درگوشی های پادشاه عربستان در مورد ایران

دیپلماسی ایرانی: به دنبال پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری ایران، او از اولویت بهبود روابط با همسایگان عرب به خصوص عربستان سعودی خبر داد و در مقابل مقامات کشورهای عربی حوزه خلیج فارس نیز در پیام های تبریکی روی کار آمدن رئیس جمهور جدید ایران را تبریک گفتند. اما باوجود امیدواری هایی که به تلاش روحانی در زمینه احیای روابط با اعراب وجود دارد، عمق برخی تنش ها و اختلاف نظرها به اندازه ای است که بعید به نظر می رسد ، تنها خط مشی روحانی بتواند در حل مشکلات موثر باشد.

رویترز در این زمینه می نویسد، اسناد منتشر شده به نقل از ویکی لیکس حاکی از آن است که پادشاه عربستان در گفت و گو با مقامات آمریکایی مدعی شده که تنها خدا می تواند اعراب را از آنچه که وی آن را شر ایران خوانده، حفظ کند. برخی دیگر از این اسناد نیز نشان می دهد شاه عبدلله از مقامات واشینگتن خواسته سر مار را قطع کنند. چندی پیش نیز رسانه ها گزارش دادند عربستان از جمله کشورهایی بوده که از آمریکا خواسته علیه ایران اقدام نظامی انجام دهد.

این در حالی است که در رسانه های ایرانی نیز مواضع ضد عربی مشاهده می شود. برای مثال در وب سایت مشرق گزارشی در خصوص فساد خاندان سعودی منتشر شده است. این اقدامات فضای مسمومی را برای رئیس جمهوری ایجاد کرده که وعده بهبود روابط با همسایگان عرب را داده است. همچنین، شکاف شیعه – سنی نیز همواره بین ایران شیعه و عربستان سنی خود نمایی می کند. دو کشور در سوریه، عراق، لبنان و یمن از نیروهای نیابتی حمایت می کنند. از سوی دیگر ریاض تهران را متهم می کند که در بحرین نفوذ دارد.

با این وجود روحانی می گوید به دنبال برقراری روابط دوستانه با عربستان سعودی است که خوشبختانه تجربه شخصی در مذاکره با مقامات آن را دارد.

کوکا کولا در مقابل پپسی

ایران و عربستان در گفت و گو با یکدیگر منافغی دارند. ریاض از تهران می خواهد به مداخله در امور کشورهای منطقه پایان دهد. درخواست تهران از ریاض نیز این است که با همراهی با غرب در اعمال تحریم ها پایان داده و در پشت پرده درخواست اجرای گزینه نظامی را مطرح نکند. همچنین هم روحانی و هم پادشاه عربستان در گذشته نشان داده اند که به دنبال صلح هستند.

زمانی که روحانی در راس شورای عالی امنیت ملی قرار داشت ( 1988)، شب هاب متمادی با نایف، برادر پادشاه عربستان و وزیر کشور وقت این کشور به مذاکره می نشست تا یک توافق امنینتی را پس از سال ها خصومت ورزی با ریاض، نهایی کند.

در زمان امضا این قرارداد، پادشاه عربستان از ادعاهایی که در مورد نقش تهران در بمب گذاری سال 1996  در شهر الخبر مطرح می شد، چشم پوشی کرد و ایران نیز خاطره کشتار زایران ایرانی در درگیری با نیروهای امنیتی عربستان (1987) را کنار گذاشت.

رابرت جردن، سفیر آمریکا در ریاض از سال 2001 تا 2003، می گوید: پادشاه عربستان مدت هاست که روحانی را می شناسد. به گمان من آنها روابط عمیقی دارند و روابط پادشاه عربستان به روحانی به مراتب بهتر از روابطی است که با احمدی نژاد داشت. به بیان دیگر این دو این توانایی را دارند تا با احترام با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.

اما با وجود اینکه سطحی از تمایل به همکاری با یکدیگر مشاهده می شود، تحلیلگران، مقامات منطقه ای و دیپلمات ها شانس اندکی را برای از سرگیری روابط پیش بینی می کنند. به گفته آنها فضا در مقایسه با سال های قبل، زمانی که قرارداد امنیتی امضا شده بود، بسیار نامطلوب تر است و منطقه نیز دو سالی است که با خیزش های دامنه دار دست و پنجه نرم می کند.

این در حالی است که در سال 2009، منوچهر متکی، وزیر خارجه وقت به ملاقات پادشاه عربستان رفت تا از تنش های موجود در روابط بکاهد اما این دیدار به خوبی پیش نرفت.

پادشاه عربستان چند روز پس از این نشست به  جان برنان ، مشاور امور مقابله با تروریسم کاخ سفید، گفت که به وزیر خارجه ایران گفته است، شما به عنوان ایرانی نباید در امور اعراب دخالت کنید. برنان گفت که پادشاه عربستان به او گفته،هدف ایران ایجاد مشکل است و امیدواریم خدا ما را از شر آنها حفظ کند.

به گزارش رویترز، در ایران رئیس جمهور نقش کمتری در تصمیم گیری در سیاست خارجی دارد و در آن مقام معظم رهبری تصمی گیری نهایی را بر عهده دارند و به این ترتیب تغییر چشم گیر در رویکرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی دور از ذهن خواهد بود.

در این بین ریاض نیز چندان امیدوار نیست. عبدالله عسکر، رئیس کمیته امور خارجی شورای عربستان در مقایسه روحانی با احمدی نژاد ادعا می کند که تفاوت آنها مانند تفاوت بین پپسی و کوکاکولا است.  وی در گفت و گو با رویترز خاطرنشان کرد، گمان نمی کنم روحانی مانند احمدی نژاد موضع گیری های تندی داشته باشد، اما زمانی که نوبت به موضوعات اساسی می رسد روحانی نیز باید مانند احمدی نژاد در چارچوب مقام معظم رهبری حرکت کند. روزنامه گازاته عربستان نیز ادعا می کند تهران روش های قدیمی را با رئیس جمهوری جدید دنبال خواهد کرد.

باج دهی به دشمنان

از نظر عربستان، بخش قابل توجهی از توسعه روابط با ایران به قطع حمایت تهران از دولت اسد بستگی دارد. این در حالی است که چنین اقدامی، خط قرمز جمهوری اسلامی به شمار می رود.

اما آنچه ایران را ناراحت می کند، تلاش عربستان برای افزایش تولید نفت به منظور پر کردن جای خالی تولیدات نفت ایران است. ناصر سودانی، معاون کمیته انرژی مجلس شورای اسلامی در ژانویه 2012 ، در مورد افزایش تولیدات عربستان گفت: عربستان به جای کمک به مسلمانان به دشمنان مسلمانان باج می دهد و در کنار آنها می ایستد.

در مقابل عربستان علاوه بر ادعای دخالت ایران در امور کشورهای عربی،  تهران به تلاش برای سوء قصد به جان سفیر عربستان در واشینگتن متهم می کند و از زمان انقلاب اسلامی تا کنون از صدور انقلاب به خاک خود و بر هم خوردن توازن منطقه نگران است.

به همین دلیل عربستان و دیگر کشورهای عربی مدت کوتاهی پس از انقلاب در جبهه جنگ ایران و عراق، کنار صدام حسین ایستادند. پس از حمله سال 2003 نیروهای آمریکایی به عراق و سرنگونی صدام نیز فاز جدیدی از اختلاف ها بین شیعه و سنی ایجاد شد و به خصوص عربستان علیه نفوذ ایران در دولت شیعه عراق موضع گیری کرد.

هرچند پادشاه عربستان در سال های اخیر تلاش کرده دیدگاه های خود را تعدیل شده نشان دهد اما اسناد ویکی لیکس در سال 2006، حاکی از آن است که وی عقاید ضد شیعی دارد.

آسیب بزرگ

در حالی که به نظر نمی رسد روحانی سیاست هایی را تغییر دهد که عربستان به شدت مخالف آنهاست، علی انصاری، استاد تاریخ دانشگاه سنت اندرو انگلیس می گوید، سطح آسیب وارده به روابط دوجانبه در یک دهه اخیر بسیار بالا بوده است.

با این وجود اقدامات ایرانیان مانند به کار گرفتن لحنی آشتی جویانه در رسان ها در مورد شرایط بحرین و دیگر کشورهای عربی و خاتمه دادن به حمایت از گروه های یمنی، می تواند در تعدیل اوضاع موثر باشد.

جردن در این زمینه می گوید، سوریه شاید در گذشته پلی بود اما امروز به طور حتم ایران و عربستان باید در مورد وضعیت شیعیان در بحرین به توافقی برسند. از سوی دیگر به نظر می رسد ولیعهد عربستان در شرایط بهتری برای مذاکره و توافق قرار داشته باشد.

دیپلمات ها در کشورهای عربی همچنان می گویند انتظار چندانی ندارند که روابط تهران و ریاض بهبود یابد، چرا که به نظر نمی رسد ایران تغییرات محسوسی را در سیاست های خود ایجاد کند. اما این بدبینی ها موجب نمی شود که اصلاح طلبان ایرانی از ترغیب روحانی به پیشکش کردن شاخه زیتون به عربستان، دست بکشند. سیاستی که در گذشته توسط رفنسنجانی و خاتمی نیز دنبال شده بود.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

توضیح: انتشار این مطلب در سایت دیپلماسی ایرانی به معنای تایید مفاد آن نیست و صرفا برای آشنایی اهل فن و علاقه مندان با نظرات رسانه های غربی منتشر شده است.