استانبول خشمگین از نزدیکی بغداد-تهران

دیپلماسی ایرانی: به نظر می رسد عراق بعد از دو دهه حضور کمرنگ و ضعیف در مسائل منطقه ای و بین المللی، جان تازه ای پیدا کرده است. برگزاری نشست اتحادیه عرب در این کشور و نیز آمادگی و استقبال این کشور از برگزاری مذاکرات 1+5  در خصوص پرونده هسته ای ایران در بغداد نشانه هایی از این تلاش برای احیاء نقش منطقه ای عراق است. با توجه به این مسئله شاید درک تنش لفظی و غیر مستقیم اخیر میان نوری المالکی، نخست وزیر عراق و همتای ترکش راحت تر باشد. دیپلماسی ایرانی این مسئله را در گفت و گو با  سیروس برنا، نماینده مجلس شورای اسلامی و تحلیل گر مسائل خاورمیانه بررسی کرده است:

با توجه به تنش لفظی میان اردوغان و المالکی، به نظر شما اختلافات اخیر میان ترکیه و عراق از چه مسئله ای ناشی می شود؟

اختلافات اخیر میان ترکیه و دولت عراق را باید در مجموع و در میان مدت، نوعی اختلافات مقطعی و تاکتیکی قلمداد کرد. در این برهه از زمان در بین مسائل مختلف، عمده ترین مسائلی که منجر به برخی از سوء تفاهمات بین طرفین شده به کم و کیف برخورد و مواضع دولت ترکیه در مورد مسئله اختلافات بین معاون رئیس جمهور عراق، طارق الهاشمی، با دولت مالکی برمی گردد. دولت مالکی از دولت ترکیه انتقاد دارد. به این معنا که طارق الهاشمی متهم است و باید در مراجه صالحه قضایی عراق، اتهامات او مورد رسیدگی قرار گیرد و مسئولیتی در حاکمیت داخلی عراق ندارد. بنابراین دولت ملی عراق از ترکیه و کشورهای حاشیه جنوب خلیج فارس انتظار ندارد که از طارق الهاشمی به عنوان یک مقام رسمی پذیرایی کند.

بنابراین در مجموع به نظر می رسد که این اختلافات مقطعی بعد از مدت کوتاهی فروکش کند و با توجه به مسائل مشترکی که دو کشور دارند یعنی مقولاتی مانند گروه های معارض مشترک و نیز مرز مشترک و نیاز های مشترکی از حیث این که دو رود بزرگ عراق از کوهستان های جنوبی ترکیه سرچشمه می گیرد، و همین طور با توجه به این که عراق سفره ای برای توسعه ظرفیت های اقتصادی و تجاری ترکیه است و هم چنین ظرفیت های قابل توجه در مورد انرژی، نفت و میعانات گازی موجود در عراق، دو کشور در رفع اختلافات تلاش نمایند. بنابراین باید این مسائل را به نوعی کف روی آب تلقی و ارزیابی کرد.

آقای مالکی در اظهارات اخیر خود ترکیه را کشور متخاصم خواند. در کنار این مسئله به نظر می رسد عراق در صحنه معادلات بین المللی بعد از دو دهه رکود جان تازه ای گرفته است. می توان گفت که عراق به صحنه رقابت های سیاسی در عرصه بین الملل بازگشته است؟

ریشه و علت این چالش ها،‌سوء تفاهمات و مسائل را باید در سه عامل عمده جست و جو کرد. یکی اختلافات و تنش های بین نیروهای سیاسی اجتماعی داخل عراق؛‌چه آن ها که در داخل دایره قدرت هستند و چه آن ها که خارج از دایره قدرت هستند. دوم نقش بازیگران منطقه ای در داخل قلمرو جغرافیایی عراق و به تعبیر دیگر تاثیری که کشورهای هم جوار روی معادلات قدرت داخل عراق دارند و این مسئله ای مهم لیکن اجتناب ناپذیر است. سوم این که نقش قدرت بزرگ و پیش قراولی که دولت مردان ترکیه تلاش کرده اند طی یک دهه اخیر با تکیه بر ظرفیت های تجاری اقتصادی خود از یک سو و قابلیت ها و تحرکات دیپلماتیک موفقی که در عرصه سیاست خارجی داشتند از سوی دیگر به کشورهای منطقه دیکته کنند، برای برخی قابل قبول نیست. در برخی از زمینه ها ترکیه از موضع قدرت برخورد کرده و تلاش کرده است که حرف آخر را بزند. در زمینه سیاست خارجی ترکیه نباید ظرفیت های قابل اعتنای وزیر خارجه ترکیه یعنی آقای داوود اوغلو را از نظر دور داشت. چرا که در یک کلام روابط و سیاست خارجی ترکیه به گونه ای است که همه کشورهای منطقه ای و طرف های منطقه ای روابط خود را با این کشور حفظ و ارتقا دهند.

مسئله سوریه تا چه حد در ایجاد این اختلاف تاثیرگذار بوده است؟

به طور خلاصه همگرایی قابل توجه دولت ملی عراق یعنی دولت مالکی با الزامات استراتژیک منطقه ای جمهوری اسلامی ایران یک واقعیت انکار ناپذیر است که منجر شده است تا برخی از کشورهای منطقه مانند قطر، امارات، عربستان و به ویژه ترکیه از این مسئله به خشم آیند. از این جهت که مواضع ایران با آن کشورها در مورد مسائل داخلی سوریه یک مسئله کاملا متفاوت است. ایران تلاش می کند تا ضمن به رسمیت شناختن برخی از مطالبات و پیگیری های مردمی و مدنی سوریه، ثبات لازم به ساختار نظام سیاسی رژیم بعثی سوریه برگردد. این در حالی است که کشورهای نامبرده تلاش می کنند تا زمینه های براندازی آن نظام مهیا شود. لذا این مواضع عراق در این زمینه با توجه به همگرایی این کشور با ایران باعث شده است که آن ها فشار های منطقه بر عراق را افزایش دهند. یکی از بهانه های آن هم در ماه های اخیر فرصت و بهانه طارق الهاشمی و سایر مسائل بوده است.