چرا دولت هند نام ایران را در «لیست سیاه» قرار داد؟

در چند سال اخیر و به موازات تشدید روند تحریم ها علیه ایران، هند یکی از کشورهایی بود که به واسطه ادامه روابط اقتصادی خود با ایران، به ویژه در قالب واردات نفت از ایران، سود فراوانی نصیب خود کرده است؛ فارغ از این امر، روابط تهران و دهلی هیچ گاه در وضعیت تیرگی نبوده است. با این حال، در اقدامی غیردوستانه، دولت هند به تازگی ایران را از یکی از امتیازات دیپلماتیک مهم خود محروم کرده است.

به گزارش «تابناک»، نزدیک یک هفته پیش اعلام شد که دولت هند قصد دارد فهرست کشورهای خارجی مشمول امتیازات دریافت روادید (در قالب صدور ویزا به هنگام ورود) را افزایش دهد؛ بنابراین، از این پس ۱۸۰ کشور می توانند از تسهیلات دریافت روادید به محض ورود به خاک کشور هند بهره مند شوند. این در حالی است که تاکنون یازده کشور از این امکان برخوردار بودند.

وزیر برنامه ریزی و امور پارلمانی هند ضمن اعلام این خبر، هدف اصلی از تدابیر جدید را جذب گردشگران بیشتر برای کشور خود خواند و گفت: این کار فارغ از اینکه کشورهای دیگر نیز تسهیلاتی مشابه برای هند در نظر بگیرند یا خیر، انجام خواهد شد.

به هر حال، بر اساس تصمیم جدید دولت هند، از این پس هشت کشور از تسهیلات دریافت روادید در هنگام ورود بهره مند نخواهند شد: پاکستان، سودان، افغانستان، عراق، نیجریه، سریلانکا، سومالی و ایران. این در حالی است که با وجود رقابت های آشکار میان هند و چین، حتی نام چین هم در میان ۱۸۰ کشور بهره مند از تسهیلات جدید دیده می شود.

همان گونه که دیده می شود، کشورهای دیگری که جز ایران در لیست سیاه دریافت ویزای هند قرار گرفته اند، عموماً «کشورهای ورشکسته» (Failed States) شناخته می شوند؛ بدین معنا که توان کنترل کام بر محیط جغرافیایی و اقتصادی خود نداشته و بسیار آسیب پذیرند؛ افزون بر این، می توان استدلال کرد در مواردی چون افغانستان و پاکستان ملاحظات امنیتی و جلوگیری از ورود تروریست ها به هند ملاک عمل دولت دهلی بوده است (البته درباره پاکستان، خصومت دیرینه این کشور با هند نیز مزید بر علت است).

این در حالی است که ایران به روایت همه بازدیدکنندگان خارجی و همچنین ارزیابی های معتبر بین المللی به عنوان محیطی آرام و امن ارزیابی می شود که در شرایط جدید فراهم آمده در داخل و خارج، چشم انداز وضعیت اقتصادی آن نیز در سال جدید میلادی مثبت و رو به رشد خواهد بود؛ افزون بر این، با توجه به ماهیت روابط ایران و هند تاکنون، ملاحظات امنیتی و روابط خصومت آمیز نیز طبعاً نمی تواند در این زمینه نقشی داشته باشد.

به این ترتیب، باید گفت اقدام هند در قرار دادن ایران در لیست سیاه، کاری برآمده از محاسبات غلط و مبانی نسنجیده بود که به منافع خود هند نیز لطمه می زند. رشد اقتصادی هند در سال های اخیر مثبت و رو به رشد بوده؛ اما بخشی از این رشد اقتصادی در ارتباط با ایران تعریف می شود. ایران از خریداران اصلی برنج و سویای هند و از مهم ترین صادرکنندگان نفت به این کشور است.

بر این اساس، قرار دادن نام ایران در لیست سیاه، به این دسته از منافع هند (به طور خاص در حوزه اقتصادی) آسیب خواهد رساند. در شرایط کنونی، بحث روادید موضوعی است که ضامن روابط فرهنگی و اقتصادی است و اگر صدور آن دچار چالش شود، روابط فرهنگی و اقتصادی نیز به تبع آن به مشکل خواهد خورد؛ امری که با توجه به مشترکات تاریخی و فرهنگی ایران و هند، بعید است که ماهیتاً مدنظر دولتمردان هندی بوده باشد.