ضربه ترامپ به محور روسیه-ترکیه در سوریه

نویسنده: ام کی بادراکومار

دیپلماسی ایرانی: در یک ماه گذشته و پس از انیکه دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا توئیتی درباره تصمیم سرنوشت ساز خود برای خارج کردن نیروهای نظامی از سوریه منتشر کرد، یک الگوی آشنا هم با آن ظاهر شد: درست به محض آنکه ترامپ یک تصمیم سیاست خارجی گرفته، همه آنهایی که در اطراف او هستند به تکاپو افتاده اند تا اجرای آن را به تعویق اندازند.

با این حال، در ارتباط با پرونده سوریه شواهد موجود حاکی از آن است که ترامپ خود از این تاخیر راضی است. سفر لیندسی گراهام، سناتور ایالات متحده به آنکارا و دیدار او با رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه به طور قطع با کسب موافقت ترامپ صورت گرفته بود. گراهام اخیرا گفت و گویی طولانی با ترامپ داشته تا او را به بازنگری در تصمیم به خارج کردن نیروها از سوریه وادارد. گراهام دوست صمیمی سناتور جان مک کین و یکی از منتقدان اصلی رئیس جمهوری در حزب جمهوری خواه به شمار می رفت، اما امروز متحد اصلی او محسوب می شود.

احتمال زیادی وجود دارد که گراهام از سوی ترامپ به آنکارا اعزام شده باشد. ترک ها این مساله را درک کردند و به همین دلیل بود که او از سوی اردوغان مورد استقبال قرار گرفت. گراهام همچنین با وزرای امور خارجه و دفاع و همچنین رئیس اطلاعات ترکیه دیدار کرد. این در حالی بود که یک هفته پیش از آن ترک ها با جان بولتون، مشاور امنیت ملی رئیس جمهوری آمریکا به سردی برخورد کردند. اردوغان حتی حاضر به پذیرفتن بولتون نشد.

در روندی موازی، دیپلمات ها و مقامات نظامی در مباحثاتی داغ شرکت دارند. به طور مشخص، ژنرال یاشار گولر، رئیس ستاد مشترک ارتش ترکیه در نیمه ژانویه در بروکسل با ژنرال جوزف دانفورد، رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا دیدار کرده است. جلسه یک کارگروه آمریکا-ترکیه هم در سطح معاون وزرای خارجه قرار است 5 فوریه در واشنگتن برگزار شود و 6 فوریه هم جلسه ای در سطح وزرا با موضوع داعش برگزار خواهد شد.

تمرکز اصلی بر شرایط در شمال سوریه است. ترکیه از آمریکا می خواهد تا مناطق تحت تصرفش را به تدریج و به شیوه ای تکنیکی و پس از تحویل دادن پایگاه هایش به ارتش ترکیه، تخلیه کند و تسلیحاتی که برای تجهیز کردها آورده بود، از سوریه خارج کند. اما برنامه جدید در پی حمایت ترامپ از پیشنهاد سال 2013 اردوغان برای ایجاد «منطقه امن» در شمال سوریه و در مرز مشترک آن با ترکیه، مشخص شد. ترکیه می خواهد این منطقه امن را که وسعت آن از لبنان بیشتر است، تحت کنترل داشته باشد و از ایالات متحده هم می خواهد که آنجا را «منطقه پرواز ممنوع» اعلام کند. ایده هایی هم درباره ساخت یک پایگاه نظامی مشترک در این منطقه امن مطرح شده است. همه اینها به مثابه تحقق رویایی دیرینه برای اردوغان است.

به نظر می رسید که ایالات متحده همگرایی روسیه و ترکیه را در سوریه دست کم گرفته است، اما دیری نگذشت که اختلافات آنها آشکار شد. روسیه تاکید کرده است که مناطقی که ایالات متحده تخلیه می کند باید تحت کنترل دولت سوریه درآید. در حقیقت، مسکو فعالانه بین دمشق و کردها در این زمینه میانجی گری می کند.

کردها با هرگونه حضور نظامی ترکیه در شمال سوریه مخالف هستند و مسکو و دمشق مفهوم «منطقه امن» تحت کنترل قدرت های خارجی در اراضی سوریه را رد می کنند. آنها همچنین خروج بی قید و شرط ایالات متحده از سوریه را خواستار هستند و از ترکیه هم می خواهند که اولویت خود را پاکسازی استان ادلب در شمال غربی سوریه از گروه های افراطی، تعیین کند. طبق ارزیابی سرگئی لاورف، وزیر امور خارجه روسیه، ترکیه نه تنها در عمل به تعهداتش در این زمینه شکست خورده، بلکه نتوانسته از افتادن حدود 70 درصد از استان ادلب به دست شورشی های وابسته به القاعده که شروع به تهدید نیروهای روسیه و سوریه کرده اند، ممانعت کند. اما وضعیت امنیتی ادلب برای ترکیه اولویت کمتری دارد چراکه گروه های افراطی در این استان عمدتا گروه های تحت حمایت ترکیه هستند.

اشتباه کرملین در این بوده که منافع تجاری روسیه در بازار ترکیه را با سیاست های اردوغان در سوریه مرتبط ساخته و اهرم فشاری به دست رئیس جمهوری ترکیه داده است. اکنون آمریکا هم برای برهم زدن روابط این دو از تحریک بیشتر جاه طلبی های ترکیه در شمال سوریه استفاده می کند.

اساسا منفعت آمریکا در احیای روابط خود با ترکیه به عنوان متحدان ناتوست. بازگشت ترکیه به این اتحاد در استراتژی آمریکا در برابر روسیه تاثیر شگرفی خواهد داشت. سفر یک گروه فنی آمریکایی به ترکیه برای مذاکره درباره پیشنهاد جایگزین کردن توافق خرید سامانه دفاع موشکی اس 400 از روسیه با توافق خرید سامانه دفاع موشکی پاتریوت از آمریکا نیز در همین راستا صورت گرفت؛ البته لازم به ذکر است که ترکیه این پیشنهاد را رد کرد.

انتظار می رود که ولادیمیر پوتین اکنون روی شک و تردیدهای ذاتی اردوغان در اعتماد و اتکا به ایالات متحده کار کند. پیش بینی روسیه این است که اردوغان در عملیات نظامی خطرناک و ورود به سرزمین خصمانه در داخل سوریه به رغم مخالفت های مسکو و دمشق، تجدیدنظر می کند.

روسیه منافع تجاری گسترده در ترکیه دارد. به علاوه، ابرهای طوفانی بر فراز دریای سیاه و قفقاز و باتوجه به وخامت روابط روسیه با اوکراین و تلاش های ناتو برای استقرار بیشتر در منطقه، همکاری با ترکیه بی شک برای روسیه بسیار حائز اهمیت است. پوتین هم برای اردوغان یک شریک بی عیب و نقص محسوب می شود که تلاش های زیادی برای تطبیق با منافع امنیتی ترکیه در سوریه انجام داده است.

باید اذعان داشت که ترامپ با تحریک جاه طلبی های ترکیه (دیدگاه احیای عظمت عثمانی) کار هوشمندانه ای انجام داده است. ترامپ انتظار دارد که اردوغان به مثابه تسخیرشدگان عمل کند. ایجاد یک «منطقه امن» توسط آمریکا و ترکیه، منافع امنیتی ایالات متحده را تضمین می کند و واشنگتن را قادر می سازد تا از پشت صحنه در روند سیاسی سوریه ایفای نقش کند. به هر حال، آنچه مشهود است این است که ترامپ شرایط و پارامترهای موجود را تنها برای روسیه تغییر داده است.

منبع: راشا اینسایدر / مترجم: طلا تسلیمی