اميد‌هاى تازه براى خلع سلاح

دیپلماسی ایرانی: مهم‌ترين تحولى که در سال 1389 در حوزه کنترل تسليحات رخ داد، تصويب پيمان استارت جديد ميان آمريکا و روسيه بود. بيش از هر چيزى اهميت اين اتفاق از نظر ادامه روند خلع سلاحى دوجانبه و کنترل تسلیحاتی بود. اين موضوع از اين نظر حائز اهميت بود که پيمان استارت 2 که قبلا طراحی شده بود به واسطه ناهمزمانى تصويب دو پيمان در روسيه و آمريکا هرگز اجرایی نشد. بنابراین این نگرانی وجود داشت که اگر تاريخ پيمان استارت 1 به پایان برسد و پيمانى جایگزین براى آن وجود نداشته باشد، این امرممکن است منجر به افزايش تعداد سلاح‌هاى هسته‌اى استرات‍ژيک دو طرف شود.

از این نظر تصویب استارت جدید در دومای روسیه و سنای آمریکا تحول مهمى بود که آثار زيادى به جاى خواهد گذاشت. تصويب اين پيمان کمک خواهد کرد که آمریکا و روسیه به بخشى از اهداف خود برسند. کما اين که گفته مى‌شود که یکی از آثار این قضيه، همراهى بيشتر روسيه و آمريکا در پرونده هسته‌ای ایران است. علاوه بر اين از ديگر آثار اين اتفاق، ‌بحث برچیده شدن سپر موشکی از لهستان و چک براى جلب نظر روسيه و طرح ایجاد سپر موشکی در اروپا است. اینها آثاری است که در حال حاضر دیده مى‌شود. بحث ديگرى که آمريکا مطرح مى‌کند در مورد ادامه مذاکرات برای قطع تولید مواد شکافت پذیر، مى‌تواند از ديگر آثار تصويب اين پيمان شناخته شود. 

در سال گذشته هرچند در حوزه موشکی ادامه آزمایش‌های هند و پاکستان را شاهد بوديم ولى اعلام انصراف انگلیس از به روز کردن زیردریایی‌های هسته‌اى خود، ‌به نظر من تحول مهمى بود و باعث کاهش روند نظامی‌گری در فضاى بين المللى شد و در ادامه آن کشورهايى مثل فرانسه و روسیه در استراتژی هسته‌ای خود بازنگری خواهند کرد.

در مجموع بايد گفت سال 89 به خاطر سیاست‌هایى که اوباما در زمینه خلع سلاح اعلام کرده بود و با فعاليت بيشتر ايالات متحده براى تحقق اهداف خلع سلاحی همراه بود. در واقع در سال گذشته دولت ايالات متحده هر چه بيشتر از سياست بى‌توجهى دولت بوش به مسائل خلع سلاحى فاصله گرفت. سياست‌هايى که بوش در حوزه خلع سلاح دنبال کرده بود و آثار منفى خاصى بر کنترل تسليحات داشت. با اين وجود بايد ديد در ادامه اين تلاش‌ها، دولت اوباما تا چه حد مى‌تواند به تحقق اهداف خود در زمينه کنترل تسليحات و خلع سلاح نائل آيد.

در روزهاى پايانى سال گذشته شاهد زلزله و سونامى شديد در ژاپن بوديم. اين زلزله مجددا موضوع ایمنی راکتورها را به موضوع جدى در مسئله انرژى هسته‌اى و استفاده صلح آميز از آن تبدیل کرد. هرچند ژاپن يکى از پیشرفته ترین کشورها در حوزه فناورى هسته‌اى است، با اين حال زلزله و سونامى اخير باعث شده که نیروگاهه‌ای این کشورآسیب ببينند و این موضع باعث خواهد شد که کشورها در تامين ايمنى راکتورها دقت بيشترى را به خرج دهند. 

مى‌توان پيش بينى کرد که روندى که در سال 89 در حوزه خلع سلاح و کنترل تسليحات شاهد بوديم در سال 90 هم ادامه پیدا کند. خصوصا با ادامه فاصله گرفتن دولت اوباما از سیاست‌های دولت بوش، به نظر مى‌رسد که در سال 90 تا حد زيادى فضا برای کار در حوزه خلع سلاح مناسب‌تر از گذشته شود. در اين سال آمريکا همچنان موضوع ايمنى هسته‌اى و ترورسیم هسته‌ای را در دستور کار خود خواهند داشت. در نهايت بايد گفت که اگر اتفاق غیرعادی پیش نیاید بعيد است که در حوزه خلع سلاح و کنترل تسليحات روند منفی را شاهد باشیم و به احتمال زياد روندى که از یک سال قبل شروع شده در سال 90 هم ادامه پيدا خواهد کرد.

در بحث هسته‌ای ایران، در سال گذشته بیانیه تهران اتفاق مهمى بود که رخ داد که به دليل واکنش نامناسب کشورهاى غربی فعلا به نتیجه مطلوب منجر نشده است. در مورد تحولات سال آينده پروند هسته‌اى ايران به دليل متغيرهاى پيچيده دخيل در اين پرونده پيش بينى چندان کار ساده اى نيست، با اين وجود مى‌توان گفت که نظر مى‌رسد در سال آينده گروه 1+5 به دنبال فرصتی است که بتواند از طریق تصویب قطعنامه فشارها را بر ايران افزايش دهد. از سوى ديگر ایران نیز براى مذاکرات هسته‌اى اعلام آمادگی کرده است. يعنى با وجود آن که نمی توان پیش بینی کرد که اين پرونده در سال آينده به چه سمت و سويى خواهد رفت ولی آنچه مشخص است اين است که اگر ایران به سياست کنونى خود ادامه دهد گروه 1+5 مسیر دوگانه خود يعنى مذاکره و تحريم را ادامه خواهد داد و احتمالا يک يا دو قطعنامه تحریمی ديگر عليه ايران صادرخواهد کرد.

آنچه که ايران در حوزه تحولات هسته‌اى خود براى سال 90 اعلام کرده است اين است که در اين سال بخش توسعه و تحققات سایت فوردو راه اندازی خواهد شد. از سوى ديگر بخشى از سانتريفيوژهاى پى 2 يا آی آر2 ام يا آى آر4 در پایلوت نطنز نصب خواهند شد که اتفاق مهمى از نظر فناورى هسته‌اى است. علاوه بر اين، ‌تاسیسات مربوط به ساخت غلاف يا میله سوخت 20 درصد براى راکتور تحقيقاتى 5 مگاواتی امیرآباد هم سال در آينده محقق خواهد شود. اينها تحولات مهمى از نظر فنى است و ممکن است از نظر بعد فنی بتواند مسیر پرونده هسته‌اى ايران را تحت تاثير قرار دهد.