کنگره است. اگر توافقی که با ایران انجام می شود، در داخل امریکا قابل دفاع باشد، اکثریت جمهوریخواهان قدرت مقابله با آن را نخواهند داشت. افکار عمومی امریکا بشدت مخالف جنگ است. شکست مذاکرات با ایران در افکار عمومی امریکا به معنی احتمال جنگ است و این مسأله ای است که جمهوریخواهان متوجه آن هستند و نمی خواهند به عنوان مسئول جنگ با ایران شناخته شوند.

دلیل دوم هم انتخابات ریاست جمهوری آینده امریکاست. در شرایط فعلی، دموکرات ها از شانس بهتری برای پیروزی در انتخابات آتی ریاست جمهوری امریکا برخوردارند چرا که جمهوریخواهان هنوز کاندیدای برجسته ای برای رقابت با هیلاری کلینتون ندارند. لذا توافق هسته ای با ایران اگر برای اوباما قابل دفاع باشد شانس پیروزی دموکرات ها را افزایش می دهد در غیر این صورت ممکن است موجب باخت دموکرات ها در انتخابات بعدی هم بشود.

اما در صورت توافق نهایی و تعلیق تحریم های یکجانبه امریکا از سوی اوباما، اولا: اروپا قادر به تعلیق و لغو کامل تحریم های یکجانبه خود خواهد بود. ثانیاً اوباما قادر خواهد بود که سایر قدرت های بزرگ را در تعلیق و لغو تحریم های چندجانبه سازمان ملل همراهی کند و جمهوریخواهان، قدرت ممانعت از موافقت اوباما با تعلیق و لغو تحریم های سازمان ملل را نخواهند داشت. در چنین حالتی، ستون فقرات تحریم ها در هم خواهد شکست چون اروپا، روسیه و چین با نظرات جمهوریخواهان اکثریت در کنگره امریکا هم نظر نیستند.

اما مسأله ای که هم دموکرات ها و هم جمهوریخواهان بخوبی متوجه آن هستند، شرایط ویژه منطقه، قدرت و نفوذ ایران است. هردو حزب بزرگ امریکا داعش را تهدید جدی تلقی می کنند و این در حالی است که در مورد اوضاع منطقه سردرگم بوده و استراتژی درازمدت و محاسبه شده ای ندارند و بیشتر دچار روزمرگی شده اند. لذا به جایگاه و نقش مهم ایران در منطقه بخوبی واقف هستند بنابراین در صورتی که هریک از دو حزب برنده انتخابات ریاست جمهوری امریکا باشند، امکان تعامل با ایران را منتفی نمی دانند بویژه اینکه اگر توافق نهایی هسته ای با ایران با رویکرد برد - برد برای هر دو طرف رقم بخورد.

لذا از یک سو پیروزی بزرگ جمهوریخواهان کار توافقنامه نهایی را سخت تر کرده است زیرا اوباما برای لغو تحریم ها نیازمند موافقت کنگره است. از سوی دیگر شرایط خاص و بسیار بحرانی منطقه درکنار حسن نیت ایران در مذاکرات و اجرای کامل و دقیق توافقنامه موقت ژنو، روسیه و چین و اروپا را قانع کرده که زمان توافق نهایی فرارسیده است و دولت امریکا باید برای تحقق آن همراهی کند.
بنابراین در چنین فضایی که دولت اوباما هم بشدت مشتاق توافق با ایران است، ایران  نیز باید حداکثر سعی خود را برای یک توافق برد- برد به خرج دهد.

٭ دکتر سید حسین موسویان معاون پیشین سیاست خارجی شورای عالی امنیت ملی و عضو پیشین تیم هسته ای که هم اکنون در دانشگاه پرینستون امریکا مشغول تدریس و تحقیق است.