ارتباط جنگ غزه با مذاکرات هسته‌ای چیست؟

دیپلماسی ایرانی: وضعیت فلسطین و اسرائیل به گونه ای نبود که هشدار انفجار نظامی خطرناکی را آن هم در سایه وضعیت مشتعل خاورمیانه که چند سالی است افروخته شده، بدهد. توافق آتش بس از سال 2012 برقرار بود و انتظار می رفت که به رغم شکست تلاش های امریکا و اسرائیل و حکومت خودگردان فلسطینی برای رسیدن به صلح همچنان ادامه یابد. البته اسرائیلی ها از مصالحه اخیر حکومت خودگردان فلسطینی با جنبش حماس بسیار عصبانی شده بودند، مصالحه ای که فرصت زمانی ای را برای تشکیل دولت جدید فراهم می کرد و آغاز همکاری و هماهنگی میان دو طرف برای حل اختلاف ها و بحران های پیش رو بود. اسرائیلی ها تهدید می کردند و تنش های سیاسی را افزایش می دادند اما کسی انتظار نداشت که این تنش ها به مرحله جنگ نظامی برسد، به ویژه که بسیاری از طرف های بین المللی به این باور رسیده بودند که هدف نتانیاهو از تندروی و مبالغه در واکنش هایش در حقیقت تلاش برای حفظ دولت خود و حفظ جایگاه خود به عنوان نخست وزیر این دولت بود. اگر این تحلیل صحیح است پس چرا جنگ اسرائیل علیه غزه در گرفت؟

دلیل اصلی و مستقیم آن ربودن سه اسرائیلی در الخلیل و کشتن آنها توسط فلسطینی ها و سپس تلاش اسرائیلی ها به ربودن یک کودک فلسطینی در بیت المقدس و سپس کشتن آن بود. این دو اتفاق آتش بحرانی را شعله ور کرد که تا کنون ادامه دارد. البته دلایل مستقیم هیچ گاه دلایل اصلی یک منازعه یا جنگ نبوده اند. از این جا است که سوال درباره دلایل غیر مستقیم این جنگ مطرح می شود. کسانی که اوضاع را از نزدیک دنبال می کنند می گویند که دلایل بروز چنین جنگی مدت ها است که وجود داشته و منطقه آماده درگیری و جنگ های جدید بوده است. اما آن چه جای سوال باقی می گذارد این است که آیا این دلایل دلایلی واقعی هستند یا صرفا "هوس های سیاسی" هستند؟

فلسطینی ها و اعراب به طور کلی، به رغم واکنش هایی که رهبرانشان در قبال اتفاقات غزه از خود نشان داده اند، نتانیاهو را متهم می کنند که همیشه برای جدا کردن حکومت "خودگردان – حماس" تلاش می کرده و می خواسته است که درگیری های فلسطینی – فلسطینی به وجود آورد و حماس را به طور کامل از عرصه سیاسی حذف کند یا این که حداقل توانایی های موشکی آن را از بین ببرد، کاری که به نظر غیر ممکن می آید. نتانیاهو تلاش دارد اعراب را مشغول مشکلات و جنگ های داخلی و منطقه ای خودشان کنند تا به رویارویی با مخاطرات خارجی از جمله با اسرائیل نپردازند.

از این سیاست اسرائیل جمهوری اسلامی ایران به خوبی آگاه است، در این جا نمی خواهیم حرفی از روسیه بزنیم، آن چه به جبهه ممانعت عربی – اسلامی معروف است همواره مورد اهمیت و حساسیت اسرائیل و غرب و رهبران امریکا بوده است. غربی ها و شاید متحدان عرب و مسلمان آنها معتقدند هستند که به گفته اطلاعاتی که امریکایی ها ادعا دارند در اختیارشان است، افزایش تنش های اخیر فلسطین و اسرائیل دلایل ایرانی دارد. رهبران ایران و امریکا در مجموعه 1+5 همچنان در حال مذاکره برای حل اختلافات با یکدیگر بر سر پرونده هسته ای ایران هستند و تنها مسائل منطقه ای است که آنها را از یکدیگر دور می کند. مذاکراتی که امریکا رهبری آن را بر عهده دارد. اما اگر قرار است این حرف را باور کنیم چه توجیهی برای ادامه جنگ جاری در سوریه و لبنان و یمن و عراق داریم. تردیدهای باراک اوباما برای حمله به سوریه و تصمیم قاطع برای مبارزه با "تروریسم سنی" می توانست در آخر دستاوردهای بسیار خوبی برای او به دنبال داشته باشد. اما می گویند که آن چه در عراق گذشت و داعش توانست بخش های بزرگ از مناطق سنی نشین عراق را به کنترل خود در آورد برای امریکایی ها ناگهانی بود و آنها را بسیار ترساند و نگران کرد. این مساله سبب شد تا به این نتیجه برسند که باید به همراه هم پیمانان عرب و مسلمانشان در راس آنها عربستان دخالت مستقیم داشته باشند با این هدف که مقابل نفوذ ایران در منطقه که می رود موازنه را به سود خود تغییر دهد، بایستند. خصوصا بعد از آن که تهران موفق شد از موازنه مطلوب آنها در سوریه جلوگیری کند.

آیا این بدان معنا است که تفاهم امریکایی (بین المللی) – ایرانی در پرونده هسته ای باعث رسیدن به تفاهم در دیگر مسائل از جمله عراق نیز خواهد شد؟ ناظران بعید می دانند که چنین توافقی به دست آید، آنها می گویند که رسیدن به تفاهم در مورد مسائل دیگر نیاز به زمان دارد. واشنگتن اعتقاد دارد که داعش و شبکه القاعده فشاری مهم به جامعه جهانی محسوب می شوند و وضعیت آنها شبیه "مجاهدین" رانده شده از افغانستان در زمان اتحاد جماهیر شوروی است که تهدیدی برای منطقه و جهان محسوب می شوند چرا که اعتقاد به تروریسم دارند. این مواضع را ایران نیز دارد و شاید همین تشابه مواضع باعث شود تا دو طرف پنجره های تازه ای به روی هم بگشایند.  

منبع: النهار/تحریریه دیپلماسی ایرانی/11

انتشار اولیه: چهارشنبه 25 تیر 1393/ باز انتشار: 1 مرداد 1393