قصه رویارویی قایق‌های ایرانی و امریکایی از زبان ملوان امریکایی

دیپلماسی ایرانی: نیروی دریایی ارتش ایالات متحده آمریکا او را تنبیه کرده و به شکلی اثرگذار آینده او در ارتش رو به تباهی است، اما ستوان دیوید نارتکر هیچ عذرخواهی ای بابت اقدامت خود انجام نداده و نخواهد کرد. دو قایق تحت فرمان او به آب های داخلی ایران منحرف شدند و توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران محاصره شدند اما او هیچ گونه حرکت خشونت آمیزی انجام نداد و گلوله ای شلیک نکرد.

نارتکر در مصاحبه ای اختصاصی با فارین پالیسی، از نقشش در حادثه 12 ژانویه در آب های خلیج فارس دفاع کرد. استدلالش این بود که او از جان خود و خدمه اش محافظت و از یک جنگ احتمالی با ایران که ممکن بود بر اثر یک خطای ناوبری به وقوع بپیوندد جلوگیری کرده است.

 او هفته گذشته برای نخستین بار در مورد این پرونده به صحبتی عمومی پرداخت، روایتی جایگزین بر اساس اسناد نیروی دریایی ایالات متحده که ممکن است او را به «قصور در انجام وظیفه» متهم کند. او از رویارویی ای ترسناک در آب های خلیج فارس و در نزدیکی جزایر ایرانی خبر داد، که دو قایق مجهز ایرانی به سلاح های خودکار و مسلسل نزدیک قایق های تحت فرمان او شدند. تنها چند ثانیه برای تصمیم گیری فاصله بود آیا خدمه او باید آتش می گشودند یا راهی برای خروج از بحران پیدا می کردند؟

پس از این که قایق های تحت فرمان او نتوانستند از از دو قایق ایرانی دور شوند، نارتکر این گزینه را در نظر داشت با توپ M4 خود به تفنگداران ایرانی که در حدود 10 فوتی او بودند حمله کند. «من می دانم که می توانستم به آنها شلیک کنم و آن مردان را بکشم. تماس چشمی با آنها داشتم.» نارتکر درباره ماجرا می گوید. اگر او این کار را می کرد و قایق او فرار کرده بود. او با سرعت هشت تا ده گره دریایی به آب های آزاد بین المللی می رسید و از محدوده آتش مسلسل های قایق های ایرانی می گریخت. نارتکر ادامه می دهد: «من فکر کردم که اصلا قصد کشتن هیچ کسی را به خاطر یک اشتباه ناوبری مزحرف ندارم. کشته های ایرانی روی آب های ایران می ماندند و هیچ راهی نبود که بگوییم در آب های بین المللی این اتفاق افتاده است. قایق های دیگری هم دنبال ماجرا را می گرفتند و این امکان وجود داشت که باز آتش گشوده شود و عواقبی پیش بیاید که قابل پیش بینی نبود. نمی خواستم که یک گشودن آتش به درگیری های بیشتر بیانجامد. من این جایگاه و قدرت را نداشتم که جنگی دیگر را شروع کنم.»

بن بستی که در دریا ایجاد شد هم زمان با یک لحظه محوری در روابط ایالات متحده و ایران بود. قدرت های بزرگ در آستانه برداشتن تحریم ها در ازای محدودیت در برنامه هسته ای ایران بودند. توافق تاریخی هسته ای با ایران در آن زمان تنها امضای ریاست جمهوری ایالات متحده را لازم داشت.

نارتکر به همراه 4 افسر دیگر، شش عضو قایقی بودند که در این حادثه حضور داشتند. سردردی بی موقع و بد در روابط عمومی کاخ سفید، و آنها باید برای این جریان مجازات می شدند نه فرماندهان. اگر چه نارتکر به همراه خدمه اش تنها 16 ساعت بعد از دستگیری توسط ایران آزاد شدند اما تهران ویدویی تبلیغاتی از ملوانان آمریکایی زانوزده روی عرشه درست کرد. همچنین فیلمی از نارتکر ضبط شد که به خاطر ورود به آب های سرزمین ایران عذرخواهی می کند.

جمهوری خواهان در کنگره از این حادثه به عنوان شاهدی برای بهره برداری تهران از مواضع آشتی جویانه دولت اوباما یاد کردند و وزیر امور خارجه آمریکا را به خاطر قدردانی از ایران پس از آزادسازی صحیح و سالم ملوانان به باد انتقاد گرفتند. سناتور جان مک کین در بیانیه ای در ماه ژوئن گفت: «اظهارات ملتمسانه دولت ما به ایران تمام اعضای سرویس های نظامی و غیرنظامی امریکایی را در معرض خطر بیشتری قرار داده است.»

نارتکر درباره ویدویی که او را تبدیل به یک قربانی کرده است می گوید: «من نیروی دریایی را خجالت زده کردم بنابراین آنها من را مجازات می کنند.» وکیل مدافع او، فیلیپ لوری، درخواست تجدید نظر خود را به مقامات نیروی دریایی تسلیم کرد با این استدلال که موکل او به جای مجازات باید مورد تقدیر قرار بگیرد چرا که از یک درگیری مسلحانه در آب های ایران که می توانست به تلفات زیادی منجر شود جلوگیری کرده و فراتر از آن مانع از ایجاد یک بحران بین المللی شده است. لوری در دفاعیات خود می نویسد این افسر جوان که تازه 28 ساله شده است، آرام ظاهر شد و تصمیمی بسیار منطقی اتخاذ کرد. فرماندهان نیروی دریایی باید خطاهای جزئی را نادیده بگیرند چرا که نارتکر تنها حق تصمیم گیری درباره انتخاب های پرمخاطره را داشت. باید در نظر گرفت که هیچ مزیت استراتژیک یا تاکتیکی برای ورود به نبردی که در آن برنده می شدند وجود نداشت. اما سخنگوی ناوگان ایالات متحده در اقیانوس آرام اعلام کرد: «درخواست تجدید نظر رد می شود و براساس یافته ها مجازات درنظر گرفته شده عادلانه و متناسب است.»

نارتکر و وکیل مدافع وی آن چه نیروی دریایی از نقش او به تصویر کشیده اند را رد می کنند. با استناد به شکست های مشابه مافوق های او، وکیل نارتکر اصرار دارد که آموزش هایی که موکلش 5 سال پیش در آکادمی نیروی دریایی ایالات متحده دیده و از آنجا فارغ التحصیل شده است، همین پاسخ و حرکت را موجب می شده اند. این دو استدلال می کنند که اشتباهات ذکرشده در نامه توبیخ، در نتیجه ماموریت تاثیرگذار نبوده است.

نارتکر معتقد است که رویکرد او منعکس کننده رفتاری است که افسران نیروی دریایی سال ها در این منطقه از آن پیروی می کرده اند یعنی خویشتن داری در برابر حرکات اغلب تحریک آمیز قایق های پرسرعت ایران در خطوط دریایی شلوغ خلیج فارس. ملوانان اعزامی به منطقه دستور حفظ قوانین مبهم عدم درگیری را داشتند، با این تعامل که دفاع از خود حق ذاتی آن هاست. نارتکر اما می افزاید که در برخورد با قایق های تندرو ایرانی این درک مشترک وجود داشت که تعامل با آنها بدون توسل به سلاح و هر گونه شلیکی تحمل شود. «کم و بیش می دانستیم که نمی توانیم به سمت ایرانی ها شلیک کنیم و فقط اگر آنها به سمت ما شلیک می کردند حق پاسخ را داشتیم.»

یک افسر دیگر نیروی دریایی که در کشتی های خلیج فارس فعالیت می کند این گفته را تایید می کند: «تصمیم عدم استفاده از سلاح رفتاری معمول در این منطقه است. چرا که نمی خواهیم ماموریت و سرویسی را که ارائه می دهیم به خطر بیندازیم. هیچ علاقه ای برای ایجاد یک حادثه بین المللی و به خطر نداختن جان مردم وجود ندارد.»

نارتکر در برابر انتقادات این طور پاسخ می دهد: «نیروی دریایی ما در منطقه آن چه باید نیست چرا که ما نمی خواهیم در برابر دادگاه و انظار عمومی بایستیم و سعی کنیم از درگیری در جایی دفاع کنیم که آب های منطقه ای کشور دیگری است.»

در هفته های اخیر، برخوردهای بین نیروهای آبی طرف های ایرانی و آمریکایی در همان آبراه بیشتر شده است. در یک حادثه در ماه گذشته، یک ناو آمریکایی سه شلیک اخطار برای یک قایق تندرو که به فاصله 200 یاردی اش رسیده بود انجام داد. بر اساس گفته های وزارت دفاع آمریکا در تمام سال های موش وگربه بازی در خلیج فارس، کشتی های آمریکایی به ندرت شلیک اخطار را انجام داده اند.

این دست حوادث در نزدیکی های جزایر ایرانی واکنش های متفاوتی را در داخل نیروی دریایی آمریکا ایجاد کرده اند. برخی به عدم تدارکات مناسب و آموزش های منعکس کننده اولویت های موجود، اشاره می کنند در حالی که برخی مقامات ارشد که با شرایط منطقه آشنایی بیشتری دارند، عملکرد ماموریت های انجام گرفته و رفتارهای افسران را در زمان مواجهه با نیروهای ایرانی، رفتاری معمول تلقی می کنند. آنها رفتار افسرانی ماند نارتکر را در کل عملیات بررسی می کنند نه فقط در برخورد با قایق های ایرانی.

تحقیقات 5 ماهه نیروی دریایی یک سری از اشتباهات زنجیره ای را پیدا کرده که در نهایت منجر به صدور فرمان تسلیم شده است. این تحقیقات همچنین به نقش افسران ارشد برای ناکامی در آمورزش و تجهیز خدمه قایق ها و کشتی های ایالات متحده که همچنان اشتباهی به سمت آب های ایران روان می شوند به صورت برابر نگاه کرده است. با تمام ارتباطات ماهواره ای موجود هرگز در حین عملیات به نارتکر هشدار داده نشد که در جهت اشتباه در حرکت است و به جای مقصد یعنی بحرین به سمت جزیره کوچکی در ایران می راند. رادارهای الکترونیکی کوگنت، تمام منطقه و حتی راه های دور از کویت تا بحرین را تحت نظر دارند و خدمه مدام درباره عمق مسیر از آنها سوال می کنند. اما نارتکر می گوید که هدایت توسط این رادارها بسیار کم انجام می گیرد و هر یک ساعت یک بار تماس کوتاهی برقرار می شود.

افسر جوان دستور می دهد که قایق تحت هدایتش برشی کوتاه در مسیر تعیین شده داشته باشد تا به یک نقطه برای سوختگیری برسند و پس از آن خدمه از این مطمئن شوند که تا رسیدن به محل مورد نظر یعنی کشتی گارد ساحلی ایالات متحده محدودیتی وجود ندارد. قرار بود که خدمه تا قبل از تاریکی شب به نقطه مورد نظر برسند چراکه آموزش های کافی برای راندن و سوختگیری در تاریکی شب را پشت سر نگذاشته بودند. در حالی که خدمه گمان می کردند که به محل مورد نظر برای سوختگیری نزدیک شده اند، یکی از دو قایق دچار افت فشار روغن می شود و ملوانان برای تعمیر آن اقدام می کنند؛ بدون این که بدانند در حقیقت در مسیر اشتباهی راهی آب های سرزمین ایران شده اند.

دریاسالار بازنشسته ویلیام فالون، رئیس سابق ستاد فرماندهی مرکزی درباره ماجرا گفت: «این حادثه در جزایر ایرانی اهمیت نظارت دقیق و زمان بندی شده روی نیروهای ایالات متحده را که ممکن است راهی ماموریت های مشکل و خطرناک شوند بیش از هر زمان دیگری روشن کرد. نظارت واقعا مهم است. وقتی شما در مکانی هستید و افرادی را دارید که باید کار خطرناکی انجام دهند شما به نیروهایی احتیاج دارید که حواسشان باشد و روی روند ماجرا تمرکز کنند. رتبه های پایین تر نظامی و تجربیات کمتر، به نظارت و تمرینات بیشتر احتیاج دارند. مشخص است که در این مورد نه نظارت و نه تمرینات به اندازه کافی نبوده است.»

طی تحقیقات نیروی دریایی ایالات متحده همچنین مشخص شده که یکی از خدمه موفق به پیروی از دستورات برای فرار از قایق های ایرانی نشده است. با این حال نارتکر می گوید که قضیه این طور نبوده و این پیشکار کارکنان قایق، از فرمان او اطاعت کرده است. تلاش آنها مبنی بر این بود که قایق های آمریکایی طوری هدایت شوند که از قایق های ایرانی فرار کرده و از آب های ایران خارج شوند هر چند این تلاش شکست خورده است.

در پی این حادثه، نیروی دریایی آموزش های جدید و فشرده ای برای ملوانان خود در منطقه ترتیب داد که حاوی یک پیام خاص و برجسته و یک سری مقررات است. چکیده همه آنها این است که افسران فرمانده، قایق ها و کشتی های نیروی دریایی همواره باید ارتباط خود را با قلمرو حاکمیت اصلی حفظ کنند.

تحقیقات همچنین نشان داد که افسر فرمانده تردیدهایی را درباره انجام ماموریت 12 ژانویه نشان داده بود. چرا که خدمه قایق در مورد ماموریت های مسافت کوتاه در آب های ساحلی و رودخانه ای آموزش دیده بودند اما فرماندهان آنها را راهی ماموریتی در آب هایی با عمق بیشتر از 5 پا می کردند؛ سفری به طول 250 مایل دریایی، در آب های نانشانس از کویت تا بحرین. پیش از 12 ژانویه به نارتکر گفته شده بود که سفر به بحرین برای انجام ماموریت مهمی است اما به خدمه قایق دستور مانوری نظامی برای تمرین داده شد نه یک عملیات حیاتی که نیازی به کماندوبازی در آن باشد.

نارتکر که حالا با واحد خود در سن دیگو حضور دارد، قبل از حادثه کارنامه ای بدون خدشه داشت و تمامی فرماندهان عملکرد او را در بین همسالانش می ستودند. به عنوان مجازات در روندی اداری، گواهینامه افسر جنگی از او گرفته شد. از دست دادن این مدرک یعنی این که او حتی با انجام درست و کامل وظایف عرفی خود چه در ماموریت ها و چه در پادگان، در آینده امکان ارتقا درجه نخواهد داشت. این عدم امکان ارتقا و ناامیدی حاصل از آن نیز باعث خواهد شد که کار او در لباس نیروی دریایی به زودی به پایان برسد. نارتکر با وضعیتی روبه رو شد که هر افسر نیروی دریایی برای آن آموزش می بیند اما در واقع عده بسیار اندکی آن را تجربه می کنند؛ یک تصمیم مرگ و زندگی با پتانسیل بالایی از عواقب گسترده ژئوپلیتیک.

او می گوید که تنها تاسفش این است که در همان وهله اول در برابر انجام ماموریت مقاومت بیشتری نکرده است. جایی که آنها بدون تمرینات کافی به ماموریتی طولانی مدت بدون پشتیبانی و منابع لازم ارسال شدند. اما به هیچ وجه از انتخاب «گفت وگو و صحبت» به جای «شلیک اسلحه و فرار در یک مسابقه تعقیب و گریز از دست ایرانی ها» پشیمان نیست. او می گوید احتمال این که در صورت شلیک و حملات مرگبار به ایرانی ها با یک دادگاه نظامی سفت و سخت تر روبه رو می شد بیشتر بود. «من 110 درصد معتقدم که اگر به سمت ایرانی ها شلیک می کردم الآن در زندان نظامی فورت لیونورث بودم.»

منبع: فارین پالیسی/ مترجم: روزبه آرش