سایه سوریه بر مذاکرات ژنو

دیپلماسی ایرانی: در نخستین روزهای سال آینده میلادی، دولت اوباما با دو نبرد دیپلماتیک دست و پنجه نرم خواهد کرد. یکی تلاش برای توافق جامع هسته ای با ایران و دیگری کوشش برای برون رفت از بن بست سوریه که اکنون نزدیک به سه سال از عمر آن می گذرد.

ایالات متحده به طور روشنی مذاکرات هسته ای ایران را از تلاش دیپلماتیک برای پایان دادن به خونریزی در سوریه جدا کرده است. اما این دو موضوع بسیار فراتر از آن چیزی که واشینگتن گمان می کند، با هم در ارتباط هستند. نه به این دلیل که مذاکرات مربوط به هر دو موضوع در حاشیه دریاچه ژنو در سوئیس برگزاری می شود، بلکه به این دلیل که شکست یا موفقیت هر یک می تواند به طور مستقیم دیگری را تحت تاثیر قرار دهد.

از زمانی که توافق هسته ای مقدماتی بین ایران و گروه 1+5 در ژنو امضاء شده، اسرائیل و عربستان سعودی تاکید دارند که در توافق نهایی باید موضوعات منطقه ای شامل نقش ایران در سوریه نیز لحاظ شود. وزیر خارجه ایران نیز در جریان سفر به کشورهای منطقه سعی کرد آنها را در مورد ماهیت صلح آمیز برنامه های هسته ای تهران مطمئن کند.

ری تکیه، کارشناس امور ایران در شورای روابط خارجی آمریکا می گوید: ایرانیان می دانند که مذاکرات هسته ای جدا از موضوعات منطقه ای پیش نمی رود. در نهایت باید به موضوعات منطقه ای نیز پرداخت تا دیگر کشورها نیز از توافق هسته ای با ایران حمایت کنند.

مشکل این است که ایران هنوز به کنفرانس ژنو 2 که هدف آن یافتن راهی برای برون رفت از بن بست سوریه است، دعوت نشده و عدم حضور ایران می تواند یک آسیب جدی برای این مذاکرات باشد. با توجه به نقش ایران در باقی ماندن بشار اسد در سوریه و کمک های همه جانبه جمهوری اسلامی از وی، بسیاری از کارشناسان بر این باورند که بدون حضور ایران، بحران سوریه قابل حل نیست. برخی کارشناسان امور ایران می گویند در آستانه برگزاری ژنو 2، حمایت ایران از اسد افزایش یافته و این به در قدرت باقی ماندن وی کمک می کند.

فردریک هاف، که پیش تر در وزارت خارجه آمریکا طرح های مربوط به گذار سیاسی در سوریه را تدوین می کرد و اکنون در شورای آتلانتیک عضویت دارد، می گوید: امیدوارم با تهران وارد مذاکره شویم تا نقش موثرتری در سوریه ایفا کند. برخی تحلیلگران در آمریکا ادعا می کنند مقامات دولت اوباما به منظور حفظ دیپلماسی هسته ای، چشم خود را بر روی دیگر اقدامات ایران خارج از فضای مذاکرات هسته ای بسته اند و یکی از این زمینه ها سوریه است.

به گزارش نیویورک تایمز، برای ایالات متحده  اولویت سیاست خارجی در خاورمیانه حل مساله هسته ای ایران است. حتی پیش از قوت گرفتن دیپلماسی در مورد ایران، تمایل آمریکا برای ورود به مساله سوریه اندک بود.

به گزارش این روزنامه آمریکایی، برای ایران نیز مساله سوریه به یک موضوع برای مناظره های سیاست داخلی تبدیل شده است. مناظره هایی که در آن میانه رو ها به رهبری حسن روحانی به دنبال حل مساله هسته ای و لغو تحریم ها هستند و در مقابل محافظه کاران مواضع تندتری دارند.

این در حالی است که به گفته بسیاری از تحلیلگران، باتوجه به گسترش فرقه گرایی در منطقه و عمیق تر شدن شکاف شیعه – سنی، عدم ایفای نقشی مثبت از جانب ایران در سوریه می تواند به تضعیف توافق هسته ای منجر شود.

اندرو تبلر، کارشناس امور سوریه در موسسه سیاست خاور نزدیک می گوید: توافق با ایران بر سر مساله هسته ای بدون تعدیل مواضع تندروها امکان پذیر نیست. اما باوجود ارتباطی که بین مساله سوریه و موضوع هسته ای ایران حاکم است، عده اندکی از تحلیلگران بر این باورند که در دور بعدی مذاکرات با ایران باید موضوع سوریه را نیز جای داد. زیرا در حال حاضر نیز موضوعاتی نظیر سانتریفوژها و راکتور آب سنگین اراک به اندازه کافی پیچیده اند. برخی نیز بر این باورند تاکید اسرائیل بر اضافه کردن دیگر موضوعات به مذاکرات هسته ای از آنجایی ناشی می شود که تل آویو می خواهد توافق هسته ای از دست برود.

برای افزایش عمر توافق هسته ای، آمریکا باید اسرائیل و عربستان سعودی را مجاب کند ایران به دنابل بمب هسته ای نیست و در عین حال اجازه نمی دهد شکاف شیعه – سنی به نفع ایران به پیش برود.

این در حالی است که به نظر می رسد مواضع تهران و واشینگتن به آن اندازه که نشان داده می شود در مورد سوریه با هم تفاوت ندارد. اکنون باتوجه به ریسک قدرت گرفتن تندروهای اسلامی و به حاشیه رفتن میانه روها، برخی چهره های برجسته آمریکایی مانند مایکل هایدن، رئیس سابق سیا نیز در مورد اینکه پافشاری بر برکناری اسد گزینه ای واقع گرایانه باشد، ابراز تردید می کنند.

کریم سجاد پور، کارشناس ایران در موسسه صلح کارنگی می گوید: موضع ایران در سوریه این است که آلترناتیوهای بشار اسد برای منافع ایران و آمریکا خطرناک تر از آن چیزی است که تصور می شود. وی می افزاید: با ادامه بحران سوریه، همصدایی با این دیدگاه در واشینگتن بیشتر و بیشتر می شود.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: شنبه 30 آذر 1392/ باز انتشار: چهارشنبه 4 دی 1392