ُتلخ ترين هديه سال نوى ايرانيان و ترکها

قطع گاز صادراتی توسط ترکمنستان به ایران از روز سی و یکم دسامبر سال 2007 میلادی به بهانه تعمیر خط لوله انتقال گاز به ایران سبب شد تا ایرانیان سال نوی میلادی را با خاطره تلخی شروع کنند.

 

سرمای شدید هوا در ایران که طی پنجاه سال اخیر بی سابقه بوده است در کنار قطع گاز وارداتی از ترکمنستان زمستان سختی را برای مردم ایران ایجاد کرد.

 

در روز سی و یکم دسامبر سال 2007 میلادی ترکمنستان به بهانه مشکلات فنی و انجام تعمیرات ضروری روی خط لوله انتقال گاز، صادرات 23 میلیون مترمکعب گاز در روز را به ایران قطع کرد.

 

عماد حسینی سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس در پاسخ به این سوال که رفع مشکلات فنی تا چه زمانی ادامه می یابد گفت:" ما بر این باوریم در صورتیکه مشکلات فنی در خطوط لوله وجود داشته باشد باید برطرف کردن این مشکلات به زمان مناسبی موکول شود نه اینکه در سردترین زمان سال و در چنین شرایط خاصی این کار انجام شود. وی این ادعا را کاملا نادرست خواند."

 

این موضوع یک سال قبل و درست پیش از امضای توافق نامه جدید بین دو کشور مبنی بر افزایش قیمت گاز وارد شده به ایران از کشور ترکمنستان به شرط افزایش میزان صادرات گاز نیز اتفاق افتاد.

 

قطع گاز در آن زمان نتیجه مطلوب ترکمن ها را در پی داشت. بسیاری بر این باورند که قطع گاز در زمستان سرد سال جاری نیز برای افزایش مجدد قیمت گاز است ولی آیا دوباره ایران این رشد قیمت را می پذیرد.

 

غلامحسین نوذری وزیر نفت ایران در پاسخ به این سوال گفت:" ما اعلام کردیم تا زمانیکه صادرات گاز ترکمنستان به ایران از سر گرفته نشود، ما حاضر نیستیم در مورد امضای توافق نامه جدید یا افزایش قیمت گاز با ترکمنستان مذاکره کنیم."

 

ایران توان تولید روزانه 440 میلیون متر مکعب را دارد در حالیکه مصرف گاز در این کشور روزانه 380 میلیون متر مکعب در روز است.

 

البته مصرف گاز در این کشور در سال 2007 میلادی 12 درصد رشد داشته است و با توجه به سرمای زمستان سال 2008 میلادی انتظار می رود مصرف یا به عبارت صحیح تر نیاز مصرفی در این کشور حدود 10 درصد دیگر افزایش یابد.

 

به هر حال در سالهای گذشته ایران برای تامین گاز مورد نیاز خود روزانه بین 20 تا 23 میلیون متر مکعب گاز از ترکمنستان وارد می کرد که برابر با 5 درصد از نیاز داخلی این کشور بوده است.

 

ایران دومین ذخیره گازی جهان را دارد و در صورتیکه توان توسعه حوزه های گازی را داشته باشد خواهد توانست به یکی از مطرح ترین کشورهای فعال در صنعت گاز جهان بعد از روسیه تبدیل شود.

 

اما تحریمهای اقتصادی ایران طی سالهای بعد از انقلاب اسلامی سبب شد تا این کشور نتواند از پتانسیل گازی خود حداکثر استفاده را بکند و حتی نیاز به وارد کردن 5 درصد از تقاضای خود را از کشور ترکمنستان داشته باشد.

 

واردات گاز ترکمنستان به ایران بوسیله قرارداد 190 میلیون دلاری و از طریق خط لوله 125مایلی که در سال 1997 میلادی ساخته شده است انجام می شود. این خط لوله ظرفیت انتقال 300 میلیارد متر مکعب در سال را دارد.

 

اما سیاست اعمال شده در صادرات گاز توسط ترکمنستان در مورد ایران تنها روی این کشور تاثیر نگذاشت بلکه کشورهای دیگری از قبیل ترکیه و یونان نیز بدون اختیار در این بحران گازی سهیم شدند.

 

بعد از اینکه ترکمنستان صادرات گاز خود به ایران را متوقف کرد، ایران برای تامین نیاز داخلی مجبور شد از سهم صادراتی گاز خود به ترکیه 75 درصد بکاهد.

 

ایران که روزانه 20 میلیون متر مکعب گاز به ترکیه صادر می کرد در روزهای آغازین سال 2008 میلادی   تنها 5 میلیون متر مکعب گاز به ترکیه صادر می کرد.

 

کاهش صادرات گاز ایران به ترکیه به رابطه تجاری این دو کشور در عرصه گاز آسیب وارد کرد. ترکیه که تنها بازار خارجی گاز ایران است و در زمستان سال جاری با کاهش صادرات مواجه شد.

 

این وضعیت در سال 2006 میلادی نیز برای ترکیه ایجاد شد. در زمستان سال 2006 میلادی ایران عرضه گاز طبیعی به ترکیه را به نصف کاهش داد. در این سال روزانه 7 میلیون متر مکعب گاز طبیعی به ترکیه صادر می شد و دلیل این کاهش نیز رشد نیاز داخلی به دلیل تغییرات جوی اعلام شد.

 

در دسامبر همین سال ایران برای تامین نیاز داخلی مجبور شد به طور موقتی صادرات گاز به ترکیه را کاملا قطع کند.

 

به هر حال در اوایل سال 2008 میلادی ایران روزانه 5 میلیون متر مکعب گاز به ترکیه صادر می کرد اما با بالا گرفتن سرما و افزایش تقاضا در روز هشتم ژانویه سال جاری صادرات گاز ایران به ترکیه کاملا قطع شد.

 

روز بعد از آن ترکیه انتقال گاز آذربایجان به یونان را قطع کرد تا بتواند با گاز موجود در این مسیر نیاز مردم خود را برآورده کند.

 

در همین زمان روسیه نیز به دلیل سرمای بیش از حد هوا و رشد نیاز داخلی صادرات گاز خود به ترکیه را کاهش داد. این مساله در شرایط کنونی حاکم بر جو زمین مردم ترکیه را نیز همچون ایرانیان با مشکلات زیادی مواجه کرد.

 

ترکیه یکی از کشورهای بسیار ضعیف از نظر منابع انرژی است و سهم زیادی از نیاز انرژی خود را از کشورهای ایران و روسیه تامین می کند. گاز صادر شده توسط این دو کشور به ترکیه تامین کننده بیش از نصف نیاز نیروگاههای این کشور است.

 

با توسعه اقتصادی ترکیه مصرف گاز نیز در این کشور افزایش یافت. در زمستان سال جاری مسوولان ترک اعلام کردند نیاز گازی ترکیه برابر با 140 میلیون متر مکعب در روز است که نسبت به سال گذشته 17 درصد رشد کرده است.

 

البته نیروگاهها و تجهیزات صنعتی ترکیه هنوز باتمام توان کار می کنند. وزیر انرژی ترکیه در این مورد می گوید:" ذخیره گازی ما در حدی است که می توانیم بین 20 تا 25 روز آینده از آن استفاده کنیم و تمام نیازهای مصرف خاگی و صنعتی را تامین کنیم. ولی تا آن زمان باید برای وارد کردن گاز و متقاعد کردن شرکای تجاری خود در این بخش راهی بیندیشیم."

 

بحران گازی ایجاد شده در منطقه به دلیل قطع صادرات گاز ترکمنستان به ایران مساله ای است که بسیاری آن را یک بازی روسی می دانند. این بازی برای اولین بار توسط روسها انجام شد و حالا بردیمحمدوف نیز آن را در پیش گرفته است.

 

در این بازی باید قیمت محصولات صادراتی به کشورهایی که توان پرداخت بالاتری را دارند افزایش یابد و به تدریج تنها بازارهایی باقی بمانند که این شرایط را دارند.

 

این همان کار است که ترکمنستان با گازپروم انجام داد و به موجب آن گازی که به قیمت 65 دلار به ازای هر هزار متر مکعب فروخته می شد را به قیمت 130 دلار و پیش بینی 150 دلار در انتهای سال جاری فروخت.

 

دلیل این رشد قیمت افزایش درآمد روسیه به دلیل رشد قیمت نفت بود و همین دلیل برای آغاز بازی با ایران که جزء بزرگترین تولید کنندگان اوپکی است هم انجام می شود. در انتهای بازی تنها کشورهایی باقی می مانند که توان پرداخت قیمتهای بالا را دارند و اگر کشوری این تقاضا را قبول نکند باید به دنبال عرضه کننده ای دیگر باشد.