پیشروی داعش از رمادی تا بغداد؟

نویسنده: حسن حسن

دیپلماسی ایرانی: سربازان عراقی برای دومین بار در کمتر از یک سال به طور عمومی پست های خود را در مواجهه با پیشروی نیروهای داعش رها کردند. سقوط رمادی مرکز استان الانبار بدون شک نشان دهنده قابلیت های این گروه جهادگرای افراطی است: به رغم تلاش های آمریکا برای به نمایش گذاشتن چهره ای ضعیف از داعش، این گروه همچنان در قدرت است و به تهاجمات خود در بسیاری از جبهه های کلیدی در سوریه و عراق ادامه می دهد.

رمادی تنها جبهه ای نیست که داعش در آن پیشروی داشته است. این گروه هفته گذشته عملیاتی تهاجمی را همراه با چندین عملیات انتحاری در شهر دیرالزور واقع در شرق سوریه و علیه پایگاه های دولت بشار اسد در پایگاه نیروهای هوایی انجام داد. داعش همچنین در شهر پالمیرا در مرکز سوریه به مواضع دولت اسد در نزدیکی خرابه های شهر باستانی حمله کرد. نیروهای داعش اخیرا در حومه شهر حلب در استان حمص و در شهر قنیطره واقع در جنوب سوریه در نزدیکی مرز اسرائیل با شورشی های سوری و نیروهای وابسته به دولت بشار اسد درگیر شدند.

پیشروی های داعش در عراق نیز به رمادی محدود نمی شود. این گروه تا پالایشگاه نفتی بیجی، بزرگترین پالایشگاه نفت در عراق، پیشروی کرده است. داعش همچنین از رمادی فراتر رفته و به شهر خلیجیه در همان نزدیکی حمله کرده است؛ اگر نیروهای داعش در حملات اخیر خود موفق شوند، این موفقیت می تواند زمینه اشغال اراضی و پیشروی تا بغداد را برای آنها فراهم آورد.

بر خلاف اشغال شهر موصل و دیگر مناطق در عراق در سال گذشته، پیشروی داعش در رمادی برای جهانیان غیرمنتظره نبود. این بار آمریکا اعلام کرد در تلاش برای جلوگیری از سقوط رمادی 7 حمله هوایی انجام داده است. در عین حال، مقامات محلی در رمادی مکررا هشدار داده بودند اگر نیروهای کمکی وارد عمل نشوند، شهر اشغال خواهد شد. اما حمایت های بین المللی و دولت عراق عملا برای نجات شهر کافی نبود.

از این رو، به نظر می رسد اظهارات در مورد اینکه سرنوشت داعش سقوط است، چندان صحیح نیست. داعش به جای اینکه از کمبود منابع مالی و کاهش شمار نیروهای خود رنج ببرد، عرصه را برای جمعیت محلی در شهرهای موصل در عراق و رقه در سوریه تنگ می کند؛ این گروه همچنین نیروهای جدید بسیاری را به ویژه از میان نوجوانان اجیر می کند.

همانند اشغال موصل، سقوط رمادی نیز بر همه صحنه های نبرد در سوریه و عراق تاثیر خواهد گذاشت. در سوریه، نیروهای شیعه عراقی که در کنار نیروهای دولت بشار اسد مبارزه می کنند، به بازگشت و دفاع از وطن خود ترغیب خواهند شد و این مسئله بدون شک بر قابلیت های کنونی دولت اسد در جلوگیری از پیشروی های اخیر داعش تاثیر خواهد گذاشت. البته نشانه هایی از وقوع این مسئله قابل مشاهده است: رهبر یکی از گروه های شبه نظامی شیعه در دمشق اعلام کرد به «عراق زخمی» باز می گردد.

شکست در نجات رمادی همچنین زمینه را برای تشدید تنش ها میان واشنگتن و بغداد بر سر استفاده از نیروهای شیعه داوطلب مردمی در عقب راندن داعش، تشدید می کند. این دومین مرتبه است که این مسئله به موضوع مناظرات تبدیل می شود: در جنگ تکریت دولت عراق شاخه ای از نیروهای شیعه داوطلب تحت حمایت ایران را به منطقه اعزام کرد و این مسئله سبب شد آمریکا تا زمان خروج نیروهای غیرمتداول از حملات هوایی علیه داعش خودداری کند.

طبق گزارش های منتشر شده، آمریکا عراق را برای خودداری از اعزام نیروهای داوطلب مردمی به رمادی تحت فشار گذاشته و اصرار کرده بود نیروهای محلی و ارتش عراق در این شهر سنی نشین مبارزه کنند. اکنون که نیروهای شیعه برای مقابله با تهدید داعش به سمت استان الانبار می روند، احتمال درگیری دیگری میان بغداد و واشنگتن وجود دارد؛ واشنگتن از این مسئله بیم دارد که حضور نیروهای شیعه در استان سنی نشین به درگیری های فرقه ای دامن بزند.

سران قبایل محلی در رمادی در شورای بیداری تحت حمایت آمریکا در یک سال گذشته شجاعانه در مقابل داعش جنگیدند؛ این افراد در سال های 2006 و 2007 نیز در مقابل القاعده جنگیده بودند. با این حال، سقوط رمادی تلاش های آمریکا را برای جذب نیرو و آموزش نیروهای سنی برای جنگ با داعش زیر سوال می برد.

وائل عصام خبرنگار کهنه کار که پس از جنگ سال 2003 با شورشی ها در عراق متحد شده بود، گفت: «پس از رمادی، داعش می تواند خود را به عنوان تنها نیروی سنی که در مقابل نیروهای شیعه ایستادگی کرده است، معرفی کند. نیروهای سنی که با دولت متحد شدند در دستیابی به خواسته های جامعه سنی ناموفق بودند.»

بر خلاف سال 2006 که قبایل سنی همه علیه القاعده در عراق متحد شدند، اکنون اختلاف نظر شدیدی در مورد مقابله با داعش در میان آنها وجود دارد. با سقوط رمادی، قبایلی که با داعش متحد شده بودند با اشاره به شکست قبایل طرفدار دولت در سرتاسر استان الانبار، موقعیت بهتری برای جذب اقوام خود به سمت این گروه می یابند.

اما سقوط رمادی در خارج از استان الانبار نیز طنین انداز خواهد بود. در واشنگتن، باید (برای مقامات) مشخص شده باشد که راهبردها در جنگ علیه داعش شکست خورده است. تمرکز کاخ سفید بر حملات هوایی در عراق در حالی که پیشرفتی در آموزش نیروهای سنی مخالف داعش چه در عراق و چه در سوریه نداشته، فضای کافی را برای برنامه ریزی، عملیات و اعزام مجدد نیروهای داعشی فراهم آورده است.

به رغم تلاش های مقامات آمریکایی برای بی اهمیت جلوه دادن سقوط رمادی، پیشروی داعش در منطقه آغاز مرحله جدید و خطرناکی در جنگ بود. به رغم حملات هوایی آمریکا و به رغم حمایت ایران از ده ها هزار نیروی شیعه و کرد، داعش همچنان در حال پیشروی است. تفکر در مورد اینکه داعش شکست می خورد و یا رو به زوال است، تفکر بی معنایی است.

منبع: فارن پالسی / مترجم: طلا تسلیمی