وقتی احمدی‌نژاد خواب مهمانپرست را گرفت

رامین مهمانپرست سخنگوی پیشین وزارت خارجه در گفت وگو با سایت نامه نیوز، به برخی اتفاقات سیاسی دوران حضورش در وزارت خارجه به ویژه در دولت احمدی نژاد پرداخت؛ حاشیه هایی از جنس برکناری «منوچهر متکی» وزیر خارجه وقت ایران، حمله نیروهای خودسر به سفارت انگلیس، حمله اعضای گروهک منافقین به سخنگوی وزارت خارجه در خیابان های نیویورک و جنجال آفرینی های برخی سفرای دولت سابق در برزیل، آلمان و ...

به گزارش ایسنا، گزیده این گفت وگو در پی می آید:

آشنایی شما با آقای متکی به چه زمانی برمی گردد؟

ما هیچ وقت با هم از نزدیک آشنایی نداشتیم، آقای متکی در هند درس می خواندند و برخی از دوستان نزدیک من هم همینطور. آقای متکی یک انجمن داشتند به نام انجمن «فارغ التحصیلان هند» که در آن انجمن تحصیلکرده های هند دور هم جمع می شدند و به بحث و بررسی مسائل سیاسی و اسلامی می پرداختند. از طریق این دوستان من نیز به این انجمن معرفی شدم تا عربی و قرآن تدریس کنم. یک روز که در حال درس دادن به بچه ها بودم و آقای متکی هم در آن زمان نماینده مجلس بودند وارد کلاس شدند و ما برای اولین بار از نزدیک همدیگر را برای اولین بار ملاقات کردیم و با هم آشنا شدیم. در آن زمان آقای متکی علاوه بر حضور در کمیسیون امنیت ملی مجلس، نماینده هیئت عالی گزینش در وزارت ارشاد نیز بودند. آقای متکی به من پیشنهاد دادند که برای سمت رایزنی فرهنگی به خارج از کشور بروم ولی من نپذیرفتم و گفتم که به دلیل مشغولیتم به تحصیل این امکان برای من وجود ندارد. پس از آن به پیشنهاد آقای متکی وارد بخش گزینش وزارت ارشاد شدم که به عنوان جزء هسته اصلی گزینش در وزارت ارشاد وقت حضور داشتم. سال 66 بود که وارد وزارت خارجه شدم، در آن زمان آقای متکی معاون وزیر خارجه بودند. من و آقای متکی تا سال 84 که ایشان مجددا نماینده مجلس شدند دیگر همدیگر را ملاقات نکردیم. پس از آنکه آقای احمدی نژاد رئیس جمهور شدند و آقای متکی نیز به عنوان وزیر خارجه معرفی شدند، من به عنوان سفیر در قزاقستان مشغول به کار بودم و ارتباطم با آقای متکی دورادور بود.

چه شد که آقای متکی پیشنهاد حضور شما در سمت سخنگویی وزارت خارجه را مطرح کردند؟

سال 88 ماموریت من در قزاقستان به عنوان سفیر به اتمام رسید. من به تهران برگشتم و در مرکز مطالعات همانند دیگر سفرا و دیپلمات ها مشغول به نگارش اسناد و ناگفته های دوران حضور در سفارت بودم. در تاریخ هشتم آبان ماه سال 88 در تاریخ ولادت امام رضا بود که آقای متکی در هنگام حضور هیئت دولت در مشهد با من تماس گرفتند و برای روز بعد از آن قرار ملاقات گذاشتیم. ظهر روز بعد ساعت ده دقیقه به یک ظهر بود که ما با یکدیگر ملاقات کردیم. آقای متکی گفتند که راجع به سخنگوی جدید وزارت خارجه بررسی هایی انجام داده اند و من را برای حضور در این سمت انتخاب کرده اند. آقای متکی نظر من را در این خصوص پرسیدند. من گفتم هرکاری که از عهده من بر بیاید انجام می دهم اما قول نمی دهم که نتیجه اش خوب باشد ولی قول می دهم که تمام توان خود را در این زمینه به کار گیرم.

آن زمان می گفتند که آقای متکی به زبان انگلیسی تسلط ندارند. این چقدر صحت دارد؟

نه، آقای متکی فارغ التحصیل خارج از کشور بودند و مشکلی در این زمینه نداشتند.

کار شما سخت بود، همه کسانی که در آن زمان در دستگاه دیپلماسی کشور حضور داشتند بر این باور بودند که آقای احمدی نژاد موازی کاری دارد و در بعضی امور دخالت می کند. چقدر این موضوع در دوران حضور شما در سمت سخنگویی وزارت خارجه پیش آمد؟

عرصه سیاست خارجی تفاوت زیادی با دیگر بخش های عرصه مدیریتی در کشور دارد. محورهای اصلی سیاست خارجی از سوی مقام معظم رهبری تعیین می شود و چارجوب کلی آن با نظارت رهبری تطبیق داده می شود. وقتی به عنوان سخنگو انتخاب می شوید باید سیاست های کلی نظام را دنبال کنید. بنده هم زمانی که برای حضور در این سمت انتخاب شدم با آقای متکی صحبت کردم و دو خواسته خود را با ایشان مطرح کردم که یکی جلسه با مقامات و دیگری همکاری با رسانه ها بود.

می خواستید با چه کسانی دیدار کنید؟

می خواستم با مسئولان کشور مثل آقای رئیس جمهور، دبیر شورای عالی امنیت ملی، رئیس مجلس و برخی دیگر دیدار کنم و چارچوب های کلی فکری آنها را در خصوص موضوعات مختلف جویا شوم. همچنین به آقای متکی درباره درخواست دومم توضیح دادم و گفتم که کار سخنگویی بدون همکاری با رسانه ها امکان پذیر نیست و این شغل چپ و راست نمی شناسد. از سوی دیگر برای من همه رسانه ها یکسان است و می خواهم با همه کار کنم. با این دو شرط کار در وزارت خارجه به عنوان سخنگو را آغاز کردم و با برخی از مقامات از جمله آقای صالحی که به تازگی رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان شده بودند، دیدار کردم.

با آقای احمدی نژاد هم دیدار کردید؟

با خودشان نه. با آقای ثمره هاشمی دیدار کردم، البته بنده نیز درخواستی برای دیدار با آقای رئیس جمهور ارائه نکرده بودم.

هیچ وقت توصیه خاصی برای موضع گیری به شما نشد؟

در طول 42 ماه حضور در این سمت 3 بار با من تماس گرفته شد. 2 مرتبه از دفتر رئیس جمهور و یک بار از دفتر مقام معظم رهبری با من تماس گرفته شد و سوالاتی درباره مواضع وزارت خارجه پرسیده شد و من هم توضیحاتی دادم. یک بار هم خود آقای احمدی نژاد با من تماس گرفتند و نظری راجع به فعالیت های هسته ای در خصوص مواضع وزارت خارجه عنوان کردند. با هم صحبت کردیم و بنده هم راجع به مواضع وزارت خارجه به آقای رئیس جمهور توضیحاتی را ارائه کردم. بعد برای اینکه نظر آقای احمدی نژاد تامین بشود، یک عبارت را به موضع وزارت خارجه اضافه کردم. ولی در مجموع در فضای اختلافات بین مسئولان در مقطع حضور من در وزارت خارجه اشکالی به اعلام مواضع وزارت خارجه گرفته نمی شد بلکه بسیاری آن را تایید می کردند و فصل الخطاب می دانستند.

اختلافات آقای احمدی نژاد و متکی از چه زمانی شروع شد؟

من اطلاعی از این اختلافات نداشتم و از پشت صحنه ماجرا هم بی خبرم.

آقای متکی هیچ وقت راجع به اختلافات با شما صحبت نمی کردند؟

نه، هیچ وقت در این باره با من صحبتی نشد. البته من متوجه برخی از درگیری ها و اختلافات شده بودم. به طور مثال آقای رئیس جمهور در بحث نماینده های ویژه وارد حوزه اختیارات وزیر خارجه می شدند.

فکر می کنید چرا آقای احمدی نژاد شخصا وارد حوزه سیاست خارجی و اختیارات وزیر خارجه می شدند؟

فکر می کنم این موضوع بیانگر این است که شخص رئیس جمهور برای موضوعات مرتبط با سیاست خارجی اهمیت زیادی قائل بودند.

نگاه شما خیلی خوشبینانه است. تحلیل دیگری هم در این زمینه هست. اینکه رئیس جمهور به وزارت خارجه اعتماد نداشت!

نه، روابط بین مقامات، نزدیک و همکاری ها هم بالا بود اما خب اختلافاتی هم وجود داشت.

این هماهنگی وجود داشت یا نه؟ آخر رابطه آقای احمدی نژاد و متکی چیز دیگری می گفتند.

بله، برکناری آقای متکی در سفر از سمت وزارت نشان داد که ناهماهنگی وجود دارد.

زمانی که آقای متکی سنگال بودند، شما کجا بودید؟

من تهران بودم.

به شما گفتند که آقای احمدی نژاد قصد دارند آقای متکی را برکنار کنند؟

نه، من هم از تماس ها و اس ام اس ها متوجه این موضوع شدم. برای اینکه از صحت آن اطمینان پیدا کنم با دفتر ریاست جمهوری تماس گرفتم و مطمئن شدم که بله این اتفاق افتاده است. روزی که آقای متکی برکنار شدند دوشنبه بود و روز سه شنبه من باید در جمع خبرنگاران حاضر می شدم و مطمئن بودم که یکی از سوالاتی که در این کنفرانس خبری مطرح خواهد شد بحث برکناری آقای متکی خواهد بود. هیچ کس اما از اصل قضیه باخبر نبود و من سعی کردم از طرق مختلفی متوجه ماجرا شوم تا بتوانم به درستی در این باره موضع گیری کنم اما هیچ کس اطلاعات و پاسخ مشخصی در این باره نداشت تا به ما منتقل کند. خاطرم هست که تا صبح بیدار ماندم و در این باره فکر کردم که باید چه جوابی به خبرنگاران داده شود.

با آقای متکی تماس نگرفتید؟

سعی کردم با خود ایشان تماس بگیرم ولی جابه جایی آقای متکی در هواپیما برای سفر به ایران منجر به عدم برقراری ارتباط و مکالمه ما شد. اما صبح روز سه شنبه و نیم ساعت قبل از برگزاری کنفرانس خبری توانستم با ایشان صحبت کنم. گفتم تا چند دقیقه دیگر کنفرانس خبری برگزار می شود و قطعا یکی از سوالات خبرنگاران راجع به برکناری شما خواهد بود. آقای متکی گفتند خب چه جوابی دارید؟ گفتم که من یک جمله آماده کرده ام که به خبرنگاران بگویم و همان موقوع به آقای متکی گفتم که بسیار تشکر کردند و بنده را دعا کردند.

این جمله چه بود؟

این بود که «نفس جابه جایی در کارهای اجرایی امری طبیعی است. آقای متکی سابقه خوبی داشتند و در هر پستی باشند منشاء خدمات خواهند بود. برای ایشان آرزوی موفقیت داریم.»

اغلب بر این باور بودند که آقای صالحی وصله جوری در وزارت خارجه نیستند.

خب آقای صالحی اصلا تاکیدی هم نداشتند که شخصیت دیپلماتیکی دارند و همیشه می گفتند که استاد دانشگاه هستند. ایشان علاوه بر اینکه هم در داخل و خارج از کشور شخصیت محبوبی بودند بسیار هم شخصیت تاثیرگذاری داشتند.

فکر می کنید آقای متکی موفق تر بود یا آقای صالحی؟ شما با کدام راحت تر بودید؟

هر دو.

نمی شود گفت که شما با هر دو وزیر در یک سطح و به یک اندازه راحت بودید.

من روز اول پس از آنکه آقای صالحی به وزارت خارجه منصوب شدند یک جلسه کوتاه با ایشان داشتم و به آقای صالحی گفتم که نه اصراری به ماندن در این سمت دارم و نه اصراری برای رفتن و می خواهم که دست ایشان برای آوردن نیروهای مورد نظر خود به وزارت خارجه باز باشد. آقای صالحی البته همان موقع دست من را گرفتند و گفتند که تا وقتی من وزیر هستم شما هم سخنگو هستید.

زمانی که از دیوار سفارت بالا رفتند شما کجا بودید؟

اگر خاطرتان باشد قبل از این اتفاق مجلس تصمیم گیری هایی در خصوص کاهش روابط با لندن اتخاذ کرده بود و ما جلساتی را با نمایندگان مجلس داشتیم و نظرات کارشناسی خود درباره این موضوع را داده بودیم. قطعا سلسله اقدامات دولت انگلیس در امور داخلی ایران امر مناسبی نبود ولی خب سطح برخورد با این رفتار را باید وزارت خارجه تعیین می کرد. زمانی که قرار شد تجمع در مقابل سفارت برگزار شود از وزارت خارجه استعلام کردند و وزارت خارجه نیز با تجمع آرام مقابل سفارت انگلیس موافقت کرد. اما وقتی بحث بالا رفتن از دیوار پیش آمد داستان تغییر کرد.

همان روز سالروز شهادت شهید شهریاری بود و من می خواستم به توصیه آقای صالحی در این مراسم شرکت کنم. شهید شهریاری دانشجوی آقای صالحی بود و آقای صالحی تاکید کردند که بنده به دلیل اینکه چهره شناخته شده تری دارم با یک تاج گل در این مراسم شرکت کنم. ساعت 3 و نیم به سمت دانشگاه شهید بهشتی حرکت کردیم و من متوجه غیرطبیعی بودن خیابان های اطراف میدان فردوسی شدم و حتی اجازه تردد از میدان را نیز به ما ندادند و مسیر ما تغییر کرد. وقتی وارد دانشگاه شدم خبرنگاران شروع به پرسیدن سوالاتی راجع به انگلیس کردند که من پاسخی نمی دادم و در خصوص شهید شهریاری صحبت می کردم. کمی از مراسم گذشت که خبرنگاران با پرسیدن این سوال که «نظرتان راجع به بالا رفتن نیروهای تجمع کننده از دیوار سفارت انگلیس چیست؟» مواجه شدم و خبرنگاران هم با تعجب شدید من مواجه شدند. من به سرعت بلند شدم و به سمت ماشین رفتم و با دوستان معاون در وزارت خارجه تماس گرفتم و قرار بر تشکیل جلسه فوق العاده شد زیرا وزیر خارجه فکر می کنم در سفر به عربستان بودند و در تهران حضور نداشتند. ساعت 6 جلسه فوق العاده تشکیل و به اتفاق تصمیم بر این شد که موضع صریح و روشنی در این زمینه اتخاذ شود. این در حالی بود که می دانستیم ممکن است بعضی از دوستان در بیرون نظرات متفاوتی داشته باشند و حدسمان هم بر این بود که یک سری از جریانات از این تنش به وجود آمده حمایت می کردند.

کدام گروه ها؟

احساسم این بود که برخی از حریانات تند از حوادث سفارت انگلیس حمایت می کنند و از این ماجرا نفع می برند. به همین دلیل یک بیانیه تنظیم کردیم و در آن اشاره کردیم که جمهوری اسلامی ایران و وزارت خارجه به اصول دیپلماتیک پایبند است و حفظ جان دیپلمات های خارجی و اماکن دیپلماتیک نیز بر عهده ماست. من چون حدس می زدم که ممکن است این بیانیه با تاخیر منتشر شود از همکارانم در اداره کل مطبوعات خواستم که این بیانیه را برای تمام خبرگزاری ‎های خارجی فکس کنند و در تمام طول دوران سخنگویی من برای یک بار این اتفاق افتاد.

با آقای صالحی هم در این باره صحبت کردید؟

بله، صحبت کردیم و ایشان هم مخالف بودند.

ماجرای کارمند سفارت ایران در برزیل چه بود و چرا آن موضع گیری اتخاذ شد؟

من در آن زمان اصلا ایران نبودم و موضع گیری ای که در این باره صورت گرفت از طرف من نبود و متن بیانیه در حالی از سوی برخی از معاونین تدوین و منتشر شد که من اصلا آن را تایید نکرده بودم و وقتی دیدم که در این بیانیه از اقدام این فرد دفاع شده است و آن اتفاق انکار شده است، بسیار ناراحت شدم و به معاونینی که این متن را تدوین کرده بودند هم اعتراض کردم و تهدید کردم شاید موضع گیری درست را اتخاذ کرده و بگویم که آن موضع از طرف من نبوده است که البته این کار را نکردم.

با آن کارمند در نهایت چه برخوردی صورت گرفت؟

اخراج شدند.

آخرین سفر آقای احمدی نژاد به نیویورک با حواشی بسیار همراه بود و گفته می شد که افراد بسیاری هیئت دیپلماتیک را همراهی می کردند.

من از اینکه چه کسانی هیئت ایرانی در سفر به نیویورک را همراهی می کردند خبر ندارم ولی عرف این هست که همسران دیپلمات ها در این سفرها هستند که برخی بودند و ما می دیدیم.

عروس، پسر و یا نوه آقای احمدی نژاد یا دیگر وابستگان معاونین هم بودند؟

من ندیدم.

مگر با یک پرواز نرفتید؟

نه.

حتی نشنیدید که چه کسانی در این سفر بودند؟

خب چرا یک سری از معاونین با خانواده آمده بودند.

مثلا چه کسانی؟

اسمشان را نمی دانستم.

مگر می شود که اسم معاونین رئیس جمهور را ندانید؟

خب بعضی از همراهان را نمی شناختم.

خب کسانی که می شناختید چه کسانی بودند؟

آقای ثمره با همسرشان بودند، آقای ملک زاده و صالحی هم همینطور. من فقط این آقایان را دیدم.

در زمان حضور شما در نیویورک، گروه منافقین به شما حمله کردند. چه اتفاقی افتاد؟

آن روز سخنرانی آقای احمدی نژاد بود که پس از پایان آن روسای هیئت های دیپلماتیک که رئیس جمهور بود یا وزیر خارجه با تیم های محافظت به هتل ها برده می شدند اما دیگر همراهان و معاونان و وزرا باید یک مسیری را به سمت هتل پیاده می رفتند. در حال پیاده روی به سمت هتل بودیم که منافقین که در جایگاه معترضین بودند چهره من را دیدند و شناختند و اول به صورت متفرق به طرف من آمدند و سعی کردند حمله فیزیکی نکنند و تنها راه من را ببندند و من را عصبانی کنند، پس از چند دقیقه دیدم که جمعیت 100 نفر شد و همه از محل تعیین شده خود خارج شده بودند و اطراف من را گرفته بودند و منتظر بودند تا من عکس العمل بدی از خودم نشان بدهم. پلیس نیویورک هم شاهد این موضوع بود اما واکنشی نشان نمی داد تا اینکه تعداد خیلی زیاد شد. سعی کردم در خیابان های اصلی راه بروم و وارد کوچه های فرعی نشوم تا با اتفاق ناگواری مواجه نشوم و سوءاستفاده ای صورت نگیرد تا اینکه یکی از همکاران به پلیس های حاضر در محل گفتند که مسئولیت هر اتفاقی متوجه شما خواهد بود. پس از آن ما به سمت خودروهای پلیس هدایت شدیم.

روز آخری که شما برای ریاست جمهوری ثبت نام کردید همه فکر می کردند وارد بازی احمدی نژاد شده اید و شما مهره وی هستید.

اصلا نه ارتباطی بین من و ایشان بود و نه آقای احمدی نژاد از حضور من در انتخابات باخبر بودند. شاید هم از حضور من ناراحت شده باشند.

واکنش ها به کاندیداتوری شما چه بود؟ همان موقع هم از سخنگویی وزارت خارجه استعفا دادید؟

واکنش خاصی نبود. برای اینکه هیچ شبهه ای به وجود نیاید پیش از رفتن به ساختمان وزارت کشور به دفتر آقای صالحی زنگ زدم و گفتم که می خواهم پنج دقیقه از وقتشان را بگیرم. از آقای صالحی خواستم که سخنگوی جدید را انتخاب کنند. ایشان اما قبول نکردند و بسیار ناراحت شدند و گفتند که موقت یک نفر را برای سخنگویی انتخاب می کنند تا وضعیت من در انتخابات روشن شود و در صورت توان بازگردم. من ولی قبول نکردم و با یک استدلال آقای صالحی را برای معرفی یک سخنگوی جدید راضی کردم. به ایشان گفتم برای جا انداختن و معرفی این سمت زحمات بسیاری کشیده شده است و اکنون سخنگویی وزارت خارجه جایگاهی برای خود دارد و نباید با معرفی یک سخنگوی موقت به چهره این سمت ضربه وارد شود. از آقای صالحی خواستم که یک فرد مناسب و در حد معاون وزیر را برای حضور در این سمت معرفی کنند که آقای صالحی هم پذیرفتند.

نظر شما را هم برای فرد جایگزین پرسیدند؟

بله، از من پرسیدند که چه کسی را مناسب این سمت می دانید و من هم آقای عراقچی را معرفی کردم و وقتی ایشان دلیل این انتخاب را پرسیدند من نیز دلایلم را گفتم که با استقبال آقای صالحی مواجه شد و ایشان برای حضور در این سمت انتخاب شدند.

آقای عراقچی را گذاشتید سر کار و خودتان رفتید میدان فاطمی؟

بله، برای من واقعا مهم نبود و می خواستم کاملا بی حاشیه باشم.

چه شد که از حضور در رقابت های ریاست جمهوری کناره گیری کردید؟

احساس کردم افرادی که در رقابت آخر باقی مانده اند کفایت می کند و تصمیم گرفته شده بود که این تعداد هم محدود باشند.

چه کسی تصمیم گرفته بود؟

نه، کسی تصمیم گیری نکرده بود. منظورم این است که باید افراد باقی مانده در رقابت های پایانی محدود باشد.

کسی از شما خواست کناره گیری کنید؟

نه، ولی احساس کردم باید تعداد محدود در رقابت های پایانی باقی بمانند و برای همین کنار کشیدم.

اگر رئیس جمهور می شدید چه کسی را به عنوان وزیر خارجه خود انتخاب می کردید؟

دوستانی بودند که خب از آنها کمک می گرفتیم.

آقای ظریف را انتخاب می کردید؟

آقای ظریف یکی از بهترین دیپلمات های ماست.

آقای ظریف کاربلدتر هستند یا آقای متکی؟

آقای ظریف یکی از کاربلد ترین و بی نظیرترین دیپلمات های کشور هستند و اگر از ایشان استفاده نمی شد واقعا جفا بود. متاسفم که در گذشته از ایشان استفاده نشد.

نقاط ضعف آقای احمدی نژاد چه بود؟

بخش هایی از سیاست و اقتصاد متحمل ضعف های مدیریتی بودند.

برخورد آقای ظریف با شما چطور بود؟

آقای ظریف از من تعریف کردند و گفتند که بنده مدیر موفقی هستم.