داعش چگونه جهان را تکان داد

فرید زکریا، خبرنگار، مقاله نویس، ویراستار نشریه تایم، نظریه پرداز، از اساتید مسائل سیاست خارجی در آمریکا است و مجری برنامه شبانگاهی GPS در سی ان ان طی یادداشتی برای سی ان ان نوشت: آسان است که از تهدیدی که داعش (دولت خودخوانده اسلامی عراق و سوریه) ایجاد کرده به خشم بیاییم. به هر جهت، داعش یک سازمان وحشی است که نه تنها مردم را می کشد بلکه به نظر می رسد از انجام چنین کاری به روش هایی که جهان را شوکه کند-از گردن زدن خبرنگاران تا زنده سوزاندن خلبان اردنی- لذت می برد. 

 

به گزارش سرویس بین الملل فرارو به نقل از سی ان ان، چنین اقداماتی بخشی از تبلیغات این گروه و تلاشی عمدی است برای دستکاری اطلاعات. بنابراین چه برداشتی می توان و باید از این سازمان داشت. 

 

با وجود آنکه بررسی ها را باید با این اخطار آغاز کرد که داعش به واقع در تلاش برای ایجاد ترس و همچنین گیج کردن ما است، من در پی صحبت با برخی افرادی که به داخل ذهن داعش سفر کرده اند، چند درس تجربی گرفتم. 

 

نخست اینکه، کاملا آشکار است که مسئله داعش به مذهب مربوط می شود- نوع افراطی که ارائه می کند- اما مسئله «قدرت» نیز مطرح است. 

 

مدارک روزافزونی دال بر این وجود دارد که ستون اصلی نظامی داعش را نه گروهی از افراط گرایان اسلامی، بلکه مقامات ارشد ارتش صدام حسین-بعثی هایی که دستکم به ظاهر سکولار بودند- تشکیل می دهند. هفته گذشته بود که هفته نامه آلمانی اشپیگل، گزارش داخلی داعش در مورد جزئیات ساختار سازمانی این گروه را منتشر کرد. 

 

این گزارش شرایط گروهی را تشریح می کند که از ایدئولوژی مذهبی به عنوان فلسفه سربازگیری و حکمرانی خود استفاده می کند و این مسئله بسیار شبیه به ساختار کمونیسم است. اما در پوسته زیرین این گروه- دقیقا مانند کمونیسم- یک محرک اصلی وجود دارد: شهوت قدرت. 

 

دوم اینکه، داعش خود را یک سازمان جهانی معرفی می کند اما دلیل اصلی پیشرفت این گروه کاملا محلی است. داعش قلمروی بیشتری را از آن خود می کند، پول به دست می آورد و سربازگیری می کند آن هم به دلیل خشم و شورش سنی های عراق و سوریه که معتقدند باید برای تامین امنیت قدرت و بقایشان با شیعیان بجنگند. 

 

واقعیت این است که دلیل سنی ها برای جنگ مدت ها ادامه خواهد داشت. آمریکا در مبارزات تاکتیکی خود علیه داعش موفق بوده و توانسته بازپس گیری بسیاری از دستاوردهای این گروه در عراق را مدیریت کند. اما سنی های منطقه همچنان در حال طغیان خواهند ماند و مناطق تحت کنترل سنی ها همچنان دچار آشوب و ناآرامی خواهد بود- آشوبی که داعش می تواند از آن جذب سرمایه کند. 

 

داعش در درازمدت خواهد فهمید که بزرگ ترین دشمنانش در درون همین به اصطلاح خلافت خودش حضور دارند. 

 

گزارش های اندکی که از مناطق تحت کنترل داعش به گوش می رسد نشان می دهد که مردم به هیچ وجه دوست ندارند تحت حکومت یک دیکتاتوری وحشی زندگی کنند و این اصلا جای تعجب ندارد. آن ها در ترس و وحشت زندگی می کنند و حتی کسانی که این گروه را به حاکمیت شیعه ترجیح دادند نیز روز به روز از شیفتگیشان کاسته می شود. با توجه به این شرایط، داعش نیز مانند دیگر گروه های افراطی اسلام گرا، از جمله طالبان، در ابتدا بسیار جذاب هستند اما زمانیکه حکمرانی واقعی خود را با رفتار وحشیانه و قرون وسطایی آغاز می کنند، تمام این جذابیت از بین می رود و توهمات پایان می یابد؛ نتیجه امر، سرکوبی روزافزون است. نباید از یاد برد که هیچ کس در هیچ نقطه ای با رای دادن به داعش به آن قدرت نداده است. این گروه با کشت و کشتار راه خود را به سوی قدرت باز کرده است. 

 

سوال بزرگی که در این میان مطرح بوده این است که آیا داعش تهدیدی برای غرب محسوب می شود؟ 

 

رهبران این گروه اعلام کرده اند که تهدیدی برای غرب هستند. اما بلندپروازی های آن ها بیشتر حول محور دشمنان عربشان و در مورد ایجاد یک خلافت در عراق و سوریه بوده است. آن ها می دانند که برای تبدیل شدن به گروه تروریستی شماره یک جهان باید با قدرت شماره یک جهان یعنی آمریکا مبارزه کنند. آن ها با اشراف بر این موضوع، به دنبال چنین مقابله ای هستند و امیدوارند آمریکا برای مبارزه با آن ها وارد خاورمیانه شود و بر اساس شرایط آن ها و در زمین آن ها بجنگد. با وجود آنکه رهبران داعش فرصت طلب هستند و می خواهند و امیدوارند که پیروانشان در آمریکا دست به اقداماتی بزنند، تمرکز اصلیشان ورود به آمریکا نیست—آن ها می خواهند آمریکایی ها به منطقه آن ها بروند. 

 

مهم نیست که سطح تهدید داعش را چقدر می دانیم، این گروه ماهیت ترور را تغییر داده است. رهبران داعش دریافته اند که آن ها یک دستگاه پیام رسانی هستند که به یک دستگاه جذب نیرو تبدیل می شود. و این یعنی، مسئله این نیست که روی زمین چه اتفاقی رخ می دهد، بلکه آنچه در امواج رادیو و تلویزیون و بایت و بیت های اینترنت در جریان است، اهمیت دارد. و داعش در این زمینه بیش از هر گروه دیگری که قبل از آن وجود داشته، مهارت دارد زیرا در شرایطی که ویدئوهای وحشیانه آن باید دافعه داشته باشد و دیده نشود، هنوز در دنیای وب جریان دارد. 

 

ترس و وحشتی که این گروه ایجاد می کند، مانند ویروسی عمل می کند که ده ها میلیون بیننده را به خود جذب می کند. همین مسئله به آن ها اطمینان می دهد که فیلم هایشان افراد جوانی که به دنبال انتقام، افتخار و خونریزی هستند را به سمت آن ها می کشد. 

 

متاسفانه تا زمانیکه این مردان جوان در سراسر جهان پراکنده شده اند و جذب داعش می شوند، این گروه همچنان با خطری رو به رشد و غیرقابل ارزیابی به حیات خود ادامه خواهد داد.