سال سخت اجرای ۴ توافق مهم آمریکا

دیپلماسی ایرانی: سیاست خارجی عرصه پیگیری و تلاش مستمر است. طرح های هوشمندانه، اهداف صحیح و مهارت های قوی مذاکره در عرصه سیاست خارجی لازم هستند، اما هرگز کافی نیستند. در سیاست خارجی نیز مانند تجارت و زندگی در کلیت آن، آنچه بیشتر از هر چیز اهمیت دارد مرحله اجرای سیاست خارجی است.

این موضوع در سال 2016 بیش از پیش در بوته آزمایش گذاشته خواهد شد. یکی از نمونه های آن پیمان ترانس پاسیفیک است که در 12 اکتبر میان کشورهای آسیایی و آمریکا به امضا رسید. اجرایی شدن این پیمان می تواند منجر به تقویت تجارت جهانی، افزایش رشد اقتصادی و تحکیم ارتباط آمریکا با متحدان خود در منطقه شرق آسیا شود.

عملیاتی شدن این توافق، منوط به تصویب آن در هر 12 کشور امضا کننده است. تصویب یا عدم تصویب این پیمان به طور ویژه در آمریکا و ژاپن به عنوان اولین و سومین اقتصادهای بزرگ جهان، بسیار حائز اهمیت است. همگان به تصمیم گیری کنگره آمریکا در مورد این پیمان چشم دوخته اند.

اما احتمال تصویب آن در کنگره آمریکا کم است، بویژه آنکه عمده نامزدهای ریاست جمهوری مخالفت خود را با این پیمان اعلام کرده اند. رای منفی به این پیمان می تواند تاثیرگذاری سیاسی آمریکا و توان آن به عنوان یک متحد قابل اعتماد را زیر سوال ببرد.

دومین آزمون در مورد سوریه است که می توان آن را بزرگترین شکست در عرصه بین الملل طی سال های اخیر خواند. در دسامبر، شورای امنیت سازمان ملل به اتفاق آراء اقدام به تصویب قطعنامه 2254 در مورد جنگ داخلی سوریه و ایجاد چارچوبی سیاسی برای حل این بحران کرد. جنگ پنج ساله سوریه تاکنون منجر به کشته شدن 300 هزار نفر و آواره شدن میلیون ها نفر شده است.

اما چارچوب ارائه شده در این قطعنامه چیزی ورای کلی گویی نیست. این قطعنامه سخنی از سرنوشت بشار اسد و مدت زمان مورد نظر برای برکنار شدن وی از قدرت به میان نیاورده است. این قطعنامه همچنین در مورد گروه های معارض حاضر در مذاکرات نیز ساکت است. با در نظر گرفتن پراکندگی های موجود در سوریه و کشورهای همسایه، می توان گفت که رسیدن به آتش بس با تکیه بر این قطعنامه سال ها به طول خواهد انجامید.

سومین آزمون در مورد توافق امضاء شده در خصوص تغییرات آب و هوایی است که در ماه دسامبر در پاریس صورت پذیرفت. این پیمان شامل تعهدات داوطلبانه امضاکنندگان است و در عمده موارد نیز مشخص نمی کند که از آنها دقیقا چه انتظاری دارد. این پیمان از ضمانت اجرا نیز برخوردار نیست.

پنجمین زمینه ای که می تواند اراده دولت آمریکا در عرصه عملیاتی سیاست خارجی را در معرض آزمون قرار دهد، توافق هسته ای با ایران است. اختلافات زیادی در مورد پایبندی طرفین به تعهدات خود وجود دارد. مهم تر این که، گام های مهمی باید برداشته شود تا جلوی حرکت همسایگان ایران به سوی تسلیحات هسته ای گرفته شود. یکی از چالش های مهم در عرصه عملیاتی کردن این توافق، اقدامات لازم برای اطمینان از عدم انحراف برنامه هسته ای ایران پس از انقضای مهلت توافق است.

از این موارد می توان چندین نکته را آموخت: نخست، اگرچه توافقات بین المللی به سختی به دست می آیند، هیچ کس نباید از امضای یک توافق و به سرانجام رسیدن آن بیش از اندازه به وجد آید. دیپلمات ها باید برای پشتیبانی کامل دولت خود از دستاوردهای یک پیمان تلاش کنند و این امر به طور خودکار محقق نمی شود. بویژه در دموکراسی هایی نظیر آمریکا که شاخه های مختلف حکومت در دست احزاب و طرف های سیاسی مختلف است.

واقعیت دوم این است که یک تعامل غیرقابل اجتناب میان مذاکرات و عملیاتی شدن آن وجود دارد. در بسیاری از موارد، توافق تنها در صورتی ممکن است که جزئیات مهم غیرقابل حل باقی بمانند. اما این «ابهام خلاقانه» متقابلا فاز عملیاتی توافق را نیز دشوارتر می کنند.

سوم این که، همواره این احتمال وجود دارد که در مقاطعی طرف مقابل تعهدات خود را آن طور که باید و شاید به انجام نرساند. نحوه برخورد با طرف خاطی این موارد به اندازه زمان مذاکرات و پیشبرد توافق حائز اهمیت است.

بدین ترتیب همانطور که چهار توافق مهمی که در 2015 به دست آمد، مستلزم تلاش زیاد مذاکره کنندگان بود، عملیاتی کردن آنها در 2016 به مراتب سخت تر خواهد بود. به تعبیر وودی آلن میان نوشتن یک فیلمنامه و فیلم ساختن تفاوت زیادی وجود دارد.

منبع: پراجکت سیندیکیت/ ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 25

انتشار اولیه: چهارشنبه 16 دی 1394 / انتشار مجدد: دوشنبه 28 دی 1394