پشت پرده دعوت عربستان از ظریف

عربستان سعودی روز سه شنبه اعلام کرد وزیر خارجه ایران را به ریاض دعوت کرده و این نشانه آب شدن یخ یکی از خصمانه ترین روابط خاورمیانه در آستانه مذاکرات مهم برنامه هسته ای ایران در وین است.

به گزارش سرویس بین الملل فرارو به نقل از واشنگتن پست، سعودالفیصل، وزیر خارجه عربستان روز گذشته در جمع خبرنگاران گفت که این پادشاهی آماده میزبانی از محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران «هر زمانی که فکر می کند مناسب است» هستیم و اشاره کرد که ریاض از مذاکره با رقیب قدیمی خود در مورد مسائل مهم مربوط به دو طرف استقبال می کند.

وی در ادامه افزود: «ما آماده میزبانی هستیم و امیدواریم ایران به تلاش ها برای امنیت بخشیدن به منطقه بپیوندد.»

این دعوت در حالی صورت گرفت که طی ماه های اخیر شاهد سیگنال هایی از سوی دو قدرت رقیب برای کاهش تنش هایی که به جنگ در سوریه و دشمنی ها در عراق، لبنان، بحرین و یمن دامن زده، بوده ایم. عربستان سنی و ایرن شیعه در تمام این درگیری ها از طرف مخالف حمایت کرده اند.

با این حال به عقیده دیپلمات ها و تحلیل گران هنوز زود است که این اقدام عربستان را نشانه ای از آغاز روابط حسنه بیشتری که بتواند به ثبات منطقه کمک کند، بدانیم. ایران هنوز واکنشی به این دعوت نشان نداده و هیچ تاریخ مشخصی برای آن تعیین نشده است.

از زمان روی کار آمدن حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، ایران سعی کرده موانع با کشورهای سنی حوزه خلیج فارس را ترمیم کند اما عربستان تمایلی به شرکت در آنچه می ترسد تبلیغاتی برای رقیبش باشد، نداشت.

در عین حال سعودی ها نگرانند در شرایطی که ایران در حال بهبود بخشیدن به روابط خود نه تنها با غرب، بلکه با بسیاری از همسایگان عربستان است، به انزوا کشیده شوند. مقامات سعودی و دیپلمات های غربی معتقدند این دعوت نشان می دهد درک واقعیت های جاری چیزی بیش از حل و فصل اختلافات است.

عبدالله العسکر، رییس کمیته امور خارجی در شورای مشورتی عربستان در اینباره گفت: «ما کاربردی فکر می کنیم. ایران همسایه ما است اما این بدان معنا نیست که ما با سیاست های آنها موافقیم.»

مصطفی علایی، مرکز تحقیقات گلف در دبی معتقد است ریاض با تضمین اینکه دست کم در مورد یک مسئله قادر به نوعی امتیازگیری است، با میزبانی از یک مقام ارشد ایرانی موافقت کرده است.

وی در ادامه افزود: «سعودی ها ناگهان و بی دلیل این دعوت را اعلام نکرده اند. وزیر خارجه ایران تنها برای دیده بوسی به عربستان نمی رود.»

برخی زمینه هایی که امکان توافق در موردشان وجود دارد، به تازگی ظهور کرده اند. یکی از آنها لبنان است که در انتخاب رئیس جمهور خود به دلیل جبهه گیری گروه های برخوردار از حمایت ایران و عربستان، به بن بستی بی ثبات کننده تبدیل شده است. سفیر عربستان در لبنان پس از غیبتی طولانی به این کشور بازگشته و در حال رایزنی برای دستیابی به اجماع روی یک کاندید انتخاباتی است.

روحانی و شاه عبدالله نیز دارای سابقه تعاملات شخصی هستند که تاریخش به سال 2005 می رسد، تاریخی که هیچ یک از آنها در پست های امروزشان نبودند و به عقیده برخی دیپلمات ها این مسئله می تواند بر امکان بهبود روابط بیافزاید.

یکی از دیپلمات های غربی در پایتخت عربستان به شرط برده نشدن نامش گفت که یک توافق جامع تر که بتواند بسیاری از بحران های هم پوشان بی ثبات کننده منطقه ای را حل کند، نمی تواند در آینده ای نزدیک محتمل باشد.

وی در ادامه افزود: «دو طرف حوزه های مشخصی که بتوانند با هم همکاری داشته باشند را خواهند یافت اما شاهد معامله بزرگی که بتواند به ثبات خاورمیانه منجر شود نخواهیم بود.»

این موضع گیری ریاض در حالی صورت گرفت که چاک هگل، وزیر دفاع آمریکا وارد عربستان شد تا به متحدان بدبین ایالات متحده در حوزه خلیج فارس اطمینان دهد که هنوز از حمایت واشنگتن برخوردارند حتی اگر دولت اوباما تلاش گسترده ای برای امضای توافق با ایران داشته باشد. مقامات آمریکایی که هگل را در این سفر همراهی می کردند از این دعوت استقبال کرده و گفتند که از طریق رسانه ها از آن آگاه شده اند.

جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا در واشنگتن گفت که کشورش هیچ نقشی در این دعوت سعودی ها از ایران نداشته اما تاکید کرد که از آن استقبال می کنند.

کری در کنفرانس خبری با همراهی وزیر خارجی ایتالیا گفت: «ما خوشحالیم که می بینیم دوست خوبمان، عربستان در دیپلماسی شرکت می کند که ممکن است احتمالات مختلفی را در منطقه ایجاد کند یا ممکن است ایجاد نکند.»

مدت ها است که عربستان از دورنمای یک توافق هسته ای میان ایران و آمریکا می ترسد. علاوه بر این ریاض از ناکامی واشنگتن در ایفای نقشی فعال تر برای کمک به مخالفان در سوریه ناراحت است.

هگل گفت که ایران و سوریه از جمله مسائل مهمی خواهند بود که وی قصد دارد با همتایان خود در حوزه خلیج فارس مطرح کند و برخی از این کشورها طی سال های اخیر در مورد مسائل منطقه ای در تضاد با یکدیگر بوده اند، از جمله در مورد جنگ سوریه و سرنوشت مصر پس از انقلاب.

به عقیده مقامات آمریکایی، حضور هگل در منطقه، در شرایطی که مذاکرات هسته ای با ایران به یک نقطه عطف بالقوه رسیده، به هیچ وجه اتفاقی نیست. این مقامات معتقدند با وجود آنکه آمریکا امید زیادی به دستیابی به توافق با ایران دارد اما می خواهد این ایده را القا کند که همچنان در منطقه سرمایه گذاری می کند و به حمایت نظامی از دشمنان ایران ادامه خواهد داد.