دستان آمریکا، روی ماشه تفنگ خالی
در آغاز هفته به شنبه و یکشنبه‌ای رسیدیم که در آن بالاخره تکلیف مکانیسم ماشه روشن خواهد شد.
ساعت ۲۰ امشب (شنبه) به وقت واشنگتن که مصادف با حدود ساعت ۳ بامداد یکشنبه در تهران خواهد بود، زمانی است که به زعم آمریکا مهلت قانونی ۳۰ روزه پیش‌بینی شده در برجام به پایان می‌رسد و طیفی از تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران احیا خواهد شد.
در واقع ترامپ به دنبال این است تا برای اعاده حیثیت از دست رفته امریکا، بدون توجه به نظر شورای امنیت سازمان ملل، بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را کلید بزند، اما آیا این گونه خواهد شد؟
همه چیز به بند‌های ۳۶ و ۳۷ برجام برمی گردد. جایی که در آن تضمینی برای اجرای تعهدات پیش بینی شد و این روز‌ها با مکانیسم ماشه در خبر‌ها بیشتر به آن پرداخته می‌شود. طبق این سازوکار، اگر اعضای برجام بتوانند نقض تعهدات ایران را اثبات کنند، تحریم‌های بین‌المللی به صورت خودکار علیه کشورمان برمی‌گردد، اما در واقع در برجام عنوان مکانیزم ماشه وجود ندارد و این اصطلاحی است که در خارج از برجام، مترجمان برای حرکت تند و به عقب رفتن به کار برده اند و بیشتر مخاطب را یاد جنگ، درگیری و تیراندازی می‌اندازد به همین دلیل آقای ربیعی سخنگوی دولت واژه مکانیزم ماشه را جعلی می‌داند و می‌گوید: این واژه نه در برجام و نه در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل نیامده و از اساس مبنای حقوقی ندارد.
براساس این مکانیزم، اگر یکی از طرف‌های برجام به این جمع‌بندی برسد که طرف دیگر به تعهدات ذکر شده در این توافق پایبند نیست، می‌تواند به کمیسیون مشترک شکایت کند. این کمیسیون، در چارچوب برجام و برای نظارت بر اجرای این توافق تاسیس شده است. اگر ظرف ۳۵ روز، شکایت آن گونه که شاکی می‌خواهد حل نشود، شاکی می‌تواند موضوع حل نشده را به عنوان دلیلی برای توقف اجرای تعهدات برجام در نظر بگیرد و به شورای امنیت سازمان ملل اطلاع دهد که موضوع حل نشده، پس از آن، شورای امنیت ۳۰ روز وقت دارد تا درباره استمرار تعلیق تحریم‌ها یا بازگرداندن آن‌ها قطعنامه صادر کند.
آمریکا رسما اعلام کرده از ۳۰ شهریور مکانیسم ماشه علیه ایران فعال می‌شود، اما شورای امنیت سازمان ملل نظر دیگری دارد. ۱۳ عضو شورای امنیت در نامه‌ای اعلام کرده‌اند روند فعال‌سازی مکانیسم ماشه اصلا تاکنون آغاز نشده چرا که آمریکا دیگر عضوی از برجام نیست و به همین دلیل از منظر حقوقی نمی‌تواند از مکانیزم‌های این توافق، برای اقدام علیه ایران استفاده کند.
به همین دلیل بسیاری از کارشناسان سیاسی معتقدند پس از شکست امریکا در شورای امنیت حالا ترامپ با رویکرد یکجانبه گرایی سعی دارد این ضعف را با صدور فرمان اجرایی جبران کند. براساس این فرمان جدید، نقض کنندگان تحریم تسلیحاتی ایران تحریم، تنبیه و از دسترسی به بازار ایالات متحده محروم می‌شوند. اما این اقدام هیچ گونه مبنای حقوقی و قضایی ندارد. به همین علت تبعات قضایی هم نخواهد داشت و مانند آن است که ماشه کشیده شود، اما گلوله خارج نشود.
بدین ترتیب از منظر حقوق بین الملل، جهان در حال تجربه رویارویی سخت و سرنوشت ساز حقوق و قدرت است.
مخالفت انگلیس، فرانسه و آلمان با اجرای مکانیسم ماشه
از طرف دیگر هفته گذشته وزرای خارجه انگلیس، آلمان و فرانسه پس از دیداری در انگلستان اعلام کردند مخالف اجرای مکانیسم ماشه‌اند و بر سر این موضوع با هم توافق کرده‌اند و اجازه اجرای مکانیسم ماشه را به آمریکا نمی‌دهند.
اولیانوف نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در «وین» درباره ادعای مقام‌های آمریکایی در خصوص فعال شدن «مکانیسم ماشه» برای بازگرداندن تمامی تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران گفته "آیا آمریکا قرار است از جانب شورای امنیت سازمان ملل حرف بزند؟ چه کسی به شما چنین مجوزی داده؟ متوجه نیستید که تمامی اعضای شورای به صراحت تصریح کرده‌اند که ما ایالات متحده را به عنوان عضو برجام به رسمیت نمی‌شناسیم؟ دست از بی‌اعتبارسازی کشور خود بردارید".
حالا رویارویی غیر مستقیم روسای جمهور ایران و امریکا به روز شنبه موعود رسیده است. روز بازگشت دوباره تحریم‌ها یا «روز پیروزی ملت ایران» و «شکست مفتضحانه آمریکا».
وزیر امور خارجه کشورمان با اشاره به متن قطعنامه ۲۲۳۱ گفت: روز شنبه هیچ اتفاق جدیدی در شورای امنیت نمی‌افتد.
شاید مهمترین ابزار حقوقی آقای ظریف همان خروج امریکا از برجام باشد ابزار مهمی که به دبیرکل سازمان ملل متحد هم اجازه داد تا درباره ادعای آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران بگوید: ما درباره برجام بر اساس نظر شورای امنیت عمل می‌کنیم.
گوترش همچنین از زمان خروج یکجانبه آمریکا از برجام تا کنون همواره بر حفظ این توافق بین‌المللی که از آن به عنوان دستاوردی دیپلماتیک برای رژیم منع گسترش سلاح‌های اتمی یاد می‌کند، تاکید داشته است.
در واقع در مسئله مکانیسم ماشه، چون آمریکایی‌ها از برجام خارج شده اند، به هر دلیلی گروه ۱+۴ نمی‌تواند بپذیرد زمانی که آمریکا در برجام نیست، خودسرانه بخواهد این مکانیسم را فعال کند.
به دنبال ارسال نامه‌ای از سوی امریکا به شورای امنیت برای آغاز روند بازگشت خودکار تحریم‌ها که پیش از این طبق مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ علیه ایران رفع شده بود، فرانسه، آلمان و انگلیس با انتشار بیانیه‌ای تحت عنوان تروئیکای اروپایی در روز ۲۰ آگوست (سی ام مرداد) اعلام کردند آمریکا بعد از خروج از توافق هسته‌ای در تاریخ ۸ مه ۲۰۱۸، به مشارکت خود در برجام خاتمه داده، بنابراین، ما نمی‌توانیم از این اقدام که با تلاش‌های فعلی ما برای حمایت از برجام سازگاری ندارد، حمایت کنیم.
" ادموند غریب " استاد روابط بین الملل در دانشگاه جورج تاون آمریکا معتقد است: آمریکا به لحاظ حقوقی برای تصویب قطعنامه ضد ایرانی در شورای امنیت با چالش‌های بزرگی مواجه است و اغلب حقوقدانان معتقدند که آمریکا چنین حقی ندارد چرا که از برجام خارج شده است و دیگر عضوی از اعضای برجام محسوب نمی‌شود.
اما رئیس دوره‌ای شورای امنیت که تا ۱۸ روز پیش، اندونزی بود و حالا کشور نیجر است هم آب پاکی را بر دست آمریکا ریخت؛ و حتی فشار‌های شدید پشت پرده آمریکا هم نتوانست این کشور‌ها را برای آنکه بر واهی بودن ادعای آمریکا تاکید کنند، به لکنت بیندازد.
گرچه در این سازوکار بازگشت تحریم‌ها، قابل وتو نیست، اما نکته مهم در استفاده از مکانیسم ماشه، مستندات آژانس بین المللی انرژی اتمی و استناد اعضا به تخلفات ایران در کمیسیون مربوط به حل اختلافات برجام است. با این وجود طبق گزارشهای اخیر آژانس، تمامی فعالیت‌های هسته‌ای ایران در چارچوب قانونی صورت گرفته است و حتی از سرگیری اقدامات مربوط به کاهش تعهدات نیز زیر نظر این نهاد و بازرسان انجام می‌شود.
به هر حال گرچه فشار‌ها و تحریم‌های امریکا تاکنون شرایط سختی را به ملت ایران تحمیل کرده، اما جمهوری اسلامی ایران هم در چهار دهه گذشته ثابت کرده است که در برابر فشار‌های مقامات کاخ سفید چندان هم دست بسته نیست و اقدامات خصمانه آن‌ها را بی پاسخ نخواهد گذاشت بویژه در دورانی که جامعه بین الملل با ایران اسلامی همراه است این پاسخ‌ها کوبنده‌تر از گذشته خواهد بود. به عبارت دیگر امریکا دست خود را بر ماشه تفنگ بدون فشنگ قرارداده است.
نظر شما :