جان کری قافیه مذاکرات را باخت

دیپلماسی ایرانی: نه ماه تلاش های بی وقفه ایالات متحده برای توسل به دیپلماسی در راستای سروسامان دادن به بحران سیاسی در خاورمیانه رسما به ناامیدی بیشتر فلسطینی ها و اسرائیلی ها منتهی شد.هرچند به نظر می رسد که بر اساس فرمولی که جان کری وزیر امور خارجه ایالات متحده چیده بود، تا حدودی شاهد تطویل مذاکراتی بودیم که از ضرب الاجل ماه اوریل به نوعی زنده سر بیرون کرده بود اما اکنون همه چیز در آستانه سقوط قرار دارد و تلاش ها برای یافتن راهکارهای بیشتر هم ادامه دارد.

طرح جان کری وزیر امور خارجه ایالات متحده در بسیاری از موارد شاهد تناقض گویی های بسیار است: بر سر تقسیم بیت المقدس ، بر سر سرنوشت هزاران آواره فلسطینی و حتی بر سر مساله بحران زای مرزها به نظر می رسد که طرفین به هیچ وجه به هم نزدیک نشده اند. روز پنجشنبه بود که رژیم اسرائیل به صراحت اعلام کرد به دنبال طرح محمود عباس برای تشکیل دولت موقت و اشتی با حماس ، مذاکرات با این تشکیلات را به حالت معلق درخواهد آورد. حماس همچنان از نظر غرب و اسرائیل یک گروه تروریستی است که هرگونه مصالحه و مذاکره با آن ممنوع اعلام شده است . یک عضو کابینه بنیامین نتانیاهو در این خصوص می گوید: متاسفانه ، تحت شرایط جدید نمی توان به پایان این مناقشه و یا به زبان دیپلماتیک تر به رسیدن به توافقنامه صلح امیدی داشت .

محمد مدنی از اعضای حزب فتح که متعلق به محمود عباس است در گفتگو با آسوشیتتدپرس تاکید می کند که فلسطینی ها نمی توانند به مذاکرات در ابهام ادامه دهند. وی در ادامه این گفتگو تصریح می کند که فلسطینی ها به تلاش ها برای عضویت به عنوان یک کشور در نهادهای مختلف بین المللی ادامه خواهند داد. این استراتژی به منظور فهماندن این حقیقت به همگان است که مناطقی که اسرائیل در سال 1967 اشغال کرده است در حقیقت سرزمین های اشغال شده توسط اسرائیل است و نه آنگونه که بی بی ادعا می کند زمین های مورد مناقشه میان دو طرف . به نظر می رسد که در سایه این تحولات، تلاش های دولت در فلسطین و حامیان آنها برای خارج شدن از بایکوت اقتصادی اسرائیل هم تسریع خواهد شد.

از سوی دیگر بسیاری نگران انتفاضه سومی هستند که ممکن است فلسطین را در بربگیرد. هفته گذشته بود که شاخه نظامی فتح خواهان مقاومت مسلحانه تا آزادی تمام فلسطین شد. این بیانیه در حالی صادر شد که چنین لحنی مدتها بود از جانب فلسطینی ها به گوش اسرائیلی ها نرسیده بود. برخی از اسرائیلی ها تندرو مانند وزیر اقتصاد این رژیم پس از این موضع گیری فلسطینی ها خواهان تصرف بخش هایی از کرانه باختری شدند. هرچند این ادعا به بلوفی توخالی می ماند اما همین موضع گیری های شفاهی هم می تواند جرقه بحران را روشن کند. از سوی دیگر به نظر می رسد که چهره های  میانه روتر اسرائیل برای عبور از این بحران به فروپاشی حاکمیت نتانیاهو با  توسل به برگزاری انتخابات زودهنگام و یا شکل دهی اکثریت موازی در کنست فکر می کنند. با توجه به اینکه شکاف های جدی در شاخه راست اسرائیل ایجاد شده و نارضایتی های گسترده ای هم در میان مردم در خصوص تطویل بن بست در مذاکرات صلح به چشم می خورد ، احتمال کنار زده شدن نتایناهو از راس هرم قدرت وجود دارد.

در میان این سطح زمخت سیاسی که به چشم می آید ، در لایه های زیرین تفکرات جدیدی در حال شکل گیری است، تفکر  جمعیتی در حال افزایش در اسرائیل که گمان می کنند که اسرائیل و فلسطین باید با یک مرز واقعی از هم جدا شوند. در شرایطی که این اتفاق نیفتد ما در سرزمین های اشغالی شاهد تلاش برای شکل دادن به کشوری خواهیم بود با 12 میلیون جمعیت که نیمی از انها عرب هستند و اندک اعتقادی به دیدگاه های صهیونیستی و تشکیل کشور مستقل یهودی ندارند.

در این میان شرایط بسیار بحرانی است: برخی از اعرابی که در مناطق تحت کنترل اسرائیل زندگی می کنند شهروند رسمی این رژیم هستند  و این در حالی است که جمعیتی که در کرانه باختری زندگی می کنند و تامین نیازهای اولیه انها در کنترل اسرائیلی ها است ، شهروند رسمی اسرائیل به حساب نمی آیند. با وجود انکه کرانه باختری ، رسما در خاک سرزمین های اشغالی مورد ادعای اسرائیل نیست ، اما تل آویو در این مناطق شهرک های خود را احداث کرده و ساکنان آن در انتخابات اسرائیل شرکت می کنند. این افراد مقیم می توانند به راحتی در کرانه باحتری رفت و آمد کرده و به آن وارد و یا خارج شوند و این در حالی است که فلسطینی ها از چنین حقی محروم هستند. به نظر می رسد که بی ثباتی بسیاری بر شرایط میان دو طرف حاکم است و بسیاری این شرایط را به روزهای آپارتاید در افریقای جنوبی تشبیه می کنند.

اما برخی سناریوهای ممکن که داعیه داران ضرورت شکل گیری مرز میان فلسطین و اسرائیل به دنبال بررسی آن هستند:

سکنی موقت – با در نظر گرفتن سرنوشتی برای بیت المقدس.

برخی از معمارهای سیاسی که طرح فلسطین در دهه نود را داده بودند، به دنبال توافق موقتی هستند که بر اساس آن فلسطینی ها به سرزمین مشخص و واحدی برای خود برسند اما بر اساس این طرح ؛ همه آنچه که فلسطین به دنبال آن است ، محقق نخواهد شد. فلسطینی ها در خصوص بحث آوارگان به دستاورد خاصی نخواهند رسید و البته نمی توانند در آینده هم ادعایی در این خصوص داشته باشند. این طرح چندان مورد استقبال فلسطینی ها قرار نخواهد گرفت. یک مقام جنبش فتح در این خصوص می گوید: کشوری با مرزهای موقت ، فریبی است که ما به آن تن نخواهیم داد. این مساله هرگز مورد پذیرش ما قرار نخواهد گرفت. ما تجربه این مساله را داریم و می دانیم که اسرائیلی ها مرزهای موقت را به نفع خود به مرزهای دایمی تبدیل خواهند کرد.بر اساس این طرح ، شاید شاهد تنظیم های جدید در خصوص شهر قدیمی بیت المقدس هم باشیم. تکلیف بیت المقدس مساله ای است که بی شک در توافقنامه نهایی هم جنجال آفرین خواهد شد. شاید بر اساس این قرارداد موقت برای تشکیل کشور فلسطین ، بیت المقدس هم به شهری مانند واتیکان در ایتالیا تبدیل شود که هم مسیحیان ، هم مسلمانان و هم یهودی ها در آن سهم ببرند. این مساله می تواند موفقیت بسیار چشمگیری برای روند مذاکرات صلح باشد هرچند هنوز تصمیمی در خصوص شرق بیت المقدس گرفته نشده باشد.  

عقب نشینی یک جانبه با ادامه اشغال نظامی ؟

شاید اسرائیلی های بسیاری باشند که مخالف هرگونه پیمان نامه صلح با فلسطین باشند اما به قطعیت به این نتیجه رسیده باشند که زمان برای عقب نشینی فرار رسیده است . آریل شارون که در فاصله سالهای 2001 تا 2006 ، نخست وزیر رژیم صهیونیستی بود را همگان به تندروی می شناسند اما او نیز در سالهای واپسین حضور در قدرت به این نتیجه رسیده بود که ادامه اشغال می تواند به ضرر اسرائیلی ها تمام شود. او با فراخوان خارج کردن تمام  سربازهای اسرائیلی از نواز غزه و تخلیه 10 هزار واحد مسکونی در اختیار یهودیان در این منطقه ، همه را شوکه کرد. پس از سکته شارون در سال 2006 میلادی ، جانشین او ایهود اولمرت هم قصد داشت همین نسخه را برای کرانه باختری بپیچد که دو و نیم میلیون فلسطینی را در خود جای داده  بود. آنچه که مانع از تجویز مجدد این نسخه برای کرانه باختری شد تفاوت جفرافیایی دو منطقه بود. کرانه باختری و سرزمین های اشغالی در اختیار اسرائیل در حقیقت به نوعی در هم فرورفتگی را تجربه می کنند. علاوه بر این اسرائیلی ها به چشم دیدند که عقب نشینی از غزه عملا برای اسرائیلی ها مولود صلح نشد و در سال 2007 هم حماس اختیار این منطقه را در دست گرفت. با اینهمه طرح عقب نشینی یک جانبه همچنان هم روی میز قرار دارد: مرزی را تعیین کنید که بر اساس آن بخش هایی از کرانه باختری به داخل خاک سرزمین های اشغالی پیونده زده شده و بخش دیگر هم در اختیار فلسطینی ها باقی بماند.

بسیاری از اسرائیلی ها از جمله سفیر سابق این رژیم در ایالات متحده اعتقاد دارند که اسرائیل باید جمعیتی را در دل خود جای دهد که در نهایت از این سرزمین به عنوان کشوری یهودی نشین یاد شود و بنابراین باید تعداد اعراب موجود در این سرزمین هم کاهش یابد.

یک کشور؟

اگر جداسازی در میان نباشد تنها یک راه منطقی باقی می ماند که آنهم شکل دادن سرزمین واحد اسرائیل و فلسطین است . سرزمینی که در آن هیچ کدام بر دیگری برتری نداشته باشند. بسیاری از اسرائیلی ها مخالف چنین مساله ای هستند اما شاید تاریخ از اسرائیلی ها در این خصوص نظرسنجی نکند. تا چه زمانی اسرائیلی ها می توانند فراتر از مرزهای 1967 را مطالبه کنند؟ حتی امروز هم بسیاری در اسرائیل هستند که یک سرزمین واحد میان اسرائیل و فلسطین را اجتناب ناپذیر می دانند. بسیاری از چپ ها هم هستند که مخالف حس ناسیونالیستی شکل دادن یک کشور یهودی واحد هستند. برخی هم نمی توانند خود را به ترک کردن این سرزمین به دلایل مذهبی متقاعد کنند و البته برخی هم به دنبال راهی برای فرار هستند. فلسطینی ها تاکنون بارها هشدار داده اند که در شرایطی که اسرائیلی ها به ساخت و سازهای خود ادامه دهند، بی شک راهی جز تشکیل یک کشور با حضور مردم فلسطین و مردم سرزمین های اشغالی باقی نخواهد ماند.

منبع : آسوشییتدپرس / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی