فقدان همکاری ایران، امریکا و پاکستان: ناکامی صلح در افغانستان

برند موتسل‌بورگ (Bernd Mützelberg)، نماینده‌ ویژه‌ دولت آلمان در امور افغانستان و پاکستان، در روزهای آینده به ایران خواهد آمد تا پیرامون اوضاع این منطقه با مقام‌های جمهوری اسلامی ایران گفت‌وگو کند. این در حالی است که رئیس جمهوری ایران روز سه‌شنبه بیست و نهم اردیبهشت ماه(19مه) پذیرای حامد کرزای و آصف‌علی زرداری، رئیسان جمهوری افغانستان و پاکستان در تهران خواهد بود.

گفت و گوی دیپلماسی ایرانی با مراد ویسی، کارشناس و تحلیل گر مسائل افغانستان و پاکستان:

بطور مشخص نماینده ویژه آلمان با سفر به ایران چه درخواست هایی از تهران در موضوع افغانستان و پاکستان خواهد داشت؟
سیاست ایران در قبال افغانستان بر اصلی معین استوار است، ما بدنبال کمک به برقراری یک دولت با ثبات و مستقل در افغانستان هستیم که چند کار مشخص را انجام دهد؛ تحت تاثیر گسترش ثبات و امنیت، موج عظیمی از پناهندگان افغانی ساکن در ایران را به کشورشان باز گرداند، با اقتدار ناشی از ثبات و امنیت، با تولید و تجارت موارد مخدر مبارزه کند و نهایتا زمینه را برای تجارت دو جانبه و بویژه مبادله مرزی میان دو کشور فراهم سازد، تمام این اقدامات به نفع ایران خواهد بود.

بر همین اساس سیاست ایران کمک به برقراری صلح و ثبات در افغانستان از طریق کمک به افزایش حاکمیت دولت مرکزی است، در این چارچوب سیاست رسمی ایران این است که هر کمکی می تواند، انجام دهد و اگر کسانی در افغانستان در این مسیر حرکت می‌کنند، ایران اعلام کرده که مایل است به آنها نیز کمک کند.

آلمانی ها در افغانستان در بخش غیر نظامی فعال هستند و در امور عملیاتی حضور ندارند، آنها در شمال در منطقه هرات و غرب افغانستان حضور دارند و بر خلاف نیروهای ناتو، امریکا، هلند، کانادا و بریتانیا که در منطقه جنوب به کار رزمی مشغول هستند، نیروهای آلمانی در شمال به امور رزمی اشتغال ندارند، این امر امکان تعامل ایران و آلمان را برای کمک به برقراری صلح و ثبات در افغانستان بیشتر فراهم می‌کند.

ژنرال اگون رامس، از فرماندهان آلمانی ناتو مدعی است نهادهایی در ایران در تسلیح طالبان و قاچاق اسلحه به داخل افغانستان دست دارند. البته وی تاکید دارد که این اقدام‌ها، سیاست و رفتار رسمی دولت ایران نیست. تا چه اندازه این ادعاها دارای اعتبار است؟
دولت افغانستان به کرات و شخص آقای حامد کرزای به دفعات متعددی این اتهامات را رد کرده اند و سندی نیز در این ارتباط وجود ندارد.

برخی معتقدند که دیپلماسی ایران در بازگشایی مسیر آب رودخانه هیرمند که از طرف افغان ها  بروی ایران مسدود شد، ناکام بوده است، حال ایران چگونه می تواند دیپلماسی موفقی را در بهبود وضعیت افغانستان و صلح در این کشور به اجرا گذارد؟
فکر می کنم دولت افغانستان باید به چند دلیل همکاری مثبت بیشتری با ایران در ارتباط با آب رودخانه هیرمند داشته باشد، یکی به دلیل قراردادی که در اوایل دهه 1350 شمسی بین ایران و افغانستان در مورد ضرورت رها سازی 25 متر مکعب آب در ثانیه به سوی مرز ایران منعقد شده است.

دوم به این دلیل که ایران هم در بحث پذیرش پناهندگان افغان و هم در اختصاص500 میلیون دلار کمک به بازسازی افغانستان از خود حسن نیت نشان داده است، انتظار متقابل مردم و دولت ایران این است که دولت افغانستان در مورد رها سازی آب از خود حسن نیت بیشتری نشان دهد، گرچه باید متذکر این نکته شد که در سال های اخیر به دلیل کمبود بارش در ایالات افغانستان، مسئله خشکسالی بر میزان رها سازی آب به سمت ایران تاثیر گذاشته، با این وجود به نظر می رسد در طرف افغانی برخی اقداماتی که نشانه حسن نیت نیست انجام گرفته است، مانند ایجاد بند کمال خان در منطقه هیرمند که آب را از مسیر ایران منحرف می کند.

دولت افغانستان باید حسن نیت بیشتری انجام دهد و مسئولین ملی و محلی ایران نیز باید با جدیت بیشتری از منافع مردم در این موضوع دفاع کنند.

 ابزارهای ایران برای نقش آفرینی در صلح افغانستان چیست؟
ایران صدها کیلومتر مرز مشترک با افغانستان دارد، بسیاری از مهاجران افغانی در ایران حضور دارند، ما در زمره کشورهایی هستیم که مهمترین کمک ها را برای بازگشت صلح و ثبات به افغانستان انجام داده ایم، همچنین ایران در سرنگونی طالبان به عنوان یک رژیم غیر طبیعی در منطقه موثر بوده و در سی سال گذشته بخش عمده ای از هزینه های بحران افغانستان را در ابعاد نظامی، دفاعی، امنیتی و اقتصادی دولت و مردم ایران متحمل شده اند.

بطور طبیعی اکنون ایران انتظار دارد نقش و جایگاهی متناسب با این هزینه ها را در بحث افغانستان داشته باشد.

ارزیابی شما از اهداف سفر آقایان کرزای و زرداری به تهران چیست؟
به نظر می‌رسد که آقای کرزای - خود و دولتش- حسن نیت برای توسعه روابط با ایران داراست اما باید به دو عامل توجه کرد، در مورد آقای کرزای، وی تحت فشار امریکا قرار دارد گرچه در طول دوران ریاست جمهوری خود علی رغم این فشارها، روابط خوب با تهران را حفظ کرده و هرگز علیه ایران موضع گیری نکردند.

در مورد آقای زرداری نیز یک نکته وجود دارد؛ علی‌رغم آن که وی برای توسعه روابط با تهران تمایل نشان می دهد، هم تحت فشار امریکا در این ارتباط است، هم تحت تاثیر برخی کشورهای عربی مانند عربستان و امارات، و هم این که به واقع امکانات لازم را برای بسط اقتدار دولت در سراسر پاکستان از جمله در نقاط مرزی با ایران ندارد. این محدودیت های آقای زرداری است که به نظر می‌رسد هرچه تعامل دولت وی با ایران بیشتر شود، امکان کاهش این محدودیت ها نیز فراهم خواهد شد.

به هر حال این نکته قابل توجه است که سه بازیگر اصلی در ثبات افغانستان نقش دارند؛ ایران، امریکا و پاکستان. بدون همکاری این سه بازیگر، کنترل و مدیریت و مهار چالش‌ها و بحران‌ها در افغانستان بسیار دشوار خواهد بود.