نوبت "دیوانگی" ترامپ به ایران رسید

از وقتی بر سر کار آمده است قلم سیاهش را به دست گرفته و یک به یک بر روی اقدامات، قوانین و طرح های دولت دموکرات باراک اوباما خط می کشد؛ از توافق های بین المللی و همه جانبه گرفته تا قراردادها و توافق های دو جانبه. رقبا و منتقدانش در آمریکا از او به عنوان "دیوانه" یاد کرده و می کنند و حالا به نظر می آید بعد از 10 ماه نوبت دیوانگی اش به ایران رسیده است.

به گزارش ایسنا، قرار است رییس جمهور آمریکا در یک سخنرانی در روز پنجشنبه به وقت محلی هم زمان درباره سه موضوع پایبندی ایران به تعهداتش بر اساس برجام، سیاست های آمریکا در قبال ایران و اعلام اجرای قانون کاتسا (مقابله با دشمنان آمریکا از طریق تحریم) اعلام موضع کند. با توجه به هم زمانی موعد این سه رویداد و بر اساس اعلام کاخ سفید ترامپ تصمیم گرفته است که با وجود چند روز اختلاف در زمان بندی اجرای این موضوعات در مورد هر یک از آنها یک جا اظهارنظر و اعلام موضع کند.

کاتسا، شمشیر دو لبه آمریکا مقابل ایران

قانون کاتسا چهارم مرداد 96 در مجلس نمایندگان آمریکا تصویب شد و 11 مرداد ماه توسط ترامپ امضا شد. بر اساس این قانون دولت آمریکا موظف است ظرف 90 روز این تحریم ها را علیه ایران اعمال کند.
این قانون در بخش مرتبط با ایران، راهبرد منطقه ای مقابله با تهدیدهای متعارف و غیرمتوازن ایران در خاورمیانه و شمال آفریقا، اعمال تحریم های بیش تر در پاسخ به برنامه موشک های بالستیک ایران، اعمال تحریم های مرتبط با تروریسم در رابطه با سپاه پاسداران، اعمال تحریم های بیش تر در رابطه با اشخاص مسوول در نقض حقوق بشر، اعمال تحریم های تسلیحاتی، تداوم تاثیر تحریم های مرتبط با حمایت ایران از تروریسم، گزارش درباره هماهنگی تحریم ها میان ایالات متحده و اتحادیه اروپا و گزارش درباره شهروندان آمریکایی بازداشت شده در ایران را شامل می شود.
آمریکا چه در دولت اوباما و چه ترامپ به طور مشخص پس از اجرای برجام نیز دست از تحریم ایران برنداشته است و حتی در هر مرحله از اعلام پایبندی ایران به برجام یا امضای تمدید تعلیق تحریم ها، این اقدامات را همراه با افزایش تحریم ها علیه ملت و دولت ایران انجام داده است؛ تحریم هایی که به بهانه و ادعای ارتباط ایران با گروه های تروریستی و موضوعات حقوق بشری اعمال و افراد و شرکت هایی را به لیست تحریم های قبلی افزوده است.
اما تفاوت تحریم های تحت عنوان "کاتسا" این است که این قانون از جمله مصوباتی است که بعد از اجرای برجام و بر خلاف تعهداتی که برای این کشور و سایر کشورهای طرف توافق ذکر شده تهیه، تصویب و به امضا رسید و اکنون قرار است ترامپ اجازه اجرایی شدن آن را صادر کند. هر چند این قانون به طور مستقیم برنامه و فعالیت های هسته ای ایران را نشانه نگرفته است اما به گفته کارشناسان این تحریم ها بدون شک بر افراد، شرکت ها و موسساتی که تحریم های آمریکا در چارچوب برجام درباره شان تعلیق یا لغو شده است تاثیر می گذارد و با توجه به گستردگی کاتسا آثار منفی آن بسیار عمیق تر احتمالا خواهد بود.
بر اساس آنچه رسانه های آمریکایی منتشر کرده اند مبنی بر این که به واسطه قانون کاتسا، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لیست سازمان های تروریستی قرار خواهد گرفت، می توان گفت که در عمل آمریکا شمشیر را برای ایران و یکی از مهم ترین بخش های نظامی و دفاعی اش یعنی سپاه پاسداران از رو بسته است.
این برای اولین بار است که پس از انقلاب اسلامی و با وجود نبود روابط سیاسی و دیپلماتیک بین ایران و آمریکا و تمام اختلاف ها در سطح منطقه و فضای بین الملل دولتمردان آمریکا به قرار دادن سپاه در لیست تروریست ها اقدام می کند؛ اقدامی که به طور قطع خط قرمز حاکمیت و امنیت ملی ایران محسوب می شود و با واکنش شدید ایران مواجه خواهد شد.
مقامات نظامی و سیاسی ایران در این باره به طور شفاف در روزهای اخیر اعلام کردند که "اگر اخبار پراکنده موجود درخصوص حماقت دولت آمریکا مبنی بر در نظر گرفتن سپاه به عنوان گروه تروریستی صحیح باشد، سپاه نیز ارتش آمریکا را در سراسر جهان به ویژه منطقه خاورمیانه، همسنگ داعش در نظر خواهد گرفت."

ایران و یک ترامپ

علاوه بر این، قرار است دونالد ترامپ بالاخره بعد از حدود 10 ماه سیاست های دولتش در قبال ایران در سطوح مختلف به ویژه در منطقه را اعلام کند. سیاستی که پیشاپیش مصادیقش را شاهد بودیم. ترامپ در برخورد با ایران در این مدت تلاش کرده است تا ایران از فواید و مزایایی برجام بهره نبرد و به دفعات اقدام به افزایش تحریم ها علیه ایران و کشورهای مرتبط با ایران کرده است. ترامپ و جمهوری خواهان در اقدامی دیگر قانون کاتسا را علیه ایران تصویب و امضا کردند و بعد از آن نیز در آخرین تصمیم خود گفته می شود که قرار است پایبندی ایران به برجام را با وجود تایید اجرای برجام از سوی آژانس اعلام نکند. از این رو سیاست ترامپ در قبال ایران چیزی نیست که تازگی داشته باشد بلکه از روز اول دولتش و حتی قبل تر از آن شکل گرفته و در حال اجراست. ترامپ در برخورد منطقه ای با ایران بدون توجه به نقش این کشور در مبارزه با تروریسم در عراق و سوریه بیش تر تلاش کرده است تا جبهه مخالفان ایران در منطقه را تقویت کند و فضای ایران هراسی را که با توافق هسته ای و اجرای آن کمرنگ شد را دوباره بازسازی کند. هم چنین می توان گفت یکی از مهم ترین اقدامات ترامپ در مخالفت با ایران بر سر زبان انداختن نام ایران برای بار دیگر است که به نوعی همسو با سیاست برخی کشورهای منطقه ای و اسراییل است.
هر چند ترامپ و برخی کشورهای اروپایی از جمله انگلیس از زمان اجرای برجام ریسک تعامل اقتصادید و تجاری با ایران را نپذیرفتند اما در کل تعاملات و فضای مثبت همکاری با ایران در حدود دو سال گذشته به شدت افزایش یافته است که چنانچه این روند با حمایت کشورهای مهمی مثل آمریکا و انگلیس در سطحی گسترده همراه شود به طور قطع مزایای برجام بیش از پیش برای ایران خواهد بود.

"پایبندی"؛ مساله این است

دولت ترامپ تا کنون دو بار هر چند با اکراه موضوع پایبندی ایران به تعهداتش طبق برجام را تایید و به کنگره اعلام کرده است در عین حال که در این مدت مواضع ضد برجامی اش در قبل و بعد از انتخابش به عنوان رییس جمهور آمریکا را حفظ کرد. اما به نظر می آید تلاش ها و یکدنده گی های ترامپ برای تخریب برجام در حال به نتیجه رسیدن است.
با توجه به اعلام مقامات و رسانه های آمریکا، هشدارها و اعلام نگرانی مقامات اروپایی، چین، روسیه و حتی ایران، ترامپ تصمیم اش را درباره برجام و ایران گرفته است و پیش بینی های نزدیک به یقین حاکی از آن است که او قصد ندارد برای سومین بار پایبندی ایران به برجام را تایید کند. چنان چه این اتفاق بیفتد در عمل ترامپ توپ را به زمین کنگره انداخته است، کنگره ای که تمام قد جمهوری خواهند و خواه، ناخواه نمی توانند در زمین دموکرات های طرفدار برجام بازی کنند.
ترامپ در حالی پایبند نبودن ایران به برجام را اعلام خواهد کرد که تنها مرجع قانونی و بین المللی برای تعیین پایبندی ایران به برجام یعنی آژانس بین المللی انرژی اتمی تا کنون در هشت گزارش خود از زمان اجرای برجام، "پایبندی" ایران به تعهداتش را تایید کرده است و در دیدارها و سخنرانی های بین المللی و دو جانبه بر این موضوع نیز تاکید کرده است.
هم چنین مقامات کشورهای اروپایی، چین و روسیه رفتار مثبت و اقدامات مطلوب ایران در چارچوب برجام را نیز تایید کرده اند و همواره بر استمرار اجرای برجام تاکید داشته اند. این مقامات در سطوح عالی از ترامپ خواستند تا به تصمیم جامعه بین الملل و تلاش صورت گرفته احترام بگذارد و یک جانبه از توافق خارج نشود.
برخی کارشناسان این اقدامات آمریکا در راستای اخلال در روند اجرای برجام را در راستای این سیاست ترامپ می دانند که نمی خواهد اجازه دهد مزایای برجام به طور کامل نصیب ایران باشد.
ایران در این مدت تلاش کرده است تا اجرای برجام را به گونه ای مطلوب و دقیق انجام دهد به شکلی که هیچ بهانه ای را به دست دشمنان و بدخواهان برجام ندهد و در این رابطه از اقدامات داوطلبانه شفاف ساز کوتاهی نکرده است.
به علاوه بر اساس برجام و به ادعای کارشناسان و مقامات کشورهای عضو گروه 1+5، یکی از سخت گیرانه ترین نظام های بازرسی و نظارت بر فعالیت های صلح آمیز هسته ای کشورهای عضو آژانس درباره ایران اجرا در حال اجراست. ترامپ و تیمش در این مدت تلاش کردند تا آژانس را با درخواست های فراتر از پروتکل الحاقی برای نظارت بر ایران قانع کنند اما راه به جایی نبردند،.
دلایل آمریکا برای اعلام نکردن پایبندی ایران به برجام نه موضوعات فنی و حقوقی که محوریت اصلی برجام را تشکیل می دهد و اساسا در 13 سال مذاکره این موضوعات مورد بحث بوده است، بلکه مسایل سیاسی و منطقه ای است. ترامپ به شکلی غیرمنطقی و با استفاده از زور سعی دارد به دنیا بقبولاند که ایران بازیگری بد در سطح منطقه است. مهم ترین انتقاد و شاید بهانه ترامپ برای اینکه در روند اجرای برجام با اعلام عدم پایبندی ایران، اخلال ایجاد کند، این است که توافق هسته ای میلیاردها دلار دارایی را در اختیار ایران قرار داده است و ایران از سازمان های تروریستی در منطقه هم زمان با تولید موشک های بالستیک حمایت می کند و نقش و نفوذ ایران در منطقه نیز بعد از برجام تغییری نکرده است.
بدون شک با شروع مذاکرات و اجرایی شدن برجام روندها در منطقه رو به تغییر نهاد و همگان نیز بر این امر تصریح دارند. این تغییر از آنجایی شروع شد که ایران به مذاکرات صلح سوریه دعوت شد و در دو سال گذشته با همراهی روسیه به محور اصلی این مذاکرات تبدیل شد، اما این که یک طرف از هفت طرف توافق از این تغییرات استقبال نمی کند و آن را به نفع خود نمی داند و سعی دارد با خروج از برجام و اعمال تحریم بازی باخته در منطقه را به نفع خود تغییر دهد، محاسبه ای اشتباه است.
آمریکا تلاش دارد تا پای موضوعات غیر مرتبط با بحث هسته ای را بار دیگر به توافق باز کند و خواستار مذاکرات مجدد بر سر برجام شده است، امری که ایران و تمامی کشورهای عضو گروه 1+5 به جز آمریکای ترامپ معتقدند امکان پذیر نیست، هر چند برخی از جمله فرانسه اخیرا پیشنهاد دادند که درباره مسایلی از جمله تروریسم، فعالیت های موشکی و بازرسی های بیشتر باید خارج از برجام مذاکره کرد.
مقامات ایرانی همواره تاکید کرده اند که مذاکره مجدد درباره برجام را به هیچ وجه نمی پذیرند و از سویی مذاکره بر سر فعالیت های موشکی نیز در قالب سیاست های دفاعی ایران و غیر قابل مذاکره است.
سردار جعفری در اظهاراتی در این باره گفته است که "جمهوری اسلامی ایران درباره مسائل منطقه نه حرفی برای مذاکره دارد و نه طرفی برای آن."

به گزارش ایسنا، با وجود همه درخواست ها و فشارها از سوی سران و رهبران کشورهای بزرگ دنیا، ترامپ احتمالا روز پنجشنبه پایبندی ایران به برجام را اعلام نخواهد کرد اما با این اقدام چه اتفاقی می افتد؟

اول، تصمیم احتمالی ترامپ در اعلام نکردن پایبندی ایران موجب لغو فوری برجام نخواهد شد، اما به طور قطع شروع یک دوره بی اعتمادی جدی و به احتمال قوی در آستانه فرجام برجام قرار خواهیم گرفت. در این میان بسیاری از کارشناشان معتقدند که قانون کاتسا و اجرای آن پیش از اعلام عدم پایبندی و تاثیرات این اقدام، به برجام لطمه خواهد زد و آن گونه که این قانون برجام را نقدا، نقض می کند، اعلام پایبند نبودن ایران به برجام آسیبی به آن نمی زند.

دوم، این اقدام ترامپ به شکلی است که بدون خروج از برجام یا از بین بردن آن، با توافق هسته ای مخالفت کرده و به طور مشخص نمی توان آمریکا را متهم به خروج از برجام کرد.

سوم، ترامپ به نوعی مسوولیت و فشار افکار عمومی و هزینه قول های انتخاباتی اش را با این کار به دوش کنگره خواهد گذاشت. ترامپ و کنگره از ابتدای این دولت تلاش هایشان علیه ایران به گونه ای بوده است که به برجام کمترین آسیبی برسد. جمهوری خواهان در روند تهیه و تصویب قانون کاتسا تلاش کردند تا این قانون در بخش مربوط به ایران به شکلی نوشته و تصویب شود که کمترین تضادی با برجام حتی در سال های آینده اجرای آن، داشته باشد. اما اکنون به نظر می آید ترامپ بدون ملاحظه و کاملا یک جانبه سعی دارد ولو با مخالفت اعضای دموکرات سنا و حتی برخی جمهوری خواهان هزینه آسیب به برجام یا در نهایت خروج آمریکا از این توافق را بر دوش کنگره بیندازد. به این شکل هم به قول های انتخاباتی اش عمل کرده است و هم بدنامی خروج از برجام را احتمالا به دوش نخواهد کشید.
ایران و 1+5 در تمام دوره مذاکرات با توجه به حضور تندروها و مخالفانی که در پارلمان های هر یک از کشورها به ویژه ایران و آمریکا وجود داشت، سعی کردند متن توافق هسته ای به گونه ای باشد که نهادهای قانونی داخلی در روند تایید و تصویب نهایی برجام به طور مستقیم وارد نشوند و همین گونه هم شد و کنگره با وجود تلاش بسیار برای مداخله در برجام، نتوانست در این بحث تاثیر منفی بگذارد.
بر اساس قوانین داخلی آمریکا از زمانی که ترامپ از اعلام پایبندی ایران به برجام امتناع کند، کنگره 60 روز زمان دارد تا در این باره تصمیم بگیرد که توافق هسته ای امکان اجرا بیابد یا خیر.
در همین حال، دیدگاه ها درباره برخورد کنگره در این زمینه متفاوت است. برخی معتقدند کنگره به توافق امکان تداوم می دهد. در این میان سناتورهای دموکرات و حتی جمهوری خواهان تندرویی مثل باب کورکر که از مخالفان جدی برجام بودند از بر هم خوردن این توافق حمایت نمی کنند.
برخی دیگر از کارشناسان معتقدند قبل از آنکه کنگره بخواهد تصمیمی در رابطه با استمرار برجام از طرف آمریکا بگیرد با اجرایی شدن قانون "کاتسا" در عمل تحریم های وسیعی علیه ایران و نیروهای نظامی از جمله سپاه پاسداران اعمال کرده است که همان کارکرد تحریم های قبلی که بر اساس برجام تعلیق یا لغو شده اند را دارد. این کارشناسان این احتمال و تحلیل را ارایه می دهند که هم زمانی اعلام پایبند نبودن ایران به تعهداتش طبق برجام با اجرایی شدن قانون کاتسا به نوعی سرپوش گذاشتن بر فضای منفی است که در رابطه با اجرایی شدن قانون کاتسا در افکار عمومی ایران و دنیا به وجود می آید؛ چراکه به مراتب این قانون نسبت به اقدامات دیگر ترامپ بیش تر نقض کننده برجام است.
سردار جعفری فرمانده سپاه پاسداران در آخرین موضع گیری خود تأکید کرده است که "ایران اجرای قانون کاتسا را معادل با خروج یک جانبه آمریکا از برجام می داند".

چهارم: موضوع اعلام نکردن پایبندی ایران به برجام را باید از مساله امضای قوانین مرتبط با تمدید تعلیق تحریم ها علیه ایران جدا کرد. اما اگر ترامپ پایبندی ایران را اعلام نکند صرفا یکی از قوانین داخلی خود را اجرا نکرده است اما اگر ترامپ دستورات مربوط به تمدید تعلیق تحریم ها که در دو مرحله سه و چهار ماهه از زمان اجرای برجام انجام می شود را عملی نکند، به طور مشخص و گسترده نقض صریح متن برجام صورت گرفته است. بنا بر این باید دید در یک ماه آینده که موعد تمدید تعلیق بخشی از تحریم های آمریکا علیه ایران است، ترامپ چه اقدامی انجام می دهد.

پنجم: در صورت اعلام نکردن پایبندی ایران به برجام و نیز اجرای قانون کاتسا با توجه به اظهارات مقامات کشورمان نقض کلی و گسترده صورت نمی گیرد، بلکه این نقض محدود است و واکنش به آن در گام اول به همان نسبت خواهد بود که از سوی هیات نظارت بر اجرای برجام مستقر در دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی اعلام خواهد شد.

ششم: در حالی که آژانس بین المللی انرژی اتمی تنها مرجع و قاضی تعیین کننده اجرای برجام از سوی ایران است و در هشت گزارش پایبندی ایران به تعهداتش را تایید کرده، خودداری آمریکا به طور یک جانبه و به دلایل سیاسی و نه فنی و حقوقی از اجرای برجام موجب نقض این توافق و به طور مسلم اعتراض ایران و سایر کشورهای طرف توافق خواهد شد که در بندهای 24، 25، 36 و37 درباره چگونگی روند اعتراض و رسیدگی به آن آمده است، اما در اولین گام به نظر می آید یک یا چند کشور طرف توافق درخواست تشکیل فوری کمیسیون مشترک برجام در سطح معاونان وزیران خارجه ایران و 1+5 را ارایه کند که باید طی دو هفته این نشست تشکیل شود.
بر اساس پیوست 2 برجام، چنانچه در هر زمانی پس از روز اجرا ایران بر این اعتقاد باشد که هر تحریم یا اقدام محدودیت ساز مرتبط با هسته ای از سوی یک عضو 1+5 در حال انجام است، عضو ذی ربط برجام با هدف فیصله موضوع با ایران مشورت خواهد کرد و چنانچه توافق داشته باشند که لغو این تحریم یا اقدام محدودیت ساز مناسب است، عضو مربوطه برجام اقدام مقتضی را به عمل خواهد آورد. در صورتی که قادر به فیصله این موضوع نباشند، ایران یا هر عضو گروه1+5 می توانند موضوع را به کمیسیون مشترک ارجاع کنند.

به گزارش ایسنا، در حالی که آمریکا تلاش دارد تا به دنیا و افکار عمومی بقبولاند که ایران به برجام پایبند نیست اما این آمریکاست که در این مدت به روش های مختلف از اجرای برجام به شکل مطلوب سر باز زده است. از این رو آنچه از دید بسیاری تحت پوشش تبلیغات و فرافکنی آمریکا و رسانه های همسو با دولت ترامپ از اذهان دور مانده است عدم پایبندی آمریکا به برجام و تعهداتش است که متاسفانه با وجود اعتراض های بسیار ایران این رفتار اصلاح نشد و تلاش کشورهای دیگر عضو گروه 1+5 برای بر سر راه آوردن ترامپ راه به جایی نبرد. هر چند کشورهای اروپایی به مقامات ایرانی اعلام کرده اند که در نبود آمریکا به برجام ادامه می دهند اما در واقعیت، توافق ها و قراردادهای میان ایران و اروپا در چنین شرایطی در خطر جدی قرار خواهد گرفت.