حفتر،قذافی جدید لیبی

دیپلماسی ایرانی: آنچه در لیبی می گذرد و به عنوان کودتا از آن یاد می شود، پاسخ به شرایط پیش آمده است. گروهی که در این کشور اقدام به حملات مسلحانه در بنغازی کرده و به سرعت عملیات را تا طرابلس گسترش دادند، زیرکانه و بر اساس محاسبه دقیق به این نتیجه رسیده بودند که گر دست به چنین اقدامی بزنند، با مخالفت های جدی در داخل مواجه نمی شوند و از طرفی نیز در سطوح بین المللی و منطقه ای مورد حمایت قرار می گیرند. محاسبه آنها بر این اساس است که مردم لیبی به دلیل عدم توانایی دولت و پارلمان در برقراری امنیت و تعلل برای تشکیل دولت جدید، و همچنین عدم تدوین قانون اساسی، ناراضی بوده و خواستار گروه یا نیرویی هستند که حداقل امنیت را در شهرهای مختلف برقرار کرده و امور جاری متوقف شده را دوباره به جریان بیاندازد. البته این مساله خواست اکثریت مردم لیبی است و آنها نیز از تعلل در روند برپایی سیستم جدید بهره برداری کردند. این مساله نیز به یک سری عوامل داخلی و خارجی مربوط می شود.

 در سطوح منطقه ای هم آمریکایی ها و هم اروپایی ها خواستار از سرگیری مجدد صادرات نفت و افزایش صادرات یا حداقل به اندازه گذشته هستند. آنها نگران توقف صادرات نفت یا کاهش کنونی آن هستند زیرا ممکن است بر بازارهای نفت اثرگذار باشد. به همین دلیل خواستار برپایی ساختار و سیستمی هستند که از نفت به طور دائمی و با ثبات بهره برداری کنند.  البته لیبی به دلیل داشتن بازار خوب، قابلیت این را دارد که چنانچه سیستمی با ثبات در آن برقرار شود، میزبان سرمایه گذاری های بسیار و همچنین  منبع فروش کالا باشد. در حال حاضر غربی ها نمی توانند از سواحل بسیار خوب لیبی در مدیترانه و موقعیت استراتژیک آن چشم پوشی کنند. از طرف دیگر آنها نسبت به رشد اسلامگرایی در لیبی احساس خطر می کنند زیرا بستر فرهنگی موجود در این کشور، بستر اسلامی است و چنانچه مردم را به حال خودشان بگذارند به سمت و سوی اسلامگرایی پیش می روند.

بنابراین حرکت گروه قیام کننده در لیبی به رهبری ژنرال حفتر بر اساس تصور حمایت غربی ها و اروپایی ها و همچنین نارضایتی جو داخل مبنی بر درمانده شدن مردم از شرایط کنونی و عدم مخالفت با آنها آغاز شده است. البته گفته شده که بن قاسم ژنرال حفتر پیش از این دیدارهایی با آمریکایی ها و سران عربستان، امارات و کویت داشته و آنها نیز بر این اساس که خواستار سرکوب اسلامگرایی از نوع شاخه های قطری و اخوانی در لیبی هستند، حاضر به حمایت از او شده اند و حتی در رسانه ها نیز انتشار یافته که عربستان، قطر و کویت به منظور حمایت از سرکوب شاخه های اخوانی، وعده ها و کمک هایی را به ژنرال حفتر داده اند. این نیز به اینکه امنیت مصر و ادامه حکومت کودتاگران بستگی به گروه هایی اخوانی در این کشور از محیط هایی مانند لیبی بهره برداری نکنند، دارد. شاهدیم که تنها فردی که به صورت علنی از اقدام سرلشگر حمایت کرده، آقای السیسی بوده و در مقابل نیز ژنرال حفتر از السیسی به خوبی یاد کرده است. در این میان کشورهای همسایه مانند الجزایر و تونس نیز همکاری هایی در زمینه استقرار نیرو در مرزهای لیبی داشته اند به این معنی که گروه های اسلامی نتوانند از چنگ گروه های مورد حمایت غرب و عربستان فرار کنند و گروه هایی که در صحنه لیبی فعالیت می کنند بتوانند به خوبی اسلامگرایان را سرکوب کنند. باید گفت شعار سرکوب گروه های فراطی شعار مقبولی است و این هم یکی از اقدامات زیرکانه آقای ژنرال حفتر بوده که توانسته از این شعار استفاده و خودش را به عنوان کسی که در حال سرکوب گروه های افراطی است، معرفی کند.

همچنین شاهدیم که مجموعه ای از بخش های سیاسی، نظامی و پارلمانی واکنش نشان داده و مجموعه ای نیز به سمت آقای ژنرال حفتر حرکت کرده و به او پیوستند. کما اینکه در یک عملیات بخشی از نیروی هوایی لیبی حضور پیدا کرده و بعد از آن هم بخش هایی از نیروی زمینی و سرانجام نیروی دریایی به ژنرال حفتر پیوستند، به نحوی که می توان گفت دیگر ستاد کل ارتش لیبی پیروان و فرمانبری در طرابلس ندارند و بخش های دولتی هم از ژنرال حفتر دفاع کردند.

تنها مجموعه اندکی از دولت تازه تاسیس شده، یعنی نخست وزیر تازه منصوب شده _ احمد معیتیق _ و بخشی از پارلمان که اکنون تعطیل شده در مقابل حملات گروه های ژنرال حفتر مقاومت و اقداماتش را محکوم کردند. در مقابل ژنرال حفتر نشان داده عزمش برای گرفتن حکومت مرکزی جدی است. از این رو نام گروه خود را ارتش ملی نامیده که این در تاریخ لیبی بی سابقه است. طی این دوسال عملیات هایی که توسط گروه های مختلف صورت گرفته تنها به منظور اهداف منطقه ای، گروهی و قبیله ای یا دفاع در برابر بخشی از منطقه بوده است.  اما اینک ژنرال حفتر با نامگذاری ارتش خود تحت عنوان ارتش ملی، عملیات گرفتن حکومت را نیز کرامت نامگذاری کرده که متشکل از گروه های شبه نظامی است. او حتی موضوع در دست گرفتن حکومت را نیز کتمان نکرده است. ژنرال حفتر همچنین بخش های دولتی را غیر قانونی دانسته و تنها یک بخش را که دست اندرکار تدوین قانون اساسی تایید کرده است. او حتی اقدامش مبنی بر اینکه درصدد کنار گذاشتن ساختار قدیمی را مطرح  نکرده است.

همزمان یک گروه دیگر به نام سپر لیبی ایجاد شده که به معنی سپری در برابر ارتش ملی ژنرال حفتر عمل می کند. در حال حاضراین دو گروه در برابر هم ایستاده اند. این گروه در حال جنب و جوش زیادی هستند. البته سپر لیبی گروه هایی هستند که هماهنگی نظامی با یکدیگر ندارند و هر کدام متعلق به یک منطقه بوده و موفقیتشان در برابر ژنرال حفتر که توانسته نظمی در میان نیروهای خود به وجود بیاورد، اندک است. به هر ترتیب این عملیات ها به معنای رویارویی دو گروه است. گروهی مانند انصار الشیعه و گروهای بنیادگرای دیگر که گرایشاتی به قطر  داشته یا اخوانی هستند و طرفداری خود را از حکومت رسمی لیبی اعلام کرده اند و گروه ژنرال حفتر که به نظر می رسد، موفقیت بیشتری داشته باشد.

ژنرال حفتر شخصی است که 20 سال از عمر خود را در آمریکا گذرانده و دیدارهایی نیز با سران عربستان و غرب داشته است. او در اواخر سال گذشته، طی بیانه ای دولت و مجلس را غیرقانونی اعلام کرده بود و از آن زمان از اقدامش به عنوان کودتا یاد شده است. اما چون آن بیانیه مورد استقبال قرار نگرفت، عملا وارد صحنه شده و دست به اقداماتی زده است که بسیاری از تحلیلگران منطقه ای آن را شبیه کودتای السیسی در مصر می دانند و از این قدام به عنوان تکرار حادثه مصر در لیبی یاد می کنند که بسیار به واقعیت نزدیک است. زیرا ژنرال حفتر نیز خواهان برپایی حکومت سکولار و لائیک ی است که مورد حمایت غربی ها باشد و حکومتی به ظاهر دموکراتیک بر اساس شعارهایی که می دهد، منتها از نظر ماهیت اقدام او شبیه دوران قذافی است زیرا لیبی، دموکراسی که مصری ها تجربه آن را دارند، بر نمی تابند. تجربه دموکراسی در لیبی ضعیف است و شاید بتوان گفت با توجه به مجموعه شرایط ژنرال حفتر شخص اول در آینده لیبی باشد.

انتشار اولیه: یکشنبه 4 خرداد 1393/ باز انتشار: جمعه 9 خرداد 1393