دیپلماسی، مذاکره و دیگر هیچ

دیپلماسی ایرانی: پیروزی غیر قابل انتظار حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری، بهترین موقعیت را طی سال ها برای تجدید نظر آمریکا در روابط خود با ایران ایجاد کرده است. دمیدن روحی تازه به تعامل دیپلماتیک همچنان بهترین گزینه برای دستیبای به دو هدف است که برای منافع ایالات متحده در خاورمیانه ضروری به شمار می رود: بازداشتن جمهوری اسلامی ایران از دستیابی به سلاح هسته ای و جلوگیری از اقدام نظامی علیه ایران که منطقه را به آتش خواهد کشید.

دلایل متعددی برای خوش بینی محتاطانه، نسبت به پیروزی روحانی در انتخابات اخیر وجود دارد. نخست، او یک محمود احمدی نژاد دیگر نیست. او به جای جبهه گیری علیه ایالات متحده و تهدید همسایگان، به دنبال بهبود روابط با جامعه بین المللی است. روحانی متعهد شده سیاست آشتی و صلح را دنبال کند. او حتی مخالف تندروی های بیش از اندازه ای است که در دولت احمدی نژاد صورت گرفت و وعده هایی در مورد آزادی زندانیان سیاسی داده است. روحانی که خود سابقه ریاست هیات مذاکره کننده هسته ای ایران را دارد، در گذشته با تعلیق غنی سازی اورانیوم موافقت کرده است. او در دوران تبلیغات ریاست جمهوری با اشاره به آمریکا گفت: منطق می گوید ایران و آمریکا باید بیشتر در مورد آینده فکر کنند و برای یافتن راه حل مشکلات پای میز مذاکره بنشینند. وی افزود: ما بر این باوریم که مساله هسته ای تنها از طریق گفت و گو و نه تهدید و تحریم حل می شود.  

انتخاب روحانی فرصتی مغتنم برای بررسی مجدد سیاست آمریکا در قبال ایران ایجاد کرده است. شماری از مقامات امنیتی ملی آمریکا از هر دو حزب به اوباما توصیه می کنند در سیاست کنونی خود در قبال جمهوری اسلامی، بین تحریم ها و تعامل دیپلماتیک، توازن ایجاد کند. به گمان آنها اعمال تحریم های جدید علیه ایران ، پیش از اینکه روحانی بتواند دست به عمل بزند، اشتباه است. تحریم های مضاعف از دید این گروه نمی تواند به نفع اغلب رای دهندگان باشد که به میانه روی و اعتدال رای داده اند. از سوی دیگر این فشار ها می تواند در گشایشی که برای رهبران میانه رو ایجاد شده، اختلال ایجاد کند. در واقع آمریکا با اعمال تحریم های بیشتر به آنها پیغام می دهد که فارغ از اینکه چه تحولاتی روی داده، کاخ سفید همچنان به دنبال فشار بیشتر بر ایران است. به این ترتیب ایران انگیزه کمتری برای بازگشتن پای میز مذاکره و  انجام گفت و گو های کارساز ، خواهد داشت.

ایالات متحده باید سه گام بردارد که به تهران نشان دهد در طی کردن مسیر دیپلماتیک، قاطعیت دارد. نخست، جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا باید سیاست عدم ارتباط با جمهوری اسلامی را ملغی کند، چرا که این استراتژی دیپلمات های آمریکایی را از تعامل و ارتباط با همتایان ایرانی، باز می دارد. در واقع آمریکا با صحب کردن با مقامات ایرانی، چیزی از دست نمی دهد. فرمانده سابق ستاد مشترک آمریکا، می گوید ایالات متحده حتی در تاریک ترین روزهای جنگ سرد نیز با جماهیر شوری سابق مذاکره می کرد و کاخ سفید باید راهی برای ارتباط با دولت ایران باز کند.

دوم، ایالات متحده و ایران باید با مذاکره مستقیم بدون پیش شرط و با دامنه وسیعی از موضوعات، موافقت کنند. یک راهکار مذاکره ای که ایران را از دستیابی به سلاح هسته ای بازدارد، می تواند شامل طیفی گسترده ای از مذاکرات از جنگ در سوریه گرفته تا عراق و افغانستان باشد. این در حالی است که لازمه بازداشتن ایران از دستیابی به سلاح هسته ای نیز حل بسیاری از مشکلات منطقه ای مانند سوریه است.

سوم، کنگره آمریکا باید علاوه بر تحریم های مضاعف علیه ایران، حقوق بشر و دیپلماسی را در دستور کار خود قرار دهد. تعیین یک نماینده ویژه برای رهبری مذاکرات دوجانبه و چندجانبه با تهران ، روند سیاست دو سویه تحریم و دیپلماسی را هموارتر می کند. افکار عمومی در آمریکا باید بدانند که نمایندگان آنها برای امنیت کشور تلاش می کنند و هدف آنها پرهیز از به راه افتادن جنگ پر هزینه دیگری در خاورمیانه است.

البته هیچ چیز موفقیت احیای روند تعامل دیپلماتیک با ایران را تضمین نمی کند. پیشرفت کند و سخت خواهد بود و به صبوری دو طرف و همچنین قاطعیت نیاز دارد. اما در عین حال هیچ گزینه بهتری در دسترس نیست. دیپلماسی مداوم و جدی، بهترین امید آمریکا برای جلوگیری از هسته ای شدن ایران و جنگی دیگر در منطقه است.

منبع: پولیتیکو / تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: دوشنبه 17 تیر 1392/ بازانتشار: جمعه 21 تیر 1392