جمع‌آوری زباله‌های بیروت در انتظار نزدیکی ایران و عربستان

کیم گاتاس
دیپلماسی ایرانی: روز سه شنبه کمپین اعتراض مدنی در لبنان منجر به استعفای وزیر محیط زیست این کشور شد. بیش از یک ماه است که معترضان زباله ها را در خیابان های پایتخت و دیگر شهرهای لبنان به آتش می کشند. بیشترین تلاش وزیر محیط زیست در این بحران این بود که خود را از مهلکه بیرون بکشد. "شما بوی گند می دهید" شعار معترضان و حامل پیام آنها به مسؤلان کشوری است که در ارائه خدمات اساسی، از جمع آوری زباله تا تأمین آب و برق ناتوان بوده اند و همگی، وقایع منطقه را دلیل این اتفاقات می دانند.
جنگ در سوریه از سال 2011 هوا را در لبنان نیز ابری کرده و این کشور را در تصمیم گیری های اساسی دچار بحران کرده است.  از طرف دیگر درگیری بین عربستان و ایران فضای سیاسی بیروت را تحت تأثیر قرار داده است. حزب الله در حمایت از نیروهای بشار اسد در سوریه می جنگد در حالی که جمعی از سیاستمداران سنی و مسیحی با ریاض و غرب در جنگ با اسد همسو هستند. در نتیجه هر حزب و گروهی در چگونگی پایان جنگ در سوریه نقشی دارد. با تغییر جبهه جنگ از سوریه به یمن، حزب الله از بیشترین قدرت (حتی نظامی) برخوردار است که دیگر نهادهای لبنان را عقب نگه دارد.  
از ماه آوریل سال 2014 با پایان آخرین دوره رئیس جمهور سابق در لبنان و تلاش های بی حاصل مجلس برای یافتن جایگزین، لبنان با بحران مدیریتی روبرو شده است. مواضع عربستان و ایران در قبال بیروت با تعیین پیروز میدان نبرد در دمشق مشخص خواهد شد. این وضعیت باعث شده است احزاب و سیاستمداران لبنان نتوانند مشترکا برای ارائه راه حلی کارآمد تصمیم بگیرند.
این بی مسؤلیتی از سوی سیاستمداران لبنان و کشمکش عربستان و ایران، خیابان های بیروت را به تلی از زباله تبدیل کرده است. ماجرا از دو ماه پیش شروع شد، زمانی که تنها محل دفع زباله به دلیل تکمیل ظرفیت بسته شد و زباله ها در خیابان رها شدند. این اتفاق با پایان زمان قرارداد شرکت زباله همزمان شد در حالی که هیچ یک از اعضای کابینه پیش بینی این وضع را نکرده بودند.

در کشوری با ۱۸ حزب شناخته شده دولتی که قدرت بین مسلمانان و مسیحیان تقسیم شده است حتی زباله نیز فرقه ای می شود. شهروندان خشمگین بیروت خودشان مسؤول جابجایی زباله ها شده اند. در چنین وضعیتی زباله های مناطق مسیحی نشین شهر در طول شب به مناطق فقیرنشین با اکثریت جمعیت سنی منتقل می شود و این عمل اختلافات و تفرقه مذهبی موجود را دامن می زند.
محل دفع زباله ها در منطقه ای منتسب به ولید جنبلاط، رهبر دروزی های لبنان بود در حالی که یکی از کارآمدترین شرکت های جمع آوری زباله طرف قرارداد کابینه رفیق حریری، نخست وزیر پیشین لبنان بوده است. حزب الله که اعضایی در کابینه دارد بدون انجام مناقصه جدید و علیرغم هزینه زیادی که این شرکت داشت، قرارداد این شرکت را در ازای سود دیگری تمدید کرد. یکی از فعالان محیط زیست می گوید: «فقدان سیستم جمع آوری زباله در یک روز تأثیری بسیار شدیدتر از فقدان سیاستمداران در یک سال بر زندگی ما گذاشته است.»
گرچه سیاستمداران لبنانی همیشه تمایل داشته اند قدرت های خارجی را عامل مشکلات و مسائل داخلی شان بدانند، اما با نگاهی به تاریخچه مداخله ها، شورش ها و اشغال این کشور از دور و نزدیک، این ادعای لبنانی ها آنچنان هم بی جا نیست.  
شاید وقت آن رسیده که لبنان وضعیت مداخله های خارجی را رسیدگی کند. اگرچه این مسئله دردی از معترضان امروز در لبنان دوا نمی کند. اعتراض متکثر، غیرفرقه ای و غیرسیاسی تظاهرکنندگان امروز لبنان نشانگر فشار، خشم و ناامیدی مردم لبنان است و یادآور آنچه که در مورد بهار عربی صادق بود: زندگی بهتر، خدمات اساسی و پایان دادن به فساد. اما واقعیت این است که در بهترین حالت حاصل این اعتراض لبنان جلب همکاری های بیشتر متحدانشان در منطقه خواهد بود.
در هفته های اخیر ما شاهد سراسیمگی و جنب و جوش در فعالیت های دیپلماتیک خاو میانه هستیم. عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان از مسکو دیدار کرد، ولید معلم وزیر خارجه سوریه به عمان رفت و جواد ظریف وزیر خارجه ایران به بیروت سفر کرد. بیشتر این تلاش های دیپلماتیک در جهت حل بحران سوریه صورت می گیرد اما تاکنون کوچکترین پیشرفتی حاصل نشده است، بویژه در رابطه با سرنوشت اسد که محل نزاع عربستان و ایران است. به نظر می رسد همه بحران های منطقه از رقابت بین این دو کشور ناشی می شود و هنوز هیچ اثری از رویکردی تنش زدا وجود ندارد. در مقابل بحران های اصلی منطقه در سوریه و یمن، بحران زباله های لبنان به نظر حل شدنی تر است.
چرا این بار ایران و عربستان باید کوتاه بیایند؟ ایران و عربستان این بار باید کوتاه بیایند چراکه همپیمانان آنها در لبنان زیر آوار زباله غرق شده اند و وضعشان رو به وخامت است. سقوط لبنان و گسترش خشونت نه به نفع تهران است و نه ریاض و وقتی که صحبت از بازیافت مواد می شود هر دو اینها می دانند که فرصت مناسبی برای پول سازی بدست آمده است. بعد از تمیزکردن خیابان ها و بدست آوردن دل بیروت، شاید عربستان و ایران بر سر انتخاب کاندیدای ریاست جمهوری بیروت به اجماع برسند.
منبع: فارن پالیسی/ مترجم: پریسا فرهادی