ایران و فرصت اروپا برای استقلال از سیاست‌های واشنگتن

گسترش مناسبات اقتصادی اروپا با ایران و اجرای توافقنامه هایی که در یک سال اخیر با کشورمان منعقد کرده اند می تواند فرصتی برای افزایش استقلال قاره سبز در برابر سیاست های آمریکا و کاهش وابستگی امنیتی اروپایی ها به کاخ سفید باشد.

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، توافق گروه 1+5 با جمهوری اسلامی ایران پس از 12 سال مذاکره و گفتگو بر سر مسائل هسته ای، برای اروپایی ها بیش از آنکه به معنای رفع خطر نظامی-امنیتی ایران باشد؛ گامی در راستای ایجاد فضای همکاری های اقتصادی آنها با کشورمان بود. در یک دهه گذشته فشارهای آمریکا بر اروپا و تحریم های بین المللی، فرصتی بزرگ در اختیار سرمایه گذاران و صادر کنندگان چین و روسیه قرار داد. در این شرایط آنها توانستند نه تنها سهم خود را در ایران افزایش دهند بلکه تا حدی جایگزین شرکت ها و محصولات اروپایی شوند.

از این رو توافق هسته ای دوباره این امکان را برای اروپا ایجاد می کرد که بدون نگرانی از جریمه های جهانی و واکنش ایالات متحده با ایران وارد مناسبات اقتصادی شود. کشورهای اروپایی امیدوار بودند بتواند با اجرای برجام سهم خود را در بازار 70 میلیونی ایران بیشتر کنند. زیرا لغو تحریم ها باعث بازگشایی دروازده های دومین اقتصاد بزرگ خاورمیانه به روی شرکت های اروپایی منجر می شد.

در همین رابطه در مرداد سال گذشته و تنها یک ماه بعد از امضا توافق هسته ای، روزنامه نیویورک تایمز در مطلبی نوشت: «حتی پیش از آنکه جوهر توافق هسته ای ایران خشک شود، مدیران ارشد اروپایی راهی فرودگاه شدند تا روابط تجاری خود را با ایران بهبود ببخشند؛ چرا که بسیاری از این برندها بازارهای ایران را دارای شرایط بالقوه چشمگیری برای همکاری و سرمایه گذاری می بینند.»

بنابراین مزیتهای کم نظیر صنعت پتروشیمی، صنعت حمل و نقل، بازار 20 میلیونی خودرو، خطوط جاده ای، حوزه بیمه و بانک، فناوری و ارتباطات، پزشکی و سلامت، گردشگری و مواد غذایی باعث شده تا سرمایه گذاران اروپایی به دنبال استفاده از دوران پسابرجام راهی ایران شوند.

براین اساس اروپایی ها در حال تعریف کردن پروژه های بسیار گسترده ای در ایران هستند. ولی این مسئله برای آنها مستلزم ساخت و ساز و ایجاد زیرساخت های لازم در ایران بوده و آنها قصد تبدیل ایران به یک پایتخت سرمایه گذاری را دارند. از همین رو علاوه بر تاکید فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بر حفظ توافق هسته ای، روزنامه فایننشال تایمز انگلیس نیز از هشدار کشورهای اروپایی به تیم دونالد ترامپنسبت به اعمال تحریم های تازه علیه ایران و نقض برجام خبر داد.

 این در حالی است که سرمایه گذاران اروپایی نیازمند اطمینان از عدم مختومه شدن پروژه های خود هستند. در صورتی که ایران این فرصت و اطمینان را برای اروپایی ها فراهم کند، می توان به پیوندهای اقتصادی دو جانبه و چندجانبه ایران با اروپایی ها امیدوارتر شد.

این وضعیت، سیاست ایران هراسی آمریکا را که به نظر می رسد ترامپ در راس سیاست های خاورمیانه ای خود قرار داده، بی نتیجه خواهد کرد. بدین منظور لازم است دولت نیز اقدامات کافی در راستای ایجاد فضایی مطمئن برای سرمایه گذار اروپایی انجام دهد. به ویژه آنکه گسترش روابط ایران و اروپا در حوزه اقتصاد، احتمال همراهی اروپایی با سیاست های آمریکا علیه کشورمان را به پایین تر سطح خود خواهد رساند.

زیرا منافعی که اروپا از بازار ایران خواهد برد بر کاهش وابستگی امنیتی این قاره به آمریکا نیز اثرگذار است. زمانی که ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به پیروزی رسید اعلام کرد دیگر واشنگتن مایل نیست هزینه های تامین امنیت اعضای ناتو را بپردازد. همچنین او از احتمال بهبود روابط با روسیه، عدم همراهی برای تصویب تحریم های علیه مسکو و به رسمیت شناختن حاکمیت کرملین بر شبه جزیره کریمه سخن گفت.

این اظهارات باعث ایجاد موجی از نگرانی در میان اروپائیان شد. آمریکا تا یک دهه پیش 50 درصد بودجه ناتو را پرداخت می کرد  اما این سهم در حال حاضر به 75 درصد رسیده است. زیرا به دلیل بحران های اقتصادی اروپا، اعضای ناتو قادر نیستند سهم دو درصدی خود را از تولید ناخالص داخلی به مسائل نظامی اختصاص دهند. لذا ترامپ با توجه به مشکلات اقتصادی آمریکا و تلاش برای کاهش بیکاری و بهبود وضع معیشت مردم این کشور، کاستن از هزینه های نظامی برون مرزی را در دستور کار قرار داده است که می تواند اروپا را با مشکلات جدی روبرو کند.

برنامه ترامپ در این زمینه و تاثیراتی که می تواند بر امنیت اروپا به ویژه در مناطق شرقی این قاره بگذارد، سناریو وقوع بحران های اجتماعی و ناامنی های مرزی در کشورهای اروپای شرقی و دارای اقتصاد ضعیف آن را متحمل می  سازد. از طرفی بر دوش کشیدن حفظ امنیت کشورهای ضعیف توسط اقتصادهای بزرگ اروپا از طریق صرف مالیات های شهروندانشان، ممکن است جنبش ها و احزاب ملی گرای این قاره را با اقبال عمومی روبرو کند.

از این رو تنها راهکار اروپا استفاده از ابزار اقتصاد و گسترش روابط تجاری با دنیا است. اتحادیه اروپا فقط از این راه توان لازم برای سامان دادن به بحران های اقتصادی برخی از کشورهای عضو از جمله یونان و همچنین امکان  ایجاد پیمان دفاعی-امنیتی اروپایی را پیدا می کند.

گفته می شود فرانسه و آلمان قصد دارند همکاری های نظامی خود را افزایش داده و یک صندوق دفاعی مشترک ایجاد کنند که کار خود را از سال 2017 آغاز خواهد کرد. طرح تشکیل ارتش واحد اروپایی از جمله اهداف اتحادیه اروپا بود که به دلایلی از جمله مشکلات مالی تاکنون عملیاتی نشده است. اما اجرای این طرح منوط به ورود ارز به کشورهای اروپایی است و در این رابطه توسعه مناسبات اقتصادی با ایران می تواند در اولویت آنها قرار گیرد.

به همین جهت مقامات اروپا تمایل دارند برجام حفظ و اجرایی شود. در این راستا دولت ایران باید با استفاده از این شرایط بر لزوم لغو تمامی تحریم ها که از شروط توافق هسته ای بود، تاکید کند تا یکی از مهمترین موانع همکاری کشور با اروپا یعنی تردید ورود بانک ها و موسسات بزرگ مالی این قاره به همکاری ایران، مرتفع شود. در واقع وابستگی های اروپا به آمریکا اجازه عملکرد مستقل از موسسات مالی و تجار بزرگ این قاره را نیز تا حدی گرفته است.

این در حالی است که اجرای برجام و لزوم تعهد اروپایی ها به توافقات و تفاهم نامه هایی که در یک سال اخیر با ایران امضا کرده اند می تواند فرصتی برای افزایش قدرت مانور اروپا در برابر سیاست های کاخ سفید باشد. سیاست هایی که با تغییر رئیس جمهور آمریکا بعضا دچار نوسانات نگران کننده ای می شود و حتی می تواند همبستگی و همگرایی فراملی آنها را به مخاطره اندازد.

در این میان مساله مهم در فضای پسا برجام و سفر مقامات اروپایی به ایران، لزوم توجه دولتمردان کشورمانبه اجرایی شدن قراردادها و پیگیری عمل به تعهدات از سوی طرف مقابل است که بعضا به دلیل فشارهای کاخ سفید صورت گرتفه است. این مهم  همچنین در دیدار نخست وزیر سوئد با مقام معظم رهبری از سوی رهبر انقلاب مورد تاکید قرار گرفت. ایشان با اشاره به رفت وآمد و مذاکرات برخی دولت های اروپایی در تهران در طول یک سال و نیم اخیر و در عین حال عملی نشدن اغلب توافقات انجام گرفته گفتند انتظار می رود توافقات صرفا روی کاغذ باقی نماند.

در واقع دولت باید با اخذ تضمین های لازم در روند امضا توافق نامه های اقتصادی و تجاری با اروپا و با توجه به جلوگیری از تبدیل شدن به بازار کالای خارجی در راستای افزایش سرمایه گذاری های خارجی مانع بی نتیجه ماندن قراردادها شود. تحقق این موضوع به معنای ناکام گذاشتن آمریکا در سنگ اندازی در مسیر برجام و یک گام بزرگ برای خارج شدن کشورهای اروپایی از سایه خط و مشی های واشنگتن خواهد بود.