آیا مجلس هفتم در سیاست خارجی ایران فعال بود؟

 

همزمان با روزهای تبلیغات انتخاباتی برای هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی، دیپلماسی ایرانی انتظارات از مجلس درباره مسایل سیاست خارجی را با کارشناسان این حوزه به بحث گذاشته است.

 

موضوع میزگرد دیپلماسی ایرانی نقش مجلس در سیاست خارجی و میزان موفقیت مجلس هفتم در این زمینه است. اعضای میزگرد سید محمد صدر کاندیدای نمایندگی در دور هشتم مجلس شورای اسلامی که پیش از این معاونت امور عربی و افریقایی وزارت خارجه را در دوران ریاست جمهوری سید محمد خاتمی به عهده داشته، حمیدرضا حاج بابایی عضو کمیسیون سیاست خارجی در مجلس هفتم  و کاندیدای نمایندگی در دور هشتم مجلس شورای اسلامی و الیاس حضرتی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس ششم و کاندیدای نمایندگی مجلس هشتم بودند. این میزگرد به صورت تلفنی برگزار شده و دیدگاه های ارئه شده توسط اعضای میزگرد نظرات شخصی آنها است و لزوما دیدگاه رسمی دیپلماسی ایرانی را بازتاب نمی دهد.

 

دکتر محمد صدر : با توجه به اینکه سیاست خارجی دولت نهم در دو سال و نیم گذشته دارای نقاط ضعف زیادی بوده، رفع این نقاط ضع مهمترین برنامه مجلس هشتم خواهد بود.

 

مصادیق این نقاط ضعف عبارت بوده است از تمامیت ارضی، خلیج فارس، موضوع انرژِی هسته ای، دریای خزر و مجموعه سیاست های جنجالی و بیشتر تبلیغاتی، محورهای اصلی ضعف عملکرد دولت در عرصه خارجی که متاسفانه در کل موقعیت ایران را در جامعه بین الملل پایین آورده است.

 

در مرحله دیگر، باید تلاش شود طرح هایی در جهت حفظ منافع ملی، منافع نظام و مردم کشور بوده و وضعیت ایران را از شکل کنونی خارج و ارتقا بخشد.

 

دکتر محمد صدر : در یک مقایسه تطبیقی بین عملکرد مجالس هفتم و ششم در عرصه سیاست خارجی باید گفت که متاسفانه مجلس هفتم و کمیسیون سیاست خارجی و امنیت ملی به هیچ وجه وظایف محوله خود در حوزه نمایندگی انجام نداد، مسائل مختلفی در سیاست خارجی دولت نهم وجود داشت که انتظار می رفت نمایینده مجلس هفتم به لحاظ وظایف نمایندگی خود به آنها حساسیت نشان می داد.

 

نماینده چه از نظر فردی و چه از نظر وظایف قانونی و حداقل در چهارچوب فراکسیون های موجود می بایست در حد یک نطق بیش از دستور واکنش نشان دهد، بعنوان مثال زمانیکه رئیس جمهور پس از انتشار گزارش اخیر محمد البرادعی اعلام می کند که باید به مناسبت این گزارش جشن هسته ای برگزار شود، نمایندگان مجلس باید از رئیس جمهور برای پاسخ گویی در ارتباط با علت لزوم این جشن با توجه به محتوای گزارش دعوت به عمل می آورند.

 

مجلس هفتم متاسفانه هیچ گونه حساسیتی نسبت به عملکرد دولت در عرصه سیاست خارجی از خود نشان نداده است، اگر عکس این وضعیت بود بسیاری از ایرادات برطرف می شد، معتقدم نمایندگان مجلس هفتم دچار این سوء برداشت شدند که اگر مجلس با دولت همراه و هفکر بود نباید از عملکرد های دولت انتقاد داشته باشند در حالیکه همفکری و همسویی قوای مقننه و مجریه مانع از اجرای وظایف قانونی و محوله آنها نمی شود.

 

مجلس هفتم به وظایف قانونی خود جامه عمل نپوشاند، ضعف اصلی این مجلس ضعف نظارتی بود، دولت کارگزار مجلس است، یک نماینده حق دارد پیرامون کلیه مسائل و تحولات کشور نظر داده و موضع گیری داشته باشد در حالیکه متاسفانه موضوع با اهمیتی چون سیاست خارجی آنگونه که باید و شاید تحت نظارت مجلس و نمایندگان قرار نداشت.

 

 

دکتر محمد صدر : در خصوص نگاه قانون اساسی به جایگاه مجلس در سیاست خارجی می توان گفت که قانون اساسی ایران پارلمان محور است و دولت مجری تصمیمات مجلس است، به این ترتیب طبق قانون اساسی مجلس می تواند در امور دخالت کرده و از امکانات برای تصویب قانون، نقد سیاست خارجی و در نهایت نظارت بر عملکردهای دولت استفاده کند، همچنین با توجه به حضور رئیس کمیسیون سیاست خارجی مجلس در جلسات تصمیم گیری شورای عالی امنیت ملی، دست مجلس برای اعمال نظر در امور سیاست خارجی و نقش آفرینی در عرصه دیپلماسی کشور بر طبق قانون اساسی باز است.

 

 

حمیدرضا حاج بابایی : معتقدم مجلس هفتم کارنامه موفقی در سیاست خارجی داشته است، در ارتباط با سیاست های کلی نظام و چهارچوب های سیاست خارجی مجلس موضع گیری های به موقع و مقتدرانه ای داشته است، به ویژه در بحث هسته ای که با سه مصوبه در این خصوص توانست موضع نظام و دولت را بطور کامل تقویت کند.

 

کمیسیون سیاست خارجی توانست ارتباط خوبی با کشورهای مختلف دنیا برقرار کرده و تعامل مثبتی با مجالس دنیا برقرار کرد، با توجه به جایگاه مردم و مجالس در تصمیم گیری دولت ها، مجلس هفتم با ارتباط موثر با مجالس مختلف توانست ارتباط مناسبی را با کشورهای خارجی برقرار کرد.

 

 موضوع سازمان بین المجالس آسیایی و تصویب این سازمان به عنوان یک پارلمان آسیایی در مجلس هفتم از دست آوردهای مثبت دور هفتم مجلس شورای اسلامی بود، در کنفرانس دفاع از فلسطین نیز مجلس هفتم مقتدرانه حضور پیدا کرد، در مجموع عملکرد مجلس هفتم در عرصه سیاست خارجی قابل دفاع بوده است.

 

در زمینه عملکرد مجلس هفتم در موضوع هسته ای نیز دو قطع نامه صادره از سوی شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران بطور کامل در مجلس مورد بررسی قرار گرفت، معتقد بودیم مهمترین کار این است که بتوانیم روند صدور قطع نامه ها را به تعویق انداخته و یا از آثار تخریبی آنها بکاهیم و این روند باید در مجلس هشتم ادامه یابد.

 

آیا می توان گفت که همسویی فکری مجلس هفتم و دولت نهم در نظارت مجلس بر عملکرد دولت در سیاست خارجی تاثیر گذار بود؟ 

 

حمیدرضا حاج بابایی : در خصوص تاثیرهمفکری و همسویی مجلس هفتم و دولت نهم بر نظارت مناسب مجلس بر عملکرد دولت می توان گفت که درست است با دولت همراه و برادر بودیم اما رفتاری مسئولانه را در برابر قوه مجریه اعمال داشتیم، این همسویی باعث رها کردن سیاست خارجی از جانب مجلس نشد، گرچه نظارت بر عملکرد دولت در سیاست خارجی کامل نبود اما به هر حال در حد توان انجتام پذیرفت و همسویی با دولت مانع آن نشد.

 

با این وجود این مجلس می توانست در زمینه های مختلف بهتر عمل کند، این مجلس می توانست معدل مناسب تری در خاتمه کار خود کسب کند. در بعد سیاست خارجی می توانستیم با کشورهای مختلف دنیا ارتباط بیشتری برقرار کنیم، دست آوردهای مجلس هفتم خوب بود اما عالی نبود، با این وجود حسن بیشتری در مقایسه با مجالس دیگر داشت.

 

 

حمیدرضا حاج بابایی : در یک مقایسه تطبیقی بین مجالس ششم و هفتم در بعد سیاست خارجی می توان چنین اظهار نظر کرد که هم اکنون سیاست خارجی ایران هماهنگ شده و متحد بین دولت و مجلس و مسئولان است اما در مجلس ششم چندان هماهنگی در این ارتباط وجود نداشت و دیدگاه های متفاوتی ارائه می شد. بویژه در موضوع هسته ای چندان اعتقادی به پیگیری موضوع وجود نداشت، تفاوت چشم گیری بین سیاست خارجی دو مجلس ششم و هفتم وجود داشت.

 

الیاس حضرتی : عملکرد مجالس ششم و هفتم در عرصه سیاست خارجی قابل مقایسه نیست ، مجلس ششم توانایی بالایی برای اعمال نظر داشت و این توانایی محصول انتخاباتی آزادتر، رقابتی جدی تر و آرای مردمی بالاتر بود که اهرم های لازم برای نقش آفرینی هر مجلس در صحنه قانون گذاری است، در مقابل مجلس هفتم با آرای پایین، رقابت ضعیف و نمایندگانی با قدرت محدود بر سر کار آمد و به تبع این مسائل مجلس هفتم، مجلسی منفعل شد و مقتدر عمل نکرد.

 

بر همین اساس مجلس نتوانست بر عملکرد دولت در عرصه سیاست خارجی اشراف داشته و با این اشراف نقطه ضعف های فراوان دولت را پوشانده و راهنمای عملی برای آن باشد.

 

ضعف های دولت و انفعال مجلس در عرصه خارجی شامل ارتباط با کشورهای خلیج فارس، مسائل دریای خزر و پیگیری جدی قطع نامه های تحریمی شورای امنیت سازمان ملل بوده است و در موضوع انرژی هسته ای نیز گرچه دست یابی به این انرژی حق ایران است اما باید دیپلماسی قدرتمند و شبانه روزی پشت آن باشد که متاسفانه نه تنها چندان قدرتی را در این زمینه شاهد نبودیم بلکه چالش های جدی بر اثر صحبت ها و اظهار نظرهای غیر مسئولانه برخی مسئولین نیز در این جریان ایجاد شد و دردسرهای جدی برای دیپلماسی ایران بدنبال داشت.

 

در این موارد مجلس هفتم می توانست بسیار جدی تر عمل کند اما کوتاهی و همراهی را انتخاب کرد و خسارات سنگینی به مجموعه مصالح و منافع کشور وارد شد.

 

الیاس حضرتی : می توان شاهد پیگیری همزمان یک استراتژی از سوی مجلس و دولت قدرتمند بود اما همراهی و همسویی مجلس و دولت ضعیف مشکل ساز است.

 

الیاس حضرتی :  احیای مجدد مجلس و بازگشت اقتدار به آن، تنظیم دقیق برنامه های توسعه ای و چشم انداز بیست ساله و هدایت دولت در مسیر آنها در ابعاد مختلف و ادامه سیاست تنش زدایی ، عادی سازی ، جلب اعتماد و برقراری روابط نزدیک با کشورها و رفع چالش های جدی موجود در صحنه روابط خارجی طی سال های پس از انقلاب در بعد سیاست خارجی از اولویت های کاری ما در مجلس هشتم است.