چرا ایران در واکنش به حملات اسرائیل در سوریه خویشتنداری می کند؟

دیپلماسی ایرانی: معاون فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران 1 فوریه مجدد اسرائیل را تهدید کرد و گفت ایران می تواند آنجا را ظرف 3 روز نابود کند. اما به رغم این تهدیدات و حتی پس از حملات متعدد اسرائیل به نیروها و تجهیزات نظامی ایرانی در سوریه از سال 2013 تاکنون، ایران در مواجهه نظامی با اسرائیل خویشتن داری می کند. این در حالی است که اسرائیل بر کاهش توانایی نظامی ایران در سوریه و مسدود کردن خطوط ارتباطی ایران با حزب الله در لبنان تمرکز کرده است.

پس از پرتاب موشک سطح به سطح از سوریه به سمت بلندی های جولان که شک آن می رود که توسط ایران صورت گرفته باشد، اسرائیل 21 ژانویه یک سری حملات علیه اهداف ایرانی در سوریه آغاز کرد که دست کم 12 کشته داشتند. ایران از سال 2013 تاکنون تنها یک مرتبه دیگر اسرائیل را هدف گرفته و آن در ماه مه 2018 بوده که در واکنش به حملات اسرائیل، 50 موشک و خمپاره به سمت بلندی های جولان شلیک کرد که تنها یک تلفات داشت و آسیب چندانی به بار نیاورد. حتی زمانی که اسرائیل در بزرگ ترین حملات هوایی در سوریه بیش از 70 مورد از مواضع ایرانی را هدف گرفت، ایران هیچ واکنشی نشان نداد.

محدودیت ایران در سوریه

توانمندی های محدود ایران در سوریه تاکنون به معنای کاهش هرگونه احتمال درگیری جدی با اسرائیل بوده است. اسرائیل در سوریه مزیت نظامی قابل توجهی دارد از برتری هوایی سود می برد که می تواند از آن برای هدف گرفتن مواضع ایران استفاده کند. در حقیقت اسرائیل در حملات تلافی جویانه ماه مه 2018 عمق توانایی خود را آشکار ساخت و به ایران نشان داد که حملات شدیدتر با پاسخ جدی تر همراه خواهند شد.

به علاوه، نیروهای ایرانی در سوریه در شرایط کنونی دیگر به مثابه زمانی که قدرت بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه در خطر بود، یک دارایی مهم برای متحدانش یعنی سوریه و روسیه به شمار نمی روند. باتوجه به تمرکز اسرائیل بر حمله به نیروهای ایرانی، آنها بیشتر مزاحم محسوب می شوند تا دارایی. هرگونه درگیری بین ایران و اسرائیل به روابط تهران با دمشق و روسیه آسیب می زند و در عین حال، حمله ایرانی ها علیه اسرائیل می تواند روابط ایرانی-اروپایی را به مخاطره اندازد.

این بدان معنی است که هرگونه مواجهه اسرائیل و ایران به شدت غیرمحتمل و در عین حال به شدت خطرناک است و در صورت وقوع، تاثیرات منطقه ای قابل توجهی خواهد داشت. زرادخانه موشکی ایران در سوریه برای هدف گرفتن بخش زیادی از اسرائیل از جمله مناطق پر جمعیتی مانند تل آویو و قدس اشغالی و مواضع کلیدی اقتصادی و صنعتی کافی است. احتمال درگیر شدن حزب الله در مواجهه نظامی ایران و اسرائیل هم وجود دارد که با مخاطره شدیدترین برخورد اسرائیل و لبنان همراه است. به علاوه، گزارش های تایید نشده ای منتشر شده مبنی بر اینکه ایران در عراق موشک بالستیک دارد که این یعنی در صورت بروز درگیری، پای عراق هم به آن کشیده خواهد شد.

باید تغییرات قابل توجه در سوریه رخ داده باشد که تهران محاسبات استراتژیک خود را به گونه ای تغییر دهد که با مخاطره مواجهه با اسرائیل همراه شود. اگرچه برخی نشانه های تاکتیکی از احتمال مواجهه حکایت دارند، اما عوامل استراتژیک نقش مهمی در این مساله ایفا می کنند. به علاوه، درگیری نظامی آغاز شده از سوی اسرائیل هم که می تواند در نتیجه فشارهای داخلی ناشی از انتخابات یا وضع قوانین جدید باشد، ارزیابی های ایران از موقعیت را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد.

نگاهی به ورای سوریه

رویدادهای خارج از تئاتر عملیاتی سوریه هم می توانند در احتمال وقوع درگیری بین ایران و اسرائیل نقش داشته باشند. نمونه چنین اتفاق هایی می تواند حمله اسرائیل به اهدافی در ایران همچون تاسیسات هسته ای این کشور باشد؛ اگرچه اسرائیل در این زمینه با محدودیت در آزادی عمل مواجه است و در کل احتمال وقوع چنین اتفاقی چندان زیاد نیست، اما در صورت وقوع مخاطرات شدیدی در پی و نقش قابل توجهی در سیاست گذاری های ایران خواهد داشت.

یکی دیگر از مسائلی که می تواند به مواجهه نظامی ایران و اسرائیل منجر شود، احتمال بروز درگیری میان نیروهای اسرائیلی و حزب الله لبنان است. در چنین شرایطی ایران به دلیل نزدیکی به حزب الله به طور مستقیم به اقدامات تحریک آمیز اسرائیل پاسخ خواهد داد. تغییر عمده در روابط ایران با دیگران همچون تشدید اختلافات با ایالات متحده یا به وخامت گراییدن روابط یا اروپا می تواند بی میلی ایران به مواجهه نظامی را کاهش دهد.

این احتمال هم وجود دارد که درگیری نظامی به رغم خواسته دو طرف پیش بیاید. در حالی که یک سری عوامل حتمال وقوع درگیری را کاهش می دهند، اما نمی توان این مساله را نادیده گرفت که جرقه اولیه درگیری اغلب یک سوء تفاهم یا دیگر اشتباهات است. به هر حال، باید گفت که در شرایط کنونی تنها یک تغییر قابل توجه در چشم انداز کلی منطقه می تواند ایران را به آغاز درگیری وا دارد و هیچ شکی نیست که اسرائیل با شدت عمل به چنین اقدامی پاسخ خواهد داد.

منبع: استرتفور / مترجم: طلا تسلیمی