مسکو زیر بار تحریم های غرب دوام می آورد

نویسندگان: راوی عبدالعال (استاد مدیریت بین الملل در دانشکده تجارت هاروارد و رئیس مطالعات روسیه و یوراشیا در مرکز دیویس) و آریل بروس (سخنران دانشگاه هاروارد و از اعضای ارشد مطالعات روسیه و یوراشیا در مرکز دیویس)

دیپلماسی ایرانی: ایران و روسیه در چند سال گذشته مقاومت خود در برابر تحریم ها و همچنین توانایی شان در وفق دادن خود با شرایط را نشان داده اند. یکی از واکنش های ایران به تحریم ها ایجاد «اقتصاد مقاومتی» با هدف مقاوم سازی اقتصاد و کشور در برابر همه شوک های اقتصادی و کاهش وابستگی به یک کالای خاص بوده است. روسیه هم خودش را با شرایط موجود وفق داده و چشم انداز جدیدی به تجارت های اروپایی و آسیایی ارائه کرده است.

مورد روسیه

تحریم های ایالات متحده و اتحادیه اروپا علیه روسیه حول این محورها اعمال شده اند:

- محدودیت ها بر بازار سرمایه؛

- ممنوعیت مبادلات مربوط به بدهی های بلند مدت جدید که به طور غیرمستقیم شرکت های روسی را از وام های کم هزینه غربی محروم می کنند؛

- محدودیت ها بر کمک های فنی و دسترسی به فناوری های خاصی که بر توسعه میدان های سبز نفتی به ویژه بازیگران شیل، فلات قطب شمال، آکواریوم دریای خزر و اکتشافات عمیق فراساحلی (عمق بیشتر از 152 متر) تاثیر می گذارد؛ اکتشافات و تولید میدان های سبزی که می توانند جایگزین میدان های قهوه ای کم هزینه در تولید شوند، در بلند مدت مشکل ساز خواهند بود؛

اتحادیه اروپا و ایالات متحده از ماه مارس 2014 تا ژانویه 2017 با یکدیگر همکاری کردند تا مانع از عدم هماهنگی شوند و هدف اصلی آنها خودداری از قرار دادن متحدان اروپایی آمریکا در قرار دادن موقعیتی دشوار از طریق تحریم زیرساخت های انتقال گاز و بخش گازی روسیه بود چرا که این اقدام می توانست امنیت تامین اروپا را به خطر اندازد. لازم به ذکر است که در سال 2014 گاز طبیعی روسیه 40 درصد واردات گاز اروپا را تشکیل می داد که این مساله اساسا نتیجه روابط حسنه اتحادیه اروپا و روسیه در دهه 2000 و در اوایل دهه 2010 و همچنین قیمت پایین گاز روسیه بود. 

شرکت های دولتی انرژی روسیه از نیمه سال 2014 بیش از تحریم های ایالات متحده از کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی آسیب دیدند. دولت روسیه خود را در شرایط دشواری یافت. در پی کاهش قیمت نفت، درآمدها از فروش سوخت های فسیلی به شدت کاهش یافت و بعضا به رکودی دو ساله انجامید. در طی این دوره سهم نفت و گاز در بودجه به حدود 43 درصد در سال 2015 و 37.4 درصد در سه ماهه اول سال 2016 کاهش یافت که نتیجه مستقیم سقوط بازار نفت بود. در نتیجه، بودجه فدرال روسیه از وضعیت مازاد بودجه به وضعیت کسری بودجه (مثبت 0.7 درصد تولید ناخالص داخلی در سال 2011 به منفی 0.4، منفی 2.4 و منفی 3.5 درصد تولید ناخالص داخلی در سال های 2014، 2015 و 2016) تغییر شکل یافت.

تولیدات نفتی چندان تحت تاثیر تحریم ها قرار نگرفتند، اما تحریم ها 1) بر توسعه میدان های سبز نفتی که قرار بود جایگزین میدان های قهوه ای تاثیر منفی داشتند و 2) تاثیرات شدیدی بر توسعه فلات قطب شمال، آکواریوم دریای خزر و بازیگران شیل گذاشتند. این منابع نسل بعدی نفتی به فناوری ها و تجهیزاتی نیاز دارند که در حال حاضر در روسیه موجود نیستند. این شرایط با توجه به نیاز شرکت های نفتی روسیه به حمایت سرمایه گذاران خارجی از پیشبرد پر هزینه پروژه های جدید، اهمیت بیشتری می یابد. تحریم های غربی در کوتاه مدت بر این پروژه ها تاثیری نگذاشتند، اما اساسا تمایل شرکت های خارجی به سرمایه گذاری های قابل توجه در توسعه این سه منبع نفتی را کاهش داده اند.

به طور کلی، تحریم های اروپایی علیه روسیه بر خلاف تحریم های آمریکا از سال 2017 شدیدتر نشده اند. طبق قانون «مقابله با دشمنان آمریکا از طریق تحریم ها (CAATSA)» هم فهرست مشخصات تحریم ها بر بخش های مختلف (SSI) و هم فهرست افراد تحریم شده و به طور خاص هدف گرفته شده (SDN) تا سر حد ممکن افزایش یافتند تا قابلیت مانوردهی روسیه و توانایی آن برای وفق دادن خودش با تحریم ها کاهش یابد. برای نمونه، تحریم های جدید ایالات متحده اگر به طور شدشدالحن اجرایی شوند، توسعه نفت شیل را برای شرکت های روسی همچون «روسنِفت» نه تنها در روسیه، بلکه در خارج از این کشور هم دشوار می سازند.

دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده، اخیرا در دسامبر 2019 قانون «مجوز دفاع ملی» برای سال مالی 2020 امضا کرده که تحریم ها علیه شرکت های دخیل در ساخت خط لوله گازی «نورد استریم 2» را شامل می شود. جای تعجب ندارد که قانون ایالات متحده در سراسر جامعه تجاری اروپا ترس و خشم ایجاد کرد. آلمان اکنون همکاری اروپایی برای خارج کردن شرکت های اتحادیه اروپا از دسترس تحریم های ایالات متحده را خواستار شده چرا که قانون ایالات متحده از جهتی تلاشی برای صادرات بیشتر گاز طبیعی مایع آمریکا به اروپا تعبیر شده است. تا این لحظه، تحریم های ایالات متحده به طور قطع در ساخت و ساز خط لوله روسی تعویق ایجاد کرده، اما آن را متوقف نکرده است. حتی اگر شرکت سوئیسی-هلندی «آل سیز» در تلاش برای حذر از تحریم ها کار خود را متوقف کند، «گازپروم» ابزار لازم در شرق دور برای استفاده در این جهت را دارد. مساله فقط زمان طولانی تری است که انتقال تجهیزات از طریق دریای بالتیک می برد. (این مطلب ادامه دارد.)

منبع: موسسه روابط بین الملل فرانسه / مترجم: طلا تسلیمی