جای تجار را فامیل مقامات گرفتند

دیپلماسی ایرانی: آخرین سفر خارجی محمود احمدی نژاد در قامت رئیس جمهور ایران، به پایان رسید ولی حواشی این سفر حرف و حدیث ها در مورد سفرهای خارجی آقای رئیس جمهور را دامن زده است. با دکتر علی بیگدلی، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل بین المللی در مورد این سفرها و تاثیر آن بر منافع ملی گفتگو کرده ایم که در زیر می خوانید:

سفرهای خارجی آقای احمدی نژاد معمولا با حواشی زیاد و هئیت همراه پرتعداد صورت می گرفته است. این رویکرد تا چه اندازه منطقی و قابل قبول بوده است؟

آقای احمدی نژاد در دوره دوم ریاست جمهوری خود چنین رویه ای را در پیش گرفت که با تعداد زیادی همراه به سفر برود. در دوره اول چندان از این مسئله خبری نبود. شاید آقای احمدی نژاد در دوره اول ریاست جمهوری خود رعایت برخی مسائل را می کرد چون می خواست که برای دور دوم هم انتخاب شود ولی در دور دوم به دلیل این که دیگر امکان انتخاب شدن نداشت برخی ملاحظات را کنار گذاشت. بنابراین رفتارهای سخاومتندانه آقای احمدی نژاد به خصوص در مورد اطرافیانش در دوره دوم بیشتر به چشم می خورد. سفرهای خارجی ایشان به خصوص سفرهای آمریکا برای شرکت در مجموع عمومی سازمان ملل بسیار پرهزینه بود و مسئله ای نبود که از انظار عمومی دور بماند و حتی مورد انتقاد شدید نمایندگان مجلس هم قرار گرفت و حتی به شکایت نمایندگان مجلس از همراهان رئیس جمهور در این سفر هم منجر شد. این مسئله حتی از سوی ناظران خارجی نیز مورد تعجب قرار گرفت و می گفتند که هیچ کدام از روسای جمهور دیگر با 160 نفر به نیویورک نرفته اند. بر این اساس بود که به بسیاری از همراهان آقای رئیس جمهور در نیویورک اجازه ورود به سالن مجمع عمومی را ندادند.  

آیا این مسئله فقط مختص به سفر ایشان به نیویورک بوده است؟

نه. سفرهای ایشان به آمریکای لاتین نیز عموما به همین شکل بود یعنی این سفرها پرخرج و با تعداد زیاد همراهان صورت می گرفت.  همین آخرین سفر آقای احمدی نژاد به مسکو هم به همین شکل بود و ایشان صد نفر همراه داشته که بسیاری از آنان اعضای خانواده های مقامات مسئول بوده اند. علاوه بر این سفر ایشان به مسکو برای شرکت در اجلاس سران کشورهای صادرکننده گاز بوده و معمولا این سفرها که کوتاه مدت هستند با تعداد کمی همراه صورت می گیرد.

البته در دنیا این مسئله وجود دارد که روسای جمهور هئیت همراهی شامل بازرگانان یا تجار به همراه خود می برد تا آنها مسائل اقتصادی را دنبال کنند. آیا این همراهان آقای رئیس جمهور در این قالب نبوده اند؟

اصلا اینگونه نبوده. آقای احمدی نژاد هشت دوره به نیویورک سفر کرد و در مجمع عمومی سازمان ملل شرکت کرد. آیا در دستور کار این سفرها، مذاکرات تجاری و بازرگانی بوده است؟  اصلا در سفر نیویورک بحث هایی از این دست مطرح نیست و افراد همراه ایشان هم تجار و بازرگانان و نمایندگان بخش خصوصی نیستند. معمولا همراهان رئیس جمهور، اطرافیان و نزدیکان ایشان به همراه خانواده های آنها بوده اند.

نکته دیگری که نباید فراموش کرد این است که در سفرهایی که هیئت های تجاری همراه رئیس جمهور می روند، آن هیئت ها و نمایندگان بخش های خصوصی هزینه های سفر خود را خودشان می پردازند و این به عهده دولت نیست که هزینه های سفر آنها را بپردازد.

چنانچه اشاره کردید سفر آقای احمدی نژاد به نیویورک مورد اعتراض مجلس قرار گرفت و به شکایت نما یندگان مجلس از  همراهان رئیس جمهور در سفر نیویورک انجامید. متقابلا آقای بقایی هم از نمایندگان مجلس شکایت کرده است. اساسا سفرهای روسای جمهور مبتنی بر چه قواعدی است؟  

سفر روسای جمهور کشورهای جهان دارای قواعد و مقرراتی است. مثلا رئیس جمهور آمریکا دارای یک هزینه های سفر رسمی مشخص است. در هر سال پیش بینی می شود که رئیس جمهور چند سفر قرار است برود و به کجاست و چقدر هزینه دارد و این هزینه ها در بودجه سالانه لحاظ می شود. مقصد این سفرها و همراهان آنها در کمیته هایی مشخص شکل می گیرد و اینگونه نیست که رئیس جمهور هر جایی که خودش اراده کند برود و هر کسی را که خواست همراه ببرد. رئیس جمهور فقط در قالب هزینه های مشخص شده می تواند به سفرهای خارجی برود. در کشور ما متاسفانه این مسائل دارای نظم و قاعده و قانون مشخص نیست.  مشکل ما این است که این پیش بینی ها صورت نمی گیرد که مثلا در این سال آقای رئیس جمهور چند سفر خارجی در برنامه کار خود دارد و این سفرها چه هزینه ای خواهد داشت. در حالی که در دنیا تعداد سفرها، هزینه های آن و مسائل دیگر توسط نهادهای دیگر مشخص می شود و رئیس جمهور خودش نمی تواند در این مورد تنها تصمیم گیر باشد.

در مقایسه با دولت پیشین تا چه اندازه می توان گفت که سفرهای خارجی آقای احمدی نژاد متفاوت بوده است؟

به نظر من سفرهای آقای خاتمی و آقای احمدی نژاد بسیار متفاوت بودند. مثلا سفرهای آقای خاتمی به اروپا کاملا با رعایت مسائلی که ذکر شد صورت می گرفت و اصلا اینگونه نبود که هیئتی پرتعداد همراه ایشان باشد. به عنوان مثال وقتی آقای خاتمی به فرانسه آمد من در آن زمان پاریس بودم، همراهان ایشان بیش از 20 نفر نبودند. علاوه براین تمام عرف های دیپلماتیک در این سفر رعایت شد و پرستیژ کشومان حفظ شد. خاطرم هست که هوای پاریس در آن روز بسیار بد بود به نحوی که برای پرواز ایشان هم مشکلاتی ایجاد شد، با این وجود ژاک شیراک، رئیس جمهور فرانسه تا پای پله های کاخ الیزه به استقبال

آقای خاتمی آمد.

آقای احمدی نژآد همانند بقیه کارهای خود در سفرهای خارجی هم به نوعی متفاوت عمل کرد. من تصور نمی کنم هیچ کدام از روسای جمهور ما به اندازه آقای احمدی نژاد سفر خارجی کرده باشد و هیچ کدام به اندازه ایشان در این سفرها هزینه کرده باشند.

آیا این سفرها دستاورد جدی برای کشور داشته است؟

ببینید حجم عمده ای از این سفر ها به کشورهایی بوده است که برای ما از منظر اقتصاد سیاسی سودی نداشته است. مثلا بخش عمده ای از سفرهای آقای احمدی نژاد به آمریکای لاتین بوده است. ما از جهت اقتصاد سیاسی حوزه نفوذ را به سه بخش تقسیم می کنیم. حوزه های محلی، حوزه های منطقه ای و بین المللی. آمریکای لاتین جزو هیچ کدام از این حوزه ها قرار نمی گرفته است. سرمایه گذاری های سخاوتمندانه ای که ما در این منطقه انجام داده ایم بیشتر برای دهن کجی سیاسی به آمریکا بوده است من تصور نمی کنم این سفرها برای منافع ملی ایران چندان موثر بوده باشد. بلکه این سفرها و سرمایه گذاری ها به خاطر روابط شخصی بوده که آقای احمدی نژاد مثلا با چاوز داشت. یعنی به نظر می رسد در بسیاری از مواقع مسائل شخصی و احساسی جایگزین منافع ملی شده است.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/16

انتشار اولیه: جمعه 14 تیر 1392/ بازانتشار: دوشنبه 17 تیر 1392