روحانی می تواند یخ حاکم بر روابط را بشکند

دیپلماسی ایرانی : نگاه حاکم بر سیاست خارجی نباید نگاه سیاه و سفید باشد. مسیر سیاست، مسیر خاکستری است و شاید این مهمترین دلیلی باشد که حتی در جنگ، کانال دیپلماتیک کشورها مسدود نمی گردد. حرکت در ناهمواری از پیچیدگی های عرصه   سیاست است.  تک صدایی در عرصه سیاست عامل نگرانی است و اگر در خصوص روابط با هر کشوری، جناح ها به وحدت نظر برسند، محل نگرانی می تواند  جدی تر گردد. تحولات میدانی در خاورمیانه و رقابت های ایدئولوژیکی که  سعی بر تغییر معادلات ژئوپلیتک دارند، اگر برمسیر فعلی حرکت نمایند آینده و چشم انداز روشنی نمی تواند در روابط تهران – ریاض متصور شد. درفضای که تصور می رود فضا بسته و نامساعد است باید تلاش کرد و راهکار یافت.  باید از جایی شروع کرد  و اگر زمینه ای نیست، بستری فراهم ساخت. بعضا درگیری های کوچک اقدامی با هدف ایجاد درگیری های بزرگ است و با درک این مهم باید با عقلانیت به حل بحران پرداخت.  بحران فرصتی است که  هنر سیاست و سیاست مداران  به هنگام آن،  باید تبلور یابد. در روزهایی که در ناآرامی های عراق، سوریه و لبنان، انگشت اتهام اشاره به عربستان دارد شاید  بجای آنکه در خاک ریزهای الانبار، حمص ، حلب و .... به مقابله با سلفی ها پرداخت، در ریاض بتوان به نتایج بهتر دست یافت.

جنگ میان النصره و داعش اگرچه در نگاه اول فرصتی برای گروه های مبارز ضدسلفی است اما می تواند از منظر کلان اسلامی، محل نگرانی مشترکی باشد که بهانه و زمینه ساز گفتگو میان ریاض و تهران را فراهم نماید. عربستان امروز در سرزمین های دور از خاک خود مدیریت بحران هایی را می نماید که بعید نیست دامن این کشور را نیز بگیرد. ریاض بیش از آنکه  از مخالفان ایدلوژیک هراس داشته باشد، باید از دوستان خود بهراسد.  درگیری میان  النصره و داعش می تواند دلیل این هراس باشد. چه تضمینی است کسانی که از ریاض تغذیه می شوند و امروز با هم می جنگند، فردا با عربستان نجنگند. بارها ثابت شده که گروههای ایدئولوژیک که عادات آنارشیستی یافته اند، آنقدر که پول و امکانات می گیرند، گوش بفرمان نیستند.

جغرافیای کشورها قابل تغییر نیست اما ذهنیت ها قابلیت تغییر دارند. ایران و عربستان دو همسایه قدرتمند و فارغ از ملاحظات روابط دوجانبه درمعادلات منطقه ای غیرقابل اغماض هستند. همسایگی و الزامات فراوان  ناشی از آن و مسایل جاری در منطقه، ترمیم روابط تهران و ریاض را یک ضروت نموده و باید از دغدغه های عرصه سیاست خارجی دو طرف باشد. برای هر شروعی نقطه   آغازی است.  بذر پایان  جنگ سرد میان مسکو و واشنگتن در اوج جنگ سرد و لفاظی های آن پاشیده شد.

انجام اولین سفر منطقه ای روحانی به عربستان می تواند نقطه شروعی برای پایان فضای سرد روابط میان ایران و عربستان باشد . اگر دیروز ضروت های مترتب بر سیاست خارجی در زمانی که امام گفته بود اگر از صدام بگذرم، از آل سعود نخواهم گذشت، با اعمال مدیریت مبتنی برحل بحران، توانست از ایران و عربستان دو بال بسازد، بی شک شرایط امروز بدتر از آن روز نیست.جایگاه تهران– ریاض می تواند تحت تاثیر شرایط دچار نوسان گردد، اما تغییر ساختاری این معادله در دست هیچیک از این دو نیست. ایران و عربستان دو واقعیت ژئوپلتیک و تاثیرگذار منطقه و به تعبیرکلان، جهان اسلام هستند و خواهند بود. البته می توان از نیروی هریک برای تضعیف دیگری و در نگاه وسیع تر جهان اسلام سود جست. اگر این درک را بتوان  درد مشترک کرد و به این نتیجه رسید که با گفتگو می توان به راه حل های بهتر رسید، آنگاه می توان  به استقرار آرامش  در منطقه کمک کرده و صلح را جایگزین جنگ ویرانگردر منطقه نمود. این گامی واقع گرایانه در جهت  افزایش اعتبار جهان اسلام از نگاه درونی و بخصوص بیرونی خواهد بود.

ادبیات عرصه سیاست، ادبیات مبتنی بر احترام متقابل است. ادبیات سلحشورانه جایی در صحنه سیاست ندارند. در عرصه سیاست، توان و مساعی ها را باید در تبدیل دشمن به رقیب و رقیب را به همکار بکارگرفت. تخریب کاری ساده و کم هزینه است. سازندگی و بکارگیری سیاست ایجابی، صبر و تدبیر می خواهد.روی کار آمدن دولت جدید در ایران، بخودی  خود یک فرصت است و و ادبیات مبتنی بر تعامل با جهان روحانی ، این فرصت را مضاعف می نماید.انتخابات ریاست جمهوری در ایران تغییری اساسی ایجاد نمود. میدان عمل دولت تدبیر و امید تنها حوزه سیاست داخلی نیست و در سیاست خارجی نیز منحصر به موضوع هسته ای نمی اشد.

ایران در ارتباط با همسایگان، جدی ترین مشکل را با عربستان دارد. این مشکلی است که قابلیت گسترش درون و برون مرزی دارد. اگر می توان در ژنو با امریکا مذاکره نمود، در تکمیل آن می توان در منطقه نیز با عربستان گفتگو نمود. گفته می شود عربستان نگران گفتگوی های هسته ای است این در حالی است که این گفتگو ها نه تنها محل نگرانی بلکه باید دلیلی بر آرامش خیال سعودی ها باشد. اگر حاصل این گفتگوها  گسترش ثبات و امنیت باشد که می تواند باشد، این نتیجه ای میمون برای عربستان خواهد بود.

فرصت ها ماندگار نیستند . هنرسیاست مداران درک و استفاده به موقع و بهینه از این فرصتهاست. انتخابات ایران در عرصه سیاست خارجی برای ایران در جهان و منطقه فرصتی ایجاد نموده است. سفر رئیس جمهور برای شرکت در مجمع عموعی سازمان ملل و نمای مثبتی که ایشان از ایران به  تصویرکشید در صدر خبرهای آخرین اجلاس  سازمان ملل قرار گرفت و پیام مبتنی بر صلح مردم ایران را به گوش جهانیان رسانید. سفر روحانی به ریاض اگرچه انعکاس و بازتاب جهانی نیز خواهد داشت، اما بی شک می تواند  تبدیل به مهمترین خبر ماههای اخیر منطقه شده و موج متاثر از آن را بر بستر آینده جاری نماید.اولین سفر روحانی در منطقه خاورمیانه به عربستان می تواند فرصت ساز مهمترین گام عملی در مسیر تنش زدایی از این منطقه بحران زده  به شمار آید.

انتشار اولیه: یکشنبه 22 دی 1392 / باز انتشار: جمعه 27 دی 1392