ایران و عربستان باید به یکدیگر اعتماد کنند

جواد حیران نیا

دیپلماسی ایرانی: اجرای مکانیسم های موثر امنیتی در منطقه خلیج فارس همواره مورد توجه کشورهای عضو خلیج فارس بوده است. هدف اصلی این است که یک هدف مشترک داشته باشیم و از این طریق، تکنیک هایی برای دستیابی به امنیت منطقه ای پایدار ایجاد کنیم.

اما کشورهای این منطقه قادر به تعریفی دقیق از سطح امنیت مورد نیاز در خلیج فارس و نحوه حفظ صلح در این منطقه مهم استراتژیک نیستند. نزاع قدرت در میان کشورهای حوزه خلیج فارس - که برخی از آنها خواستار برتری در قدرت مطلق خود و کنترل خلیج فارس هستند - شدیدتر شده. یک مورد در این خصوص جنگ فعلی بین عربستان سعودی (و امارات متحده عربی) و قطر است. اما  علاوه بر آن جنگی هم در یمن در حال انجام است و همچنین درگیری بزرگتری بین عربستان سعودی و ایران وجود دارد.

به موجب این درگیری ها، برقراری یک نظم امنیتی جدید در خلیج فارس برای همه دولت های منطقه ای حیاتی است.

موانع متعددی وجود دارد که مانع از ایجاد امنیت پایدار در منطقه خلیج فارس شده است. تقاضای برخی از کشورهای حوزه خلیج فارس برای تسلط بر منطقه، تفاوت های سیاسی و ایدئولوژیک و خرید رقابتی سلاح ها باعث ایجاد اصطکاک در میان کشورهای حوزه خلیج فارس شده، و بدین طریق آنها را از همکاری با یکدیگر در ایجاد امنیت در منطقه منع کرده است.

اگر چه واضح است که امنیت در طی بازه ای طولانی ایجاد می شود، اما طریقه دست یابی به این امر دست نیافتنی می نماید. ایجاد شورای همکاری خلیج (GCC) که در سال 1981 برای مقابله با ایران و عراق تشکیل شد، به عنوان یک راه حل دراز مدت عمل نکرد. بخشی ازعلت، آن بود که این شورا دامنه فعالیت خود را از یک موافقتنامه نظامی به یک معاهده رسمی تغییر نداد.

انجمن کشورهای جنوب شرقی آسیا (ASEAN) یک مدل همکاری است که کشورهای خلیج فارس می توانند از آن دنباله روی کنند. با این حال، به دلیل ناهمگونی کشورهای عضو آسه آن، این پیمان در برخورد با مسائل امنیتی موثر نبوده است. پس از کنفرانس بالی در سال 1976، آسه آن عمدتا به یک انجمن با رویکردهای اقتصادی تبدیل شد.

یکی دیگر از الگوهای های جایگزین برای همکاری کشورهای عضو خلیج فارس، کنفرانس امنیت و همکاری در اروپا (CSCE)، سازمان پیشرو در امنیت و همکاری اروپا است. این کنفرانس که در سال 1975 با کمک موافقت نامه های هلسینکی، ایجاد شده بود به اعضای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) و امضا کنندگان پیمان ورشو اجازه حضور در مذاکرات مربوط به نگرانی های امنیتی خود را داد. سی اس سی ای بر مبنای اصولی مانند عدم تعهد، پذیرش مرزهای تعریف شده، پیگیری حل مسالمت آمیز در زمان بحران و عدم مداخله در امور داخلی کشورهای حاکم توسط نهادهای خارجی بود.

این مدل می تواند با موفقیت در منطقه خلیج فارس اجرا شود، زیرا بر همکاری، اهداف مشترک و عدم تجاوز تاکید دارد، اما باید جامع باشد از جمله ایران، عراق و اعضای شورای همکاری خلیج فارس در آن عضو باشند. کشورهای حوزه خلیج فارس می توانند درمورد یک برنامه امنیتی همکاری کنند و اقدامات متقارن مانند طرح های اعتمادسازی و توافقنامه های کنترل تسلیحات را مورد بررسی قرار دهند. عدم اعتماد منبع اصلی ناامنی و بی ثباتی در خلیج فارس بوده است. اما تجربیات بیانیه دمشق (پیمان 6 + 2) و شورای همکاری خلیج نشان داده است که یک چارچوب امنیتی جامع در منطقه خلیج فارس می تواند در فضای همکاری به دست آید. حتی اگر چارچوب سی اس سی ای به پیمانی دائمی منجر نشود، با این وجود می تواند روابط امنیتی بیشتری را در منطقه ایجاد کند.

چنین چارچوب امنیتی منطقه ای می تواند با گفتگو میان ایران و شورای همکاری خلیج فارس همراه با حمایت ایالات متحده برای تقویت این روند آغاز شود. قبل از شروع طرح مسائل امنیتی، گفتگو میان کشورهای عضو منطقه در سطح سیاسی آغاز خواهد شد. ثبات استراتژیک می تواند از اقدامات متقابل و سیاست هایی که همه طرف ها در مورد مسائل مربوط به عراق، یمن، سوریه و لبنان اتخاذ کرده اند، حاصل شود. همانطور که در "جامعه امنیتی کثرت گرا" اثر دانشمند علوم سیاسی "کارل دویچ" آمده، چنین چارچوبی مستلزم استفاده از دولتهای مستقل است که از تجاوز و جنگ در روابط متقابل خودداری کنند.

در نهایت، با این وجود چنین چارچوبی مستلزم اعتماد خواهد بود. کالایی که امروزه در خلیج فارس کمیاب است.

منبع : لوبلاگ / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33