گام نخست برای برقراری رابطه با طالبان

دیپلماسی ایرانی: هیات سیاسی طالبان افغانستان به رهبری طیب آغا به ایران سفر کرد. این هیات متشکل از اعضای دفتر سیاسی طالبان افغانستان در قطر دیروز وارد تهران شد. خبرگزاری تسنیم گزارش داد هیات سیاسی طالبان افغانستان در سفر به تهران با مقامات امنیتی جمهوری اسلامی ایران دیدار و پیرامون مسائل منطقه ای به ویژه مسائل جهان اسلام و همچنین مسائل مربوط به مهاجرین به بحث و تبادل نظر پرداختند. هیات سیاسی طالبان افغانستان پیش از این نیز دو مرتبه به منظور دیدار با مقامات امنیتی جمهوری اسلامی ایران و همچنین شرکت در کنفرانس بین المللی بیداری اسلامی به ایران سفر کرده بودند. این درحالیست که طالبان در عرصه داخلی افغانستان، خواهان سهم بیشتر در عرصه سیاسی این کشور است. از طرفی مسایل امنیتی در افغانستان و پاکستان و تاثیر آن بر منطقه و همچنین نقش ایران در معادلات سیاسی این دو کشور، زمینه را برای گفت وگو با طالبان به منظور حل و فصل مسایل امنیتی و احیانا چگونگی حضور در عرصه سیاسی فراهم می آورد. اما آنچه بیش از همه مهم است، برقراری رابطه بدون واسطه میان ایران و طالبان بوده که می تواند چهره ای واقعی از یکدیگر را نشان دهند و درک مشترک از مسایل با یکدیگر برسند. در این باره با دکتر سید وحید ظهوری حسینی استاد دانشگاه و رییس موسسه الکوثر افغانستان به گفت وگو پرداختیم:

ارزیابی شما از سفر هیات سیاسی دفتر طالبان قطر به ایران چیست؟ و چرا از دفتر قطر این هیات به ایران آمدند؟

مدت هاست مذاکره با طالبان به شکل زخم مزمنی در آمده و در هر شرایطی مشکلاتی را به همراه داشته است. در گذشته آقای کرزی تلاش کرد آدرسی از طالبان داشته باشد، زیرا مرکزیتی برای طالبان وجود نداشت. آنها دسته و گروه های مختلف اعم از مخالف، تندرو یا موافق هستند که آدرسی نداشتند. پس از آن موضوع دفتر قطر پیش آمد. دفتر قطر مرکز سیاسی آنها است یا دولت به نحوی با مجموعه ای به نام طالبان در ارتباط است تا بتوانند با این مرکز مذاکره و رابطه ای به منظور تامین امنیت در افغانستان برقرار کنند، زیرا امنیت افغانستان به کشورهای منطقه باز می گردد. پاکستان یکی از عوامل اصلی، حامی و مامن رشد طالبان بوده که امروز خود از  آن آسیب دیده است. آدرسی که امروز در قطر مشخص شده و هیاتی که به ایران آمده، پیام ناهمگونی را به همراه دارد. یکی اینکه جمهوری اسلامی ایران حضور هیات سیاسی طالبان را برای مذاکره پذیرفته است. از نظر دیپلماسی می توان اینگونه برداشت کرد که ایران در حوزه روابط بین الملل و کشورهای دیگر بر اساس آدرسی که برای طالبان مشخص شده منافع خود و همچنین امنیت منطقه را مد نظر داشته و به کشورهای همسایه به خصوص افغانستان کمک می کند. از این رو راضی به پذیرش هیات سیاسی طالبان شده است. از طرفی ارتباط نداشتن با طالبان نیز خود از مشکلات دیگری بوده که ممکن است ناآگاهانه وارد وادی دیگری شد که از آن بی اطلاع باشند. بر این باورم که حضور هیات سیاسی طالبان در ایران، می تواند در راستای آگاهی جمهوری اسلامی ایران از افراد طالبان باشد و اینکه باید با چه کسانی به صورت شفاف و مستقیم ارتباط برقرار کنند. نه اینکه غیرمستقیم یا غیرشفاف و پشت پرده رابطه هایی برقرار شود که بعدا موضوعات امنیتی را به همراه بیاورد و نتوان با شفافیت با آنها برخورد کرد. به نظر می رسد با آدرسی که در حال حاضر از طالبان در سطح بین الملل مطرح شده، این هیات نیز بر طبق آن به ایران آمد. در غیر این صورت مرکزیت طالبان هم در افغانستان و هم در پاکستان وجود دارد. اما گروه ها و دسته های مختلف طالبان توافق کرده اند که آدرس کنونی آنها قطر بوده و طبق این آدرس می توانند روابط دیپلماتیک برقرار کنند.

چه روابطی میان طالبان قطر و افغانستان وجود داشته و چگونه این هماهنگی برای حضور هیات سیاسی به ایران صورت گرفته است؟

تا زمانی که طالبان افغانستان این موضوع را تکذیب نکرده و مخالفتی با دفتر قطر نداشته باشند، در همین حد کافیست که بدانیم، دفتر قطر رسمیت داشته و به نمایندگی از طالبان افغانستان و پاکستان حضور دارد. احساس می شود آنها می توانند نماینده همان طالبانی باشند که در افغانستان و پاکستان حضور دارند. اما طالبان حرکت مرموزانه ای نیز دنبال می کند. زمانی که اینگونه حرکت ها به نفع آنها باشد، از تعهدات آن نیز استفاده می کنند و به خودشان رسمیت می دهند اما زمانی که به ضرر آنها تمام شود، دیگر نه هیات دیپلماتیک برای آنها ارزش دارد و نه توافقی که به دنبال آن هستند، صورت می گیرد.

چنانچه هیات طالبان پس از دیدار با مقامات امنیتی ایران به توافقاتی دست یابند، تا چه حد طالبان افغانستان حاضر به تبعیت از آن خواهد بود؟

به نظر می رسد حضور هیات طالبان که به ایران آمد، چندان ارزشمند، رسمی و مهم نیست. زیرا ایران به هیچ وجه نمی تواند رابطه مستقیمی با طالبان برقرار کند. تصور می کنم این هیات آزمایشی هم برای طالبان و هم برای ایران است. بدین نحو که هر دو طرف صحبت های یکدیگر را بشوند و بدانند چه مسایلی را مطرح می کنند. تا دیگر رابط هایی مانند آمریکا، یا کشورهای عربی مانند قطر یا پاکستان موضوع ارتباط با طالبان را کم ارزش نکنند و چهره ایران نزد طالبان و چهره طالبان نزد ایران نیز غیر از آنچه هست، جلوه نکند. تصور می کنم ارتباط در همین حد بوده و توافقی صورت نمی گیرد.

چندی پیش نواز شریف نخست وزیر پاکستان سفری به افغانستان داشته و با مقامات کابل خود پیرامون مسایل طالبان گفت وگو کرد. تا چه میزان این مساله می تواند بر حضور هیات سیاسی طالبان در ایران موثر بوده باشد؟

سفر آقای نواز شریف می تواند مهمترین سفر باشد زیرا در گذشته مقامات پاکستانی سفرهای متعددی به افغانستان داشتند اما این سفر به دلیل حضور رییس ستاد مشترک آقای راحیل شریف و دیگر مقامات بلندپایه پاکستان حایز اهمیت است. از طرفی پس از امضای قرارداد استراتژیک افغانستان با آمریکا و موضوع اختلاف و مسایلی که میان پاکستان و هند به وجود آمده و همچنین رابطه ای که میان هند و افغانستان شکل گرفته، حضور این هیات بعد از روی کار آمدن دولت جدید در افغانستان می تواند بسیار مهم باشد. فکر می کنم مسایل منطقه ای، امنیتی و اقتصادی مورد بحث و گفت وگو قرار گرفته و از جمله مساله طالبان به عنوان یک محور اصلی امنیتی در منطقه مورد توجه طرفین بود. آقای نواز شریف علاقه مند است طالبان را به عنوان یک گروه یا اپوزیسیون یا گروهی که بتواند سهمی در کشور افغانستان داشته باشند، مطرح کند. یا به نحوی وظیفه خود را نسبت به گروه طالبان به سرانجام برساند و به مقصودی که متعهد شده بود، عمل کند. در حالی که امروز شاهد حضور داعش در افغانستان هستیم و در گذشته نیز تصور می شد، طالبان جزو گروه های تاریخ گذشته است، اما امروز این احساس وجود دارد که طالبان نه تنها تاریخ گذشته نیست، بلکه آنها خواستار حضور سیاسی در افغانستان هستند.

انتشار اولیه: سه شنبه 29 اردیبهشت 1394 / انتشار مجدد: دوشنبه 4 خرداد 1394