خروج دیپلمات‌ها از شوک ضربه آمریکا به توافق ژنو

به روزرسانی لیست سیاه تحریم های ایران توسط آمریکا اگر چه نقض توافق ژنو محسوب نمی شد اما اثر خود را بر این توافق به جا گذاشته است؛ اثری که کمترین آن به کما رفتن توافق ژنو از یک سو و مقامات دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران از سوی دیگر بود.

به گزارش فرارو، برپایه توافق بامداد سوم آذر، وزرای خارجه جمهوری اسلامی ایران و گروه ۱+۵ مقرر شد که طرفین اقدامات مشترکی به منظور جلب اعتماد یکدیگر در گام نخست برنامه اقدام در دستور کار قرار دهند که لغو بخشی از تحریم ها و عدم اعمال تحریم های تازه از جمله اقداماتی بود که طرف مقابل متعهد به آن شده بود.

پس از این توافق که از زمان باز شدن پرونده هسته ای ایران از ده سال گذشته در عرصه بین الملل، نخستین توافق ایران با طرف های درگیر در این پرونده محسوب می شود، این انتظار ایجاد شده بود که ظرف دو هفته، توافق صورت گرفته در ژنو۳ به مرحله اجرا گذاشته شود.

این انتظار البته بیشتر در داخل ایران و از جانب منتظران توقف تحریم ها بود، آنهایی که ظرف هشت سال گذشته در پی اعمال تحریم های یکجانبه آمریکا و متحدانش به خصوص اتحادیه اروپا علیه جمهوری اسلامی ایران با سختی های بسیاری روبرو شدند.

پس از توافق ژنو این خوشبینی در میان عامه مردم در ایران ایجاد شده بود که تحریم ها به ایستگاه پایانی رسیده است و فصل تازه ای از مناسبات ایران در عرصه بین الملل فرارسیده است که در این فصل به تدریج تحریم های اعمال شده سال های گذشته لغو خواهد شد.

مقامات دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران هم این خوشبینی را چندان نابه جا نمی دانستند چرا که به گفته آن ها با توافق ژنو تحریم ها به سراشیبی می افتاد و با توقف همین اندک تحریم های اعمال شده از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا، ساختار تحریم های بر هم می ریزد چرا که آجری هایی که قرار است از دیوار تحریم های ایران برداشته شود نه از بالای دیوار بلکه از میانه دیوار است.

با این حال برخلاف همه این امیدواری ها در ایران، کاخ سفید در راستای آنچه جلب اطمینان سناتورهایی مجلس سنا نسبت به متعهد بودن دولت به ادامه اعمال تحریم هایی که هنوز حول محور آن توافقی صورت نگرفته است، خوانده شد، اقدام به بروزرسانی لیست سیاه تحریم های ایران کرد. لیستی که چند سال پیش تهیه شده بود و هر از گاهی با اضافه شدن نام افراد و شرکت های تازه بلند بالا تر شده است.

بر این اساس به روز رسانی لیست سیاه تحریم های سابق، اعمال تحریم تازه و نقض توافق ژنو محسوب نمی شود. با این حال این اقدام کاخ سفید دو برداشت متفاوت را به دنبال داشت.

برداشت خوشبینانه این بود که کاخ سفید این تحریم ها را اعمال کرد تا مانع از تصویب تحریم های تازه علیه جمهوری اسلامی ایران شود؛ تحریم های که در سنا در دست بررسی است و گفته می شود در صورت تصویب، شدید ترین تحریم ها علیه جمهوری اسلامی محسوب می شود.

برداشت بدبینانه اما پشت پا زدن آمریکا به توافق ژنو بود. این برداشت عمدتا از سوی مخالفان رویکرد تازه جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات هسته ای مطرح می شد؛ مخالفانی که از ابتدا هر نوع توافقی میان ایران و ۱+۵ را محکوم به شکست می دانستند.

هر یک زا این دو برداشت نزدیک به واقعیت بوده باشد، به روز رسانی لیست سیاه تحریم های آمریکا، اثر خود را به جا گذاشت؛ اثری که کمترین آن به کما رفتن توافق ژنو از یک سو و مقامات دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران از سوی دیگر بود.

در روزی که قرار بود اسامی افراد و شرکت های تازه اضافه شده به لیست سیاه تحریم های آمریکا اعلام شود، مذاکرات کار شناسان ایران و گروه ۱+۵ به منظور دستیابی به راه حلی برای اجرای برنامه اقدام توافق ژنو، در وین در جریان بود که این اقدام به اطلاع هیات مذاکره کننده جمهوری اسلامی ایران می رسد.

واکنش تهران به این اقدام هم ناتمام گذاشتن مذاکرات کار شناسان بود. به این ترتیب پس از ۴ روز مذاکره فشرده، کار شناسان دست خالی وین را به مقصد پایتخت ها ترک می کنند تا علاوه بر به کما رفتن توافق ژنو، زنگ خطر ناکام ماندن آن هم به صدا درآید.

این اقدام آمریکا برای عموم مردم به خصوص آنان که هنوز در خواب توافق ژنو بودند غیرمنتظره و غیر قابل باور بود که این امری است طبیعی. اما آنچه غیر طبیعی بود غیر منتظره و غیر قابل باور بودن این اقدام آمریکا برای دیپلمات های جمهوری اسلامی ایران بود به طوری که شوک به روز رسانی لیست سیاه تحریم آمریکا همزمان با به کما بردن توافق ژنو، دیپلمات های ایرانی را نیز به کما برد.

تا سه روز پس از اقدام تازه آمریکا هیچ واکنشی از مقامات جمهوری اسلامی ایران مبنی بر اینکه توافق ژنو نمرده است بروز پیدا نکرد. همین امر نیز عرصه را برای جولان دادن مخالفان توافق ژنو باز کرد و آن ها پیشاپیش به تشییع توافقی رفتند که حلوای آن را قبل از این مذاکرات پخش کرده بودند.

روز یکشنبه بود که پس از سه روز از اقدام آمریکا، دیپلمات های ایرانی از شوک ضربه ای که دریافت کرده بودند خارج شدند و به این اقدام واکنش نشان دادند.

نخستین آن مربوط به محمد جواد ظریف بود. وزیر خارجه ساعت ۶ و ده دقیقه صبح یکشنبه در صفحه فیس بوک خود نوشت: «... برخی دوستان که از ابتدا دل خوشی از برنامه اقدام ژنو نداشتند مرگ زودرس آن را اعلام کرده اند که بیشتر بیان خواست آن ها است تا واقعیت، ما با جدیت مذاکرات ژنو را دنبال می کنیم و البته در برابر هر اقدام نامناسب و غیرسازنده (حتی اگر نقض توافق هم نباشد) واکنش مناسب، حساب شده، هدفمند و هوشمندانه نشان خواهیم داد.»

پس از آن موج موضع گیری ها وزارت خارجه با تاکید بر اینکه «اگر چه اقدام غیرسازنده آمریکا مغایر بر روح توافق ژنو بود اما نقض این توافق محسوب نمی شود» به راه افتاد.

گفتگوهای آقای وزیر پس از وقفه ای کوتاه از سر گرفته شد. از شبکه خبری سی بی اس و روزنامه واشنگتن پست گرفته تا شبکه خبری یورونیوز که همه این گفتگو ها یک پیام واحد داشت، «توافق ژنو نمرده است و اقدام خزانه داری آمریکا نقض این توافقنامه به حساب نمی آید.»

کم کم پس از آقای وزیر، سایرین هم از شوک اقدام آمریکا خارج شدند و واکنش مناسب را که همان تاکید بر ادامه مذاکره است را نشان دادند. در همین راستا امروز علی اکبر ولایتی، رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: آنچه مربوط به سیاست جمهوری اسلامی ایران در رابطه با مذاکرات می شود، ادامه مذاکره و پایبندی به آن چیزی است که توافق کرده است.

بر این اساس دیگر این اطمینان وجود دارد که دیپلمات های ایرانی از کما خارج شده اند اما اینکه اجرای توافق ژنو کی از کما خارج می شود یا نه، بسته به مذاکرات و رایزنی هایی دارد که از امروز به طور جدی با دیدار دوجانبه کا ترین اشتون، مسوول سیاست خارجی اتجادیه اروپا و مذاکره کننده ارشد هسته ای گروه ۱+۵ و عباس عراقچی، عضو ارشد هیات مذاکره کننده هسته ای جمهوری اسلامی ایران، از سر گرفته می شود.

در هر حال پیگیری نخستین توافق طول تاریخ مذاکرت هسته ای، عاقلانه ترین اقدامی است که دو طرف می تواند آن را دنبال کند و یاس و ناامیدی در برابر تمام سنگ اندازی ها در مسیر این توافق هم تحقق همان خواسته ای است که مخالفان مختومه شدن پرونده هسته ای چه در داخل و چه خارج دنبال می کنند.