تندروها کنفرانس ایران در لندن را لغو کردند

سید مهدی حسینی رییس کمیته بازنگری و تدوین قراردادهای جدید نفتی وزارت نفت از لابی تندروهای امریکا برای لغو کنفرانس نفتی ایران در لندن خبر داده است. او در یادداشتی که برای هفته نامه آسمان نوشته به این موضوع اشاره کرده است. 

حسینی در این یادداشت مفصل نوشته است:

روند دیپلماسی فعال کشور با شروع به کار "دولت تدبیر و امید" آغاز شده است تا مسئولانه و فعالانه شرایط کنونی کشور را اصلاج کند. دولت یازدهم بنا دارد تا مذاکرات هسته ای را با موفقیت و همراه با رعایت مصالح و منافع ملی به سرانجام برساند تا در نتیجه آن نظام تحریم ها از جمله تحریم های شورای امنیت از بین برود. یادتان هست که روزی این تحریم ها "کاغذ پاره" خوانده می شد؟!  اما دیدید که تحریم های یک سویه سخت گیران بین المللی با چاشنی اقتصادی، نفتی و صنعتی بر بستر تحریم های شورای امنیت سوار شد و اقتصاد ایران را به زحمت انداخت. حالا مجمعوعه مدیریتی کشور در دولت آقای روحانی، در همین گامهای نخست چنان آگاهانه عمل کرده که تحریم کنندگان را در مسیری غیرقابل بازگشت قرار داده است. مسیری که نهایتا به رفع کامل تحریم ها خنم خواهد شد.

چرا سفر نفتی "داووس" مهم بود؟

 سفر موفق ریاست محترم جمهور و ارائه تصویری جدید، مثبت و سازنده از کشورمان در مجمع عمومی سازمان ملل بر سرعت اعتماد سازی افرود. اعتماد لازمه هر گونه مذاکره مثبت است. سفر آقای روحانی  به "اجلاس داووس" اما حکایتی متفاوت  دارد.  اول اینکه: بزرگان سیاست و اقتصاد دنیا در مجمع جهانی اقتصاد شرکت می کنند تا به دنبال نگاهی مشترک در همه زمینه های همکاری های اقتصادی جهانی باشند. بنابراین زوایای موثر همکاری ها، پتانسیل های موجود، بازارهای بالقوه محصولات و خدمات، زمینه های تجارت و انتقال فناوری و همکاریهای منطقه ای و جهانی را بطور دقیق بررسی و شناسایی می کنند. همینطور شرایط سیاسی را می سنجند تا بتوانند نقشه راهشان را در بستر شرایط سیاسی مناسب عملیاتی کنند. دوم آنکه: آقای رییس جمهور همراه با وزیر نفت و وزیر خارجه اش به "داووس" رفت تا تاییدی باشد بر اینکه نفت و دیپلماسی دو بال پرواز کشور هستند. ایشان در جمع بزرگان نفتی جهان، از صاحبان سرمایه و فناوری نفتی دنیا دعوتکرد تا برای توسعه ظرفیت های عظیم نفت و گاز ایران در یک مشارکت فعال شرکت کنند. سخنان دکتر روحانی آنجنان ترغیب کننده بود که مدیر عامل شرکت نفتی ایتالیایی "انی" از ضرورت ورود "لابی نفتی" برای فشار به دولت ها سخن گفت تا بارفع تحریم ها، امکان حضور مجددشان در ایران را فراهم کنند. این تجربه، نمونه ای بود تا مهر تاییدی بر  این سخن آقای زنگنه باشد که وزیر نفت، وزیر خارجه دوم کشور است. داشتن عظیم ترین ذخایر نفتی و گازی جهان، از بالاترین مزایای نسبی کشور است. نیاز دنیا به منابع انرژی نیز روز افزون است. این هر دو از سویی می تواند کمک بزرگی به دیپلماسی کشور کند و از دیگر سو "لابی جهانی نفت" را که بشدت از تحریم های چند دهه آمریکا و سپس اتحادیه اروپا و سازمان ملل ناخشنود است به حرکت در آورد.

رییس جمهور  حرفی زد که نفتی ها دنبالش بودند

وقتی ریاست محترم جمهور در "اجلاس داووس" می گوید که ایران دارای پتانسیل های عظیم نفت و گاز با حداقل هزینه و ریسک است، دقیقاً به همان نکته حساسی اشاره کرده است که مورد توجه غولهای نفتی جهان است. سرمایه های عظیم شرکت های بزرگ نفتی هم اینک در میادین بسیار گران قرار دارد. مناطق سختی چون آبهای عمیق خلیج مکزیک و غرب آفریقا، آلاسکا، دریای شمال و یا حتی هزاران کیلومتر دورتر از مرزهای استرالیا در آبهای با عمق چند کیلومتر. شرکت های بزرگ نفتی ناچارند برای کشف و تولید مقادیر نه چندان زیاد نفت و گاز سرمایه های کلانی صرف کنند. گاهی هزینه تولید نفت در این مناظق صعب تا ده برابر تولید از میادین نفتی  ایران افزایش می دهد. می توان صریح گفنت که مصرف کنندگان تشته انرژی ارزان، عرضه مطمئن و قابل دسترس هستند. شرکتهای نفتی در "اجلاس داووس"  اما، نگرانی هایی هم ابراز کردند. محوری ترین آنها، ساختار قراردادی جاری صنعت نفت ایران یعنی بیع متقابل بود.

چرا قراردادهای بیع متقابل دیگر کارایی ندارد؟

قراردادهای بیع متقابل در دوره خودش برای کشور دهها میلیارد دلار سرمایه جذب کرد و موجب توسعه میادین نفتی و گازی مشترک شد. با قراردادهای بیع متقابل بیش از 200 میلیون مترمکعب در روز گاز و متجاوز از 300 هزار بشکه در روز میعانات گازی و نیز صدها هزار بشکه نفت به تولید کشور افزوده شد. اینک و پس از اجرایی شدن  طرحها و به تولید رسیدن آنها و کسب تجربه ای 18 ساله، معلوم شده است که علیرغم همه انتقادات گذشته به قراردادهای بیع متقابل، که این قراردادها را گران و بنفع شرکتهای نفتی توصیف می نمودند،  قراردادهای بیع متقابل یک جانبه و به سود  ایران بوده اند. مسلماً اگر قراردادی یکطرفه و به سود یک طرف باشد بهترین قرارداد نیست. امروز در همه جهان قراردادهای برد-برد مورد توجه است. در یک قرارداد نفتی طرفین باید منافع یکدیگر را بصورت عادلانه در نظر گرفته و آنرا اعمال می کنند.

قراردادهای جدید نفتی با قواعد بازی بین المللی هماهنگ است

بر اساس آنچه شرکتهای نفتی عنوان نموده اند این شرکت ها با قراردادهای فعلی حتی در صورت لغو تحریم ها هم حاضر نیستند به ایران برگردند. چراکه با توجه به تجربه های گذشته، آنها نتوانستند به حداقل انتظارات قراردادهای خود در ایران دست یابند. بنابراین برای کشور به خوبی مشخص شده که نقطه کلیدی برای استقاده از مزیت ذخایر بزرگ نفت و گاز جهت تقویت دیپلماسی و تاثیرگذاری سیاسی توجه به اصلاح قرادادهای نفتی است.  با "اصلاح قراردادهای نفتی" و جذب شرکتهای بزرگ خارجی می توانیم ضمن جذب سرمایه از دانش فنی روز برای  توسعه ظرفیت های جدید تولیدی بهره مند شویم. هم اینجا بعنوان مسوول و سخنگوی کمیته بازنگری قراردادهای نفتی اعلام می کنم که قراردادهای نفتی ایران، در چارچوب ضوابط کشور ضرورتاً باید با قواعد بازی بین المللی هماهنگ باشد. با این توضیح باید بگویم که تصمیم چهار ماه قبل وزارت نفت، برای بازنگری ساختار قراردادهای نفتی و اصلاح آنها، حرکتی کاملاً آگاهانه و در جهت بیشینه  کردن منافع ملی بوده است.

دو سیاست حاکم بر  قراردادهای جدید نفتی

کمیته بازنگری قراردادهای نفتی طی چهارماه عمر کاری خود ضمن آسیب شناسی قراردادهای فعلی و ارزیابی عملکرد آن، نسبت به شناسایی دیگر مدلهای قابل قبول جهانی اقدام کرده و همواره به رقابتی بودن بازار سرمایه و فناوری توجه داشته است. این کمیته در حال تکمیل مدلی کاربردی است که در آن سیاست "برد-برد" و جهانی بودن با دقت دنبال می شود. در عین حال سعی شده است طراحی مدل جدید با مجموع قوانین و منافع کشور نیز سازگاری داشته باشد. در این راستا  کمیته تاکنون از مشورت های گوناگون داخلی و خارجی اعم از شرکتها، موسسات پژوهشی، مشاورین حقوقی ، فنی و مالی در سطح گستردهای سود برده ایم. تجربه های دو دهه گذشته را پیش رو قرار داده ایم و عملکرد قراردادهای جاری را بررسی کرده ایم. تنگناها را ارزیابی نموده ایم و نظرات شرکتهای داخلی و خارجی طرف قرارداد گرفته ایم تا بتوانیم نقایص گذشته را برطرف کنیم.

چرا کنفرانس نفتی ایران در لندن لغو شد؟

تا زمان ارائه مدل نهایی جدید قراردادهای نفتی ایران، رفع کامل و یا آسان شدن تحریم ها، از شرکتهای بین المللی نفتی برای سرمایه گذاری در ایران نمی رود انتظار زیادی نداریم. منتظر نیستیم تا در این شرایط برای مذاکره و یا عقد قرارداد با ایران اقدام کنند. اما اصلاح قراردادهای نفتی مسلماً حرکتی سازنده و پیامی مثبت به شرکتهای بین المللی نفتی است که اوضاع به سمت بهبود حرکت می کند و ما خود را برای پی از تحریم ها آماده می کنیم. این موضوع می تواند انگیزه ای باشد تا لابی بزرگ نفتی جهانی در جهت منافع خودشان تلاش کنند. شاید همین حرکت رو به جلوی  مجموعه نفت و دستگاه دیپلماسی کشور بود که لابی فشار داخلی آمریکا را بر آن داشت که بر روند حرکتی ما تاثیر بگذارند. چگونه؟ از طریق دخالت هایی که باعث شدکنفرانس نفتی ایران در لندن به تعویق بیافتد. در آن کنفرانس می خواهیم با تماس و تعامل با شرکتهای بزرگ نفتی، قراردادها و سیاستهای جدیدمان را معرفی کنیم. واقعیت این است که در آمریکا هم جریانهای تندرویی وجود دارند که با سرمایه گذاری های لابی های خاص بخوبی تغذیه  می شوند. حرکت ضعیف و ناپسندی که موجب تعویق در برگزرای کنفرانس لندن شد گامی با هدایت لابی های خاص بود. معتقدم دولت آمریکا باید به گونه ایی آنها را مدیریت کند. با این حال هیچ دلیل منطقی  وجود ندارد که ما از برگزاری سمینار مورد نظر و لو با چند ماه تاخیر منصرف شده و روند آغاز شده را متوقف نمائیم. ما کنفرانس نفتی لندن را در ماه جولای برگزار می کنیم.

قراردادهای مشارکت در تولید نداریم اما انعطاف داریم

کمیته تدوین قراردادهای جدید نفتی، به کار خود جهت تنظیم مدل جدیدی از قراردادهای نفتی که همه راه حل ها را برای حل مشکلات موجود ارائه و به ساختارهای شناخته شده بین المللی نزدیک شود ادامه می دهد. در این راستا بی آنکه بخواهیم به مدلهایی از قرارداد نظیر مشارکت در تولید بپردازیم به کار خود ادامه می دهیم. این نوع از قراردادها با قانون اساسی کشور مغایر است. حتی برای  مواردی خاص نظیر میادین مشترک و یا میادین با ریسک بالا و آبهای عمیق خزر و نظایر آن هم قراردادهای مشارکت در تولید را نمی توانیم بپذیریم. هر چند مجوزهایی هم برای این نوع قراردادها وجود دارد. من امیدوارم که ساختار جدید قراردادهای نفتی از چنان انعطافی برخوردار باشد که انگیزه های لازم جهت جلب سرمایه گذاری برای اکتشاف و توسعه اینگونه میادین را نیز فراهم آورد. ضمنا امیدوارم چندگانگی مدلهای قراردادی بر پیچیدگی روند معاملات آتی و مصداقهای کاربرد آنها نیفزایند.

همکاری های داراز مدت، مشارکت در اداره میادین نفتی

فرصتهای طلایی اکتشاف و توسعه مخازن نفتی در ایران وقتی با مدلی از قرارداد همراه شود که مشکلات گذشته را نداشته باشد و انعطافهای لازم را داشته باشد انگیزه های بزرگی می آورد تا انتظار جذب دهها میلیارد دلار در بالادستی صنعت نفت و گاز کشور را کاملاً موجه و در دسترس نشان دهد. در کنار جذب سرمایه، در قراردادهای جدید مایلیم به این نکات را دست یابیم: 1- همکاریهای دراز مدت تر دوجانبه، 2- مشارکت در اداره میادین نفتی، 3- انتقال فناوریهای مدرن و سیستم های مدیریت و اداره مخازن نفتی، 4- توسعه ظرفیت های علمی و صنعتی داخلی، 5- رشد شرکتهای نفتی داخلی در جهت بین المللی شدن.

اجرای مدل جدید قراردادهای نفتی ایران پس از تصویب دولت

تکمیل مدل فراگیر قراردادی های نفتی، علاوه بر اقدامات گسترده کمیته بازنگری قراردادها در گرو هم فکری صاحبان اندیشه، بخشهای دولتی و خصوصی مرتبط، دانشگاهیان، نهادهای مرتبط و مجلس شورای اسلامی و ... است که بایستی یافته های کمیته را در یک هم اندیشی به بحث گذاشته شده و تکمیل نمایند. کمیته بازنگری قراردادهای نفتی با برگزاری بک اجلاس عمومی در تهران در تاریخ های سوم و چهارم اسفند جاری بستر این مهم را فراهم کرده است. کارشناسان همچنین می توانند نظرات خود را از طریق سایت www.OICR.ir به کمیته بازنگری قراردادهای نفتی برسانند.  مدل قراردادهای جدید نفتی ایران  پس از تصویب هیئت محترم دولت عملیاتی خواهد شد.