دستاوردی که تحت تاثیر یک اشتباه شد

نویسنده: کامبیز نوروزی، حقوقدان

دیپلماسی ایرانی: در حکمرانی کشور چنان بر سیاست خبری پنهانکاری اصرار می شود که حیثیت و حیات یک ملتی را به لبه پرتگاه کشانده است .

در جریان سقوط هواپیمای اوکراینی خبرها و و گمان های زیادی مطرح شد. این بنده خدا سررشته ای از هوانوردی ندارد. پس به حکم عقل چیزی نمی توانستم گفت. تنها چیزی که پیش خود می اندیشیدم این بود که هواپیمای غیرنظامی، اتوبوس شمس العماره نیست که اگر توی دره افتاد کارش به یک گزارش کاردان فنی و یک خبر ساده ختم شود. هواپیمای غیرنظامی خطوط هوایی مسافری مقررات مفصلی دارد و به موجب مقررات دقیق و سخت ایکائو تحت نظارت بین المللی است. با چنین پیش فرض ساده ای، برداشت شخصی ام این بود که بسیار بسیار بعید و خلاف عقل است که پرواز اوکراینی براثر اصابت موشک ساقط شده باشد و ایران آن را کتمان کند و بگوید نقص فنی بوده است. با مقررات ایکائو حقیقت برملا می شود و بعد حیثیت برای کشور نمی ماند. خصوصاً که در این پرواز اتباع کشورهای دیگری غیر از ایران هم بودند و پیگیری های طبیعی آنها مانع از پرده پوشی می شود. به همین قرینه احتمال بیشتر می دادم که سخن مقامات ایرانی در مورد علت سقوط هواپیما بیشتر به حقیقت نزدیک باشد.

اما بیانیه رئیس جمهوری در صبح روز شنبه 21 آبان حکایت را کلاً تغییر داد. در این بیانیه رسماً افشا شد که هواپیمای اوکراینی بر اثر "خطای انسانی و شلیک اشتباه" سقوط کرده است. این یعنی که از همان لحظه سقوط علت آن معلوم بوده؛ کسانی می دانستند و به دروغ "نقص فنی" را گزارش کردند.

طراحان سناریوی "نقص فنی" شعور مردم را هم نشانه رفته اند.

سقوط هواپیمای یک خط هوایی خارجی در یک مسیر بین المللی، که در آن اتباع کشورهای مختلف هستند را نمی شود در جیب پنهان کرد. جزئیات این حادثه تلخ و غمبار، شبیه سقوط یک اتوبوس در جاده نیست که سروته آن در صفحه حوادث رونامه ها جمع شود و آب از آب تکان نخورد. وقتی این شیوه در بیان علت اصلی سقوط پرواز اوکراینی شبیه آن است که کسی منار جنبان اصفهان را بار یک وانت پیکان بکند و بعد توقع داشته باشد که اولاً کسی او را نبیند و ثانیاً وقتی گفت فقط چند تا آجر بار زده ام، مردم از او بپذیرند. چنین راننده ای بارش به مقصد نمی رسد و آن را تخریب می کند هیچ؛ به شعور مردم هم توهین کرده است.

نمی توانم شگفتی خود را پنهان کنم که چرا و چگونه است که برخی تصور می کنند چنین حادثه ای را که دارای ابعاد و نظارت سخت بین المللی است پنهان کنند و پنهان بماند؟ وقتی دروغ سکه رایج بشود و دروغ گفتن بی جزا و سزا بماند، درخت زقّوم دروغ چنان شاخ و برگ می گستراند که نزد کسانی کار را به چنین جاهای هولناک و فاجعه باری می رسد.

بعد از تجاوز آمریکا به حریم هوایی عراق و اقدام تروریستی عراق در به شهادت رساندن سپهبد سلیمانی، سپس پاسخ ایران با حمله موشکی ایران به پایگاه آمریکایی عین الاسد و بعد از آن مواضع ترامپ دستاوردهای کمی برای ایران نبودند. حالا با کمی انصاف ببینید این سیاست خبری غیرقانونی، غیراخلاقی و غیرانسانی چگونه این دستاوردهای مهم ایران را در معرض خطر قرار داده است. ببینید چگونه به تتمه اعتماد عمومی آسیب عمیق زده است. ببینید چه شقاقی میان مردمانی ایجاد کرده است که با اعتماد به گفته های مقامات ایران چند روز با طرفداران فرضیه اصابت موشک در رسانه ها و فضای مجازی مباحثه یا حتی منازعه داشتند و حالا آبروشان را در خطر می بینند. ببینید چه عصبانیتی بین مردم راه انداخته اید. ببینید و بگوئید این چه طرز رفتار با مردمی است که میلیون میلیون در تهران و قم و مشهد و کرمان به تشییع سردار سپهبد سلیمانی آمدند و او را که حافظ امنیت کشور می دانستند بدرقه کردند.

اگرچه جبران چنین لطمه ای دشوار است اما لااقل کارهایی را می توان انجام داد تا قدری از آب رفته، چه در داخل و چه در خارج به جوی بازگردد:

کسانی که از روز نخست به دروغ و با کتمان حقیقت گزارش داده اند که سقوط هواپیما بر اثر اصابت موشک نبوده و حتی مسئولان ارشد کشور را بی خبر گذاشته اند، معرفی و وفق قانون محاکمه شوند.

دولت ایران از دولت های ذی نفع رسماً عذرخواهی کند.

خسارات مالی و انسانی ناشی از این حادثه برای اتباع ایرانی و غیر ایرانی مطابق با مقررات بین المللی جبران شود.

اینها کارهایی است که ایران در همان روز نخست باید شجاعانه و اخلاق مدارانه و قانونی انجام می داد اما کسانی کتمان حقیقت کردند و نظام و کشور را به چنین ورطه ای انداختند.

بالاخره اینکه در سیاست خبری دولتی و محدودیت های رسانه ها، اعم از صدا و سیما و مطبوعات و خبرگزاری ها اصلاح بنیادی شود، به شکلی که نظارت رسانه های آزاد و مستقل در امنیت حرفه ای و همسو با منافع ملی مانع از آن شوند که سوءاستفاده از قدرت کشور را تا مرزهای فاجعه بکشاند.