مذاکره ایران با آمریکا از زمان جلیلی آغاز شد

دیپلماسی ایرانی: محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران در گفت و گویی مفصل با رابین رایت نویسنده و تحلیلگر ایران در مجله تایم ( 7 دسامبر) در مورد نحوه به دست آمدن توافق ژنو، چگونگی عملکرد دولت در ارتباط با مجلس سخن گفت و خاطرنشان کرد وضع تحریم های بیشتر در کنگره آمریکا، توافق حاصل شده را می کشد. این توافق در ماه نوامبر بین ایران و گروه 1+5 امضاء شد و به موجب آن در بازه زمانی شش ماه محدودیت هایی در برنامه های هسته ای ایران و نظام اعمال تحریم ها علیه جمهوری اسلامی اجرا می شود. آنچه در زیر می خوانید متن این گفت و گو است:

بزرگترین اختلافات بین ایران و شش قدرت جهانی در شکل گیری یک توافق دایم چیست، بزرگترین موضوعات و موانع؟

موضوعات زیادی مطرح است. یکی از آنها لغو تمامی تحریم ها – هم تحریم های شورای امنیت سازمان ملل و هم تحریم های یکجانبه و چندجانبه خارج از سازمان ملل- و داشتن برنامه غنی سازی است. این دو موضوعی است که باید در توافق نهایی گنجانده شود. نحوه قرار دادن این موضوعات در توافق نهایی مورد بحث است. البته روسیه و چین به عنوان دو عضو دیگر نیز نگرانی هایی دارند اما اعتماد آنها به ماهیت صلح آمیز برنامه های هسته ای ایران بیشتر است.

اما موانع چیست؟

ما مانعی نمی بینیم. ما می توانیم به توافق برسیم اما بخش هایی وجود دارد که در مقایسه با دیگر بخش ها دشوار تر است. یکی از این زمینه ها اطمینان یافتن در مورد فعالیت صلح آمیز راکتور آب سنگین اراک است. هدف ما صرفا فعالیت صلح آمیز این راکتور است اما اینکه چگونه می توانیم به آنها تضمین هایی در مورد این هدف بدهیم از موضوعات دشوار است.

چرا به راکتور اراک نیاز دارید؟

چرا به اراک نیاز داریم؟ زیرا باید ایزوتوب های دارویی تولید کنیم و حتی اراک نیز برای ما کافی نیست. این تکنولوژی بود که در دسترس ما قرار گرفت. برخی گمان می کنند ما این تکنولوژی را انتخاب کردیم تا گزینه های دیگر را اجرا کنیم. اما آنها به شدت دچار اشتباه هستند. شما باید به برنامه هسته ای ایران از منظر انکار و عدم پذیرش بنگرید، واقعیت این است که دسترسی ایران به این تکنولوژی انکار می شود. ما برای هر تکنولوژی که امکان دسترسی به آن وجود داشته ، تلاش کرده ایم. دیگر تکنولوژی ها در دسترس نبودند. و ما سرمایه گذاری زیادی در این راه انجام دادیم. بنابراین خیلی دیر است که برخی بگویند در این زمینه نگرانی هایی دارند که رفع نمی شد. ما راه حل هایی پیدا کرده ایم. ما بر این باوریم که راه حل های علمی وجود دارد و برای مذاکره در مورد آنها آمادگی داریم. اما این یکی از موضوعات دشوار تر است.

آیا به پذیرش سطحی از غنی سازی که تنها برای تاسیسات ساخته شده در ایران است، تمایل دارید؟

ما موازینی را می پذیریم که ماهیت صلح آمیز برنامه های هسته ای ما را تضمین کند اما ما بقی باید با حسن نیت در مذاکرات مورد بحث قرار گیرد. ما قصدی برای تولید سلاح نداریم و آن را به نفع خود نمی دانیم و در دکترین امنیتی ما نیز جایی ندارد.

چشم انداز حضور ایران در مذاکرات ژنو بر سر سوریه چیست؟

در صورتی که از ما بدون پیش شرط دعوت شود، در این گفت و گو ها حاضر می شویم. به نظر من اگر به کمک موثر ایران در یافتن راه حل برای تراژدی سوریه علاقمند باشند، از ایران دعوت می کنند و تصمیم گیری بر عهده آنان است. ایران بر این باور است که آنچه در سوریه اتفاق می افتد، پیامد وسیعی برای آینده منطقه و فراتر از آن به همراه دارد. زیرا فرقه گرایی تنها محدود به مرزها نمی شود. از مرزهای سوریه و منطقه نیز فراتر می شود و به خیابان های اروپا و آمریکا می رسد.

آیا شما یا دیگر دیپلمات های ایرانی در مورد موضع ایران در سوریه با دیپلمات های آمریکایی گفت و گو کرده اید؟

خیر، به جز یک اشاره خیلی خیلی مختصر در راه نخستین ملاقات من با جان کری.

فکر می کنید این ممکن است که طرف های متفاوت بحران سوریه و دیگر طرف های خارجی به یک زمینه مشترک برسند؟

این بر عهده سوری هاست که تصمیم بگیرند. ما تنها می توانیم کمک کنیم. ما تنها می توانیم تسهیل کننده باشیم.  من فکر می کنم که ایران نمی تواند یک مانع در راه حل سیاسی در سوریه باشد. ما نیز از حرکت سوریه به سوی صلح، نفع می بریم. ما بر این باوریم که راه حل نظامی برای سوریه وجود ندارد و باید یک راه حل سیاسی پیدا کرد.

آیا ایران همچنان در کنار اسد باقی می ماند؟

ما در کنار صلح و ثبات در سوریه باقی می مانیم. اما در پایان ما تصمیم نمی گیریم که چه کسی سوریه را رهبری کند.  این تصمیمی است که مردم سوریه باید اتخاذ کنند. ما نقشی که مردم سوریه باید اجرا کنند را ایفا نمی کنیم.

شنیده ایم که شما همچنان با موضع تند کشورهای حوزه خلیج فارس مواجه هستید و عربستان سعودی هنوز نمی خواهد شما را ببیند؟

از من در سفرهایی که به کشورهای حوزه خلیج فارس داشتم به خوبی استقبال شد. من مذاکرات مثبتی بر سر موضوعات منطقه ای و توافق هسته ای با آنها داشتم و آنها نیز این توافق را گامی مثبت در جهت امنیت و همکاری در منطقه توصیف کردند. واقعیت این است که همه به دنبال فصلی جدید در روابط ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس هستند.در مورد عربستان سعودی، من نشان دادم که برای سفر به این کشور آمادگی دارم. ملاقات ها برنامه ریزی شد. اما یک مشکل وجود داشت. ما نتوانستم تمامی ملاقات ها را هماهنگ کنیم. ما تصمیم گرفتیم زمانی برویم که مناسب تر باشد. این به معنی یک مشکل سیاسی بین ایران و عربستان نیست. ما اکنون اختلافاتی داریم. در هر خانواده ای اختلاف دیدگاه وجود دارد، حتی بین برادران و خواهران. ما نیز اختلافات خود را داریم. این مساله تفاوت دیدگاه ها و عقاید و استراتژی ها و تاکتیک ها بر سر برخی موضوعات است. این به این مهنی نیست که آنها برای ملاقات با من آماده نبودند.

در داخل کشور با چه مخالف هایی علیه توافق ژنو مواجه شدید؟  در مورد آنها چه اقدامی می کنید؟

بیشترین مخالفت از فقدان اعتماد ناشی می شود، زیرا ما گذشته ای نداریم که بتوانیم امروزمان را روی آن بنا کنیم. یک منع روانی علیه تعامل وجود دارد که باید بر آن غلبه کنیم. دلیل بنیادین مخالفت این است که آنها غرب و به ویژه ایالات متحده را در راه دستیابی به توافق صادق نمی دانند. آنها بر این باورند که غرب از مکانیسم مذاکرات برای بهانه تراشی های جدید استفاده می کند. برخی اظهار نظر های کاخ سفید نیز به این نگرانی دامن زده است. البته ما بخشی از اظهار نظر های کاخ سفید را مربوط به راضی کردن افکار عمومی آمریکا می دانیم، اما همه اینچنین فکر نمی کنند. ما اعتقاد داریم که دولت آمریکا باید به گفتار خود عمل کند و به توافق ژنو پایبند باشد.

پس از همه این مذاکرات، آیا چشم اندازی برای همکاری با آمریکا در دیگر موضوعات شامل افغانستان متصور هستید؟

باید صبر کنیم ببنیم آیا رویکرد ناشی از مذاکرات و اجرای توافقنامه ها بر سر موضوع هسته ای اعتماد لازم برای ما به منظور حرکت رو به جلو را ایجاد می کند.

آیا پس از مذاکرات ژنو، چیزی بین ایران و آمریکا تغییر کرده است؟

در مورد استفاده از مذاکرات به منظور افزایش اعتماد، فکر نمی کنم خیلی موفق بودیم. زیرا گفت و گو ها با اظهار نظر های  علنی همراه بود که در مقایسه با گذشته چندان متفاوت نبود. به طور کلی در این عصر و زمان، مذاکرات مخفی وجود ندارد و هر چیزی علنی می شود. نمی توان مخاطبان را انتخاب کرد. این یکی از زیبایی های جهانی سازی است. زمانی که کری در کنگره آمریکا سخن می گیود، در ایران نیز شنوندگانی دارد. بنابراین مهم است که در مورد آنچه به زبان آورده می شود، دقت شود. زیرا دیگرانی نیز به اظهارات گوش می دهند و محاسبه های خود را بر مبنای آن انجام می دهند .

اگر کنگره تحریم های جدیدی را تصویب کند، حتی اگر تا شش ماه اجرایی نشوند، چه می شود؟

کل توافق می میرد. ما به مذاکره تحت فشار علاقه نداریم. در صورتی که کنگره تحریم ها را تصویب کند، عدم جدیت و فقدان تمایل به دستیابی به راه حل از جانب ایالات متحده را به نمایش  می گذارد. من به پیچیدگی های موضوعات داخلی در آمریکا اشراف دارم اما برای من توجیهی ندارد. من نیز مجلسی دارم. مجلس من نیز می تواند طرح هایی را به تصویب برساند که مذاکرات را به شکست بکشاند. اما اگر این راه را آغاز کنیم، گمان نمی کنم به جایی برسیم. ما از مجلس خواسته ایم از این راه اجتناب کند. دولت آمریکا نیز موفق نخواهد شد. اگر تلاش نکنیم نمی توانیم از دیگران انتظار داشته باشیم جدیت ما را در یک روند بپذیرند.

در مورد کانال های پشت پرده ای که از مارس گذشته آغاز شد، چه می گویید؟

می توانم بگویم که مذاکره بر سر این موضوع در حاشیه مذاکرات با گروه 1+5 آغاز شد.سه سال پیش، سعید جلیلی، مذاکره کننده ارشد هسته ای ایران در آن زمان با بیل برنز، دستیار وزارت خارجه آمریکا در حاشیه گفت و گو های ژنو ملاقات کرد. از آن پس مذاکراتی بین ایران و آمریکا در داخل گروه 1+5 یا حاشیه آن وجود داشته است. بنابراین آنچه اتفاق افتاد نتیجه مثبتی نیز داشت.

آیا توافق ژنو را تسهیل کرد؟

فکر می کنم اگر این مذاکرات دوجانبه با اعضای گروه 1+5 نبود، به نتیجه مثبتی نیز نمی رسیدیم. نشست های رسمی ایران و گروه 1+5 و کاترین اشتون،(مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا) خیلی رسمی بود. اگر می خواهید به توافق برسید باید با تمامی طرف ها به صورت فردی و جمعی مذاکره کنید. بنابراین باید با تمامی اعضای صحبت می کردیم.

این کانال ها امروز چقدر فعال است؟

زمانی که همکاران من در وین هستند، احتمالا در حاشیه مذاکرات با آمریکایی ها  گفت و گو می کنند و این کانال بسیار مهمی است. آمریکا مهمترین بازیگر است زیرا بیشترین تحریم ها را علیه ایران اعمال می کند که اغلب آنها از نگاه ما غیر قانونی است. اما به هر ترتیب آمریکا تحریم های زیادی را اعمال می کند و کشورهایی که با ایران تجارت می کنند را نیز مجازات می کند. در  قطعنامه ها نیز آمریکا می تواند بیشتر دردسر را ایجاد کند. بنابراین ایران و آمریکا باید مذاکرات زیادی انجام دهند.

آیا توافق ژنو بدون کانال پشت پرده با ایالات متحده به دست می آمد؟

این یک سئوال فرضی است. ما نمی توانستیم به توافق برسیم اگر موضوعات متعددی را با اعضای گروه 1+5  به خصوص آمریکا، در ژنو به بحث نمی گذاشتیم.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: سه شنبه 19 آذر 1392 / باز انتشار: یکشنبه 24 آذر 1392