عربستان به دنبال فراکنی و انحراف افکار عمومی

دیپلماسی ایرانی: طی سال های اخیر تحولات در کشورهای ثالث تعیین کننده سطح روابط ایران و عربستان بوده است. پس از ظهور جنبش های عربی به خصوص در منطقه خاورمیانه و مواضع ایران و عربستان، حکایت از نوع رابطه این دو کشور با یکدیگر داشت. تحولات سوریه میدانی به محک رویکرد هر دو کشور به یکدیگر بود. در حالی که ایران سعی داشت با حمایت از دولت اسد، جلو پیش روی های گروهای مخالف و بعدا گروه های تندرو مسلح را بگیرد، اما در مقابل عربستان با حمایت از این گروه ها و انتقاد از عملکرد ایران، سعی داشت ایران را به عنوان عامل برهم زننده نظم و عدم همراهی با جامعه جهانی معرفی کند. اما با ظهور داعش و پیشروی های این گروه در عراق و اقدامات تروریستی آن در سوریه که موجی از نگرانی را برای جامعه جهانی و ازجمله عربستان به وجود آرود، ریاض سعی در تطهیر چهره خود به عنوان حامی این گروه داشت. از این رو کارشناسان اقدامات عربستان را " فرار رو به جلو " می دانند. بهبود روابط ایران و عربستان از جمله مهمترین فاکتورهایی بود که اغلب کارشناسان آن را بهبود شرایط منطقه ای اثر گذار می دانستند. گرچه دو طرف بر نقش منطقه ای طرف مقابل خود واقف بودند، اما مولفه هایی مانند ایدئولوژی، شرایط منطقه ای، رویکرد هر یک به تحولات و همچنین نوع روابط با دیگر کشورها، موجب شده بود که گام های نزدیکی ایران و عربستان با تردید و احتیاط برداشته شود. زمانی که محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه سفرهای منطقه ای به کشورهای عربی داشت، عربستان مهمترین و بزرگترین غایب این سفرها بود. هرچند که گفته شد کسالت و نامناسب بودن شرایط، علت عدم سفر وزیر خارجه به عربستان بوده است. با این حال پس از گذشت مدت زمانی سرانجام سفر معاون زیر امورخارجه به عربستان و دیدار با مقامات زمزمه هایی آب شدن یخ روابط دو کشور را مطرح کرد. در همین حال دیدار محمدجواد ظریف با همتای عربستانی خود _ سعودالفیصل _ در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل تداعی کننده این بود که دو کشور در راسطه بهبود روابط خود مصمم هستند. اما اظهارات اخیر وزیر امور خارجه عربستان در خصوص نقش ایران در سوریه بار دیگر تاریخ اظهارات این کشور در قبال ایران را تکرار کرد. بر اساس گزارش خبرگزاری فرانسه شاهزاده سعود الفیصل، وزیر امور خارجه عربستان پس از کنفرانس مطبوعاتی با فرانک والتر اشتاین مایر، وزیر امور خارجه آلمان در شهر جده مدعی شد: نگرش ما درباره سیاست ایران در منطقه، درباره ایران به عنوان یک کشور و یا مردم نیست. در بسیاری از درگیری ها ایران بخشی از مشکل است و نه راه حل! ایران نیروهایی در سوریه دارد که با سوری ها می جنگند. اظهاراتی که به گفته معاون عربی، آفریقایی وزارت امورخارجه  اگر دقیق نقل شده باشد با فضای حاکم بر مذاکرات دیپلماتیک دو کشور در تعارض است. حسین امیرعبداللهیان در عین حال به مقامات عربستانی توصیه کرده مراقب توطئه های دشمنان منطقه باشند و از فرصت نقش آفرینی مثبت در منطقه غافل نشود. موضع گیری ایران در قبال اظهارات سعودالفیصل تنها به دستگاه دیپلماسی ختم نشد. نمایندگان مجلس اظهارات وزیر امورخارجه را نشانه " کهولت سن " و " بیماری " می دانند. اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاسی خارجی مجلس، اشغالگری را " زیبنده " عربستان دانسته و بیان می کنند، این کشور در حال نقض حاکمیت ملی برخی کشورها از جمله بحرین است.

محمدصالح جوکار این گونه اظهارنظرها را در راستای خودنمایی عربستان تفسیر کرده و معتقد است، عربستان به عنوان یک بازیگر منطقه ای با همراهی کردن سیاست های کشورهای فرامنطقه ای، کار خود را دنبال می کند.

این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس بیان می کند، هیچ گونه شواهی دال بر این که عربستان از مواقع قبلی خود در رابطه با حمایت از گروه های تروریستی و نقض حاکمیت کشورهای دیگر دست برداشته باشد، وجود ندارد. گرچه اظهارات این مقام عربستانی نشان از تداوم سیاست عربستان در منطقه دارد، اما به گفته جوکار، باز تنها کشورهای منطقه هستند که باید با همکاری یکدیگر موضوع تروریست را حل کنند.

عربستان و روانشناسی فرافکنی

بر کسی پوشیده نیست که عربستان از سیاست های ایران ناراضی است؛ از این رو برخی بر این عقیده اند که مترصد فرصتی برای ضربه است. به طور کلی کارشناسان چند عامل را سد راه بهبود روابط ایران و عربستان می دانند: رقابت منطقه ای، بحران سوریه، نفت، گسترش هلال شیعی و سنی. شاید این دلایل اصلی تعارض عربستان با ایران را تبیین کند. اما این عامل توجیه کننده ای برای عربستان و رویکردش در قبال منطقه تلقی نمی شود. نوذر شفیعی دیگر عضو کمسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، بر این عقیده است که تفکرات و اظهارات مقامات عربستان در چارچوب بحث روانشناسی فرافکنی معنا و مفهوم می یابد. به گفته او، در واقع چیزی را به دیگری نسبت می دهند تا خود کمتر مورد اتهام قرار گیرند. آنچه مسلم است، داعش پدیده سعودی- آمریکایی است و این بر کسی پوشیده نیست. زیرا سعودی ها رسما از این گروه دفاع می کردند. به همین دلیل اکنون که داعش تبدیل به خطری برای آنها شده باید به نحوی از آن فرار کنند. او می گوید: عربستان ناچار است با طرح مسایل تروریستی و نسبت دادن آن به ایران روی این مساله سرپوش بگذارد و جایگاه ایران را در منطقه در بحث مبارزه با تروریسم مخدوش کند. اما پرسش اصلی این است که با وجود دیدارهای مقامات دستگاه دیپلماسی ایران با همتایان عربستانی خود، چرا وزیر امورخارجه چنین اظهاراتی را بیان می کند؟ نوذر شفیعی در پاسخ به این پرسش بیان می کند: هیچ کشوری نباید برای توسعه مناسبات خود با دنیای خارج کم کاری کند. اما آنچه مسلم است، طی این فواصل، متغیرهای متعددی وجود دارد که بر روی تصمیم سیاستمداران اثر می گذارد. این رو به نظر می رسد صحبت های وزیر خارجه عربستان، بیش از آنکه جنبه عملیاتی داشته باشد، جنبه تبلیغاتی دارد. این اقدام یک کارکرد تبلیغایت و فرار رو به جلو است تا عربستان افکار عمومی را نسبت به آنچه انجام داده  منحرف کند. هرچند که عربستان سعی در تثبیت جایگاه منطقه ای خود و فرار از اقدامات انجام داده در سوریه و عراق دارد، اما به گفته کارشناسان بهتر است تغییر ذهنیت عربستانی ها در قبال نوع تعاملش با ایران از یک الگوی متعادل مبتنی بر احترام متقابل و تکیه بر توانمندنی های خاص دو کشور پیش رود تا یک الگوی سلبی و تخریبی.