امریکا گرفتار در تنگنای سوریه

در این میان به نظر می‌رسد که ایالات متحده امریکا همچنان سر در گم است و نمی‌داند درباره تحولات سوریه چگونه رفتار کند. این درست که جای کارنی، سخنگوی کاخ سفید تاکید کرد که استفاده از خشونت را محکوم می‌کند یا هیلاری کلینتون استفاده از خشونت در برابر تظاهرکنندگان را نکوهش کرد ولی گزارش‌ها نشان می‌دهد که ایالات متحده در برابر سوریه سر در گم است.

به گزارش روزنامه الشرق الاوسط، به نقل از روزنامه واشنگتن پست، تحولات سوریه اوباما را در تنگنا قرار داده است. تنگایی که از یک سو مصالح امریکا را بر بقای نظام بشار اسد می‌بیند و از سوی دیگر از آنجا که خود را مدافع دموکراسی و آزادی‌خواهی معرفی کرده، نمی‌داند که چگونه از خواسته‌های مشروع مردم سوریه حمایت کند.

از آغاز تظاهرات مردمی در سوریه که نزدیک به پنج هفته از آن می‌گذرد تا کنون ایالات متحده سرکوب‌های حکومت سوریه را محکوم کرده است ولی اتخاذ هر گونه تصمیمی علیه نظام سوریه را هم رد کرده است. مسئولان امریکایی می‌گویند که نفوذ آنها بر سوریه بسیار محدود است. در گذشته امریکا کمک‌های مالی خود را به سوریه متوقف کرده و بسیاری از توافق‌نامه‌های تجاری و اقتصادی را به اتهام همکاری سوریه با تروریسم به حالت تعلیق در آورده است، اکنون دیگر ابزاری برای برخورد با این کشور ندارد.

یکی از دیپلمات‌های عالی‌رتبه وزارت امور خارجه امریکا که در این گزارش نامی از او برده نشده، می‌گوید: «ما بالفعل تحریم‌هایی را انجام داده‌ایم و می‌توانیم هم درباره ابزارهای اضافی برای اعمال فشار بیشتر به سوریه باز هم بحث کنیم ولی نمی‌توانیم این کار را بکنیم چرا که در صورت افزایش فشار ممکن است هر اتفاقی رخ دهد.»

وی تردید ایالات متحده در موضع‌گیری‌اش در برابر سوریه را تایید می‌کند و می‌گوید: «بحران‌های سیاسی که خاورمیانه را در نوردیده تصمیم‌گیران سیاسی در امریکا را در تنگنا قرار داده است. ما باید بر سر سوریه دلایل بسیاری را مورد بررسی قرار دهیم. از جمله این که هر حرکتی می‌تواند باعث خدشه‌دار شدن پروسه صلح میان فلسطین اسرائیل شود، ما هنوز هیچ افقی در این زمینه نمی‌بینیم. از سویی بسیاری از کشورهای هم‌پیمان ما مثل ترکیه نمی‌خواهند بشار اسد از قدرت کناره‌گیری کند چرا که می‌گویند آینده سوریه برایشان مجهول است. کما این که عده‌ای نیز می‌گویند ممکن است بشار اسد را قانع کرد که اصلاحات حقیقی انجام دهد.»

ایالات متحده طی دو سال گذشته برخی موارد تحریم علیه سوریه را لغو کرد که از جمله آن می‌توان به تامین قطعات هواپیماهای مسافربری خطوط هوایی سوریه اشاره کرد. همچنین سطح روابط دیپلماتیک خود را که از سال 2005 کاهش یافته بود تا سطح سفیر ارتقا داد.

از ابتدای ناآرامی‌های سوریه که نزدیک به پنج هفته پیش آغاز شده در حدود 200 نفر کشته و ده‌ها تن دیگر زخمی شده‌اند. بشار اسد هفته گذشته اصلاحات سیاسی کشور را کلید زد و با لغو حالت فوق‌العاده که نزدیک به 50 سال در این کشور برقرار بود، اجازه دادن به برگزاری تجمعات مسالمت‌آمیز و همچنین اجازه به اعطای شناسنامه به شهروندان کرد به برخی از خواسته‌های تظاهرکنندگان پاسخ مثبت داد.

برخی تحلیلگران باراک اوباما، رئیس جمهوری امریکا را متهم می‌کنند که در درک واقعیت‌های سیاسی منطقه ناتوان است و مثلا نمی‌داند با رفتن بشار اسد چه سیاست‌هایی باید اتخاذ کند تا منافع ایالات متحده در منطقه خدشه‌دار نشود. آنها می‌گویند برای حفظ منافع امریکا باید واشنگتن از چنان انعطافی برخوردار باشد که حتی پای میز مذاکره با ایران بنشیند. سوریه تنها کشور عربی هم‌پیمان با ایران است که در کنار تهران از حزب الله لبنان حمایت می‌کند. جنبشی که سوریه معتقد است ابزار مناسبی برای فشار به اسرائیل محسوب می‌شود. ایران همچنین از طریق سوریه توانسته به دریای آزاد مدیترانه دست یابد که در نوع خود برای ایران بسیار با اهمیت است.

الیوت ابرامز، مدیر سابق مرکز امور خاورمیانه شورای امنیت ملی امریکا در دوران جورج بوش که از منتقدان سرسخت سیاست‌های مسامحه‌جویانه اوباما با بشار اسد است، در این باره می‌گوید: «سرنگونی اسد مزایای بسیاری برای ایالات متحده دارد کما این که خسارت‌های سنگینی نیز به ایران وارد می‌کند. این نظام به اعتقاد ما دشمن ما است و من نه تنها گمان نمی‌کنم اسد راه اصلاحات را پیش بگیرد بلکه اصلا گمان نمی‌کنم این نظام اصلاح‌پذیر باشد. آنچه بیش از همه از سیاست‌های اوباما مرا می‌آزارد این است که دولت او خیال می‌کند این نظام بماند برایش بهتر است و این که با سرنگونی نظام چه دستاوردهای بزرگی به دست می‌آورد را درک نمی‌کند.»

اظهارات ابرامز را جوشوا ام لاندیس، مدیر مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه اوکلاهاما که خود مدتی در سوریه زندگی کرده، قویا رد می‌کند و می‌گوید: «سازمان‌ها و جریان‌های مردمی در سوریه ضعیفند در حالی که جریان‌های اسلامی در این کشور بسیار فعالانه و راسخ عمل می‌کنند، این مسئله باعث می‌شود که در برابر کاخ سفید گزینه‌های جایگزین خوبی باقی نماند. بازیگران اصلی بقای اسد را به مصلحت می‌دانند.»

وی تاکید می‌کند، آنچه همه جریان‌ها انتظار دارند این است که اسد بتواند فورا زمام امور را به دست گیرد و بحران سیاسی کشور را جمع کند. احتمالات بسیاری برای سوریه وجود دارد که قابل پیش‌بینی نیست، مشابه همان چیزی که در عراق افتاد. به ویژه این که احتمال انشقاق‌های بی‌نهایت در پروسه سیاسی کشور وجود دارد که نمی‌توان هیچ کدام از آنها را پیش‌بینی کرد.

بنا به گزارش‌ها در صورتی که حکومتی دموکراتیک در سوریه تشکیل شود، اوباما به اسرائیل فشار خواهد آورد تا جولان را به سوری‌ها باز گرداند.

با این حال نگرانی از سرنگونی نظام سوریه بالا است. ترک‌ها از این نگرانند که با رفتن سوریه بحث جدایی‌خواهی کردها دوباره مطرح شود و مسیحیان لبنان نیز از این می‌ترسند که در مرزهای شرقی‌شان یک حکومت اسلام‌گرای تندرو شکل گیرد.

لاندیس می‌گوید: «با این اوصاف امریکا چه می‌تواند بکند؟ آیا می‌تواند با همه هم‌پیمانان منطقه‌ای‌اش به دشمنی برخیزد در حالی که در این وضعیت می‌خواهد از عراق خارج شود و مرحلی فعلی را یک مرحله حساس گذار می‌داند؟ ما با یک منطقه‌ دموکراسی‌خواه روبه‌روییم و بسیاری بر این اعتقادند که این روند در یک مرحله معین متوقف می‌شود. اما این همه چیز نیست. واقعا سخت است که دلیل اختلاف بر سر تغییر در سوریه را توضیح دهیم.»