علت حضور صالحی در مذاکرات چیست؟

ویژه نامه نوروزی روزنامه خراسان نوشت: سازمان انرژی اتمی ایران اگرچه یکی از مهمترین و تخصصی ترین سازمان های کشور  محسوب می شود و به ویژه در سالهای اخیر همراه با مذاکرات بر سر پرونده هسته ای جمهوری اسلامی نام و کار و یادش هم به میان مردم عادی آمده ، اما هیچ گاه به اندازه این یک ماه اخیر اثرگذار و خبر ساز نبوده است زیرا در این روزها علی اکبر صالحی که سابقه ای سنگین از فعالیت های دیپلماسی و هسته ای را پشت سر خود می بیند به پای ثابت مذاکرات ایران و 1+5 تبدیل و حتی باعث به میان کشیده شدن پای وزیر انرژی آمریکا به میز مذاکرات  نیز شده است .این روزها دیگر همه می دانند که در بالاترین سطح گفتگوهای ایران و آمریکا در مورد پرونده هسته ای، باید یک صندلی برای صالحی نیز آماده شود . به طور منطقی از پیگیری فناوری هسته ای دفاع و تاکید می کند:« اگر چه دستیابی به فنّاوری هسته ای به بخشی از غرور ملّی ایرانیان تبدیل شده است، امّا نباید چنین تصوّر شود که بدون توجّه به الگوی هزینه- فایده و بدون توجّه به مصالح کلان ملّی،  می توان به حرکت در این زمینه ادامه داد». رئیس 65 ساله سازمان انرژی اتمی کشورمان همچنان خوشرو و بی تکلف قرار مصاحبه با خراسان را برای ویژه نامه نوروزی 94 که پرونده اصلی آن پیشرفت های هسته ای جمهوری اسلامی است را پذیرفت  اما مصاحبه ما در حالی انجام شد که صالحی به شدت درگیر جلسات فشرده و ویژه با مسئولان عالی و ارشد نظام، یک روز قبل از سفر وی به سوئیس بودو که با سعه صدر و اخلاق حسنه ای که از سکاندار صنعت هسته ای کشورمان سراغ داشتیم بازهم وعده خود با خراسان را عمل کرد و پاسخگوی سوالات ما شد  هرچند شاید همین مذاکرات و حساسیت آن باعث شد تا صالحی به برخی سوالات ما پاسخ هایی کلی بدهد .

از شما به عنوان رئیس سازمان انرژی اتمی انتظاری بیش از این نمی رود که از فواید پیگیری فناوری هسته ای دفاع کنید اما به طور مشخص آنچه مورد سوال بنده است جدای از فواید و کارکرد های فنی این فناوری ، نقش و کارکردی است که پیگیری این فناوری و توسعه آن و همچنین ایستادگی بر برخورداری از این حق در فضای بین المللی  در طی سال های گذشته نوعی هویت و قدرت برای ایران تعریف کرده است . به عبارتی وقتی شما با گفتمان یا یک عملکرد و روش ، هنجارهای مرسوم و موجود را فارغ از درستی و غلطی این هنجار ها به چالش کشیده و تعریف جدیدی ارائه می دهید -همانطور که ایران با ایستادگی و تکیه بر توان خود این راه را پیمود- نوعی جایگاه  جدید  برای خودتان تعریف کرده اید آیا این تحلیل را قبول دارید ؟

انقلاب شکوهمند اسلامی در مقام یک نهضت فرهنگی، بر مبنای ایستادگی و پایداری در برابر قدرت های سلطه جو به وجود آمده و به لطف خداوند تداوم یافته است. البته نمی توان تلاش در حوزه علوم و فنون گوناگون از جمله فنّاوری هسته ای را به زورآزمایی در برابر قدرت ها تقلیل داد. یکی از اهداف ملّت بزرگ ایران در انقلاب اسلامی ممانعت از نابودی منابع حیاتی کشور، پاسداری از منافع ملّی و حراست از سرمایه های متعلق به نسل های آینده است. نظام مقدّس جمهـوری اسلامی ایران با توجّـه به ماهیّت مردمی خود، حفظ منافـع کلان ملّـی را در اولـویت برنامه های بلند مدّت خود قرار داده است. اگر چه دستیابی به فنّاوری هسته ای به بخشی از غرور ملّی ایرانیان تبدیل شده است، امّا نباید چنین تصوّر شود که بدون توجّه به الگوی هزینه- فایده و بدون توجّه به مصالح کلان ملّی،  می توان به حرکت در این زمینه ادامه داد. امروزه دیگر بر همگان آشکار شده است که با توجّه به پایان پذیر بودن منابع فسیلی و نیاز روزافزون جوامع انسانی به منابع جدید انرژی نمی توان از مزایای فنّاوری های نوین، از جمله فنّاوری هسته ای چشم پوشید. بر اساس اسناد سازمان های علمی و تخصّصی معتبر در سطح جهانی و نیز بر پایه اسناد علمی آژانس، علوم و فنون هسته ای محل تلاقی علوم و فنون نوین است. پس از استقرار نظام مقدّس جمهوری اسلامی ایران متأسفانه کشورهای غربی با اِعمال استاندارد دوگانه اعلام کردند که ایران نیازمند برخورداری از فنّاوری هسته ای نیست، امّا نظام اسلامی بر مبنای حقوق مسلّم کشورمان در چارچوب میثاق های بین المللی و بر پایه قوانین آژانس بین المللی انرژی اتمی و با التزام عملی به معاهده منع گسترش تسلیحات اتمی (NPT) دستیابی به انرژی هسته ای را در دستورکار قرار داد.

 البته خیلی ها معتقدند ما هزینه های بسیاری به ویژه در حوزه  اقتصادی در این زمینه پرداخت کرده ایم که به سود این مسئله نمی ارزد .پاسخ شما چیست؟

در پاسخ به سؤال قبلی به ضرورت توجّه به الگوی هزینه- فایده اشاره کردم، امّا باید به همۀ ابعاد و زوایای موضوع عنایت داشت. شایان ذکر است که پیش از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، موضوع بهـره برداری از انرژی هسته ای از سوی کشورمان توسط کارشناسان مؤسسه پژوهشی استـنفـورد (SRI) در دستور کار قرار گرفت و پس از بررسی ابعاد و زوایای مختلف آن، توصیه شد تا نسبت به تأمین برق هستـه ای تا حدّ 20هـزار مگـاوات اقدام شود. بر این اساس پروژه های متعددی از جمله ساخت دو راکتور اتمی در ساختگاه بوشهر و دارخوین، ساخت تأسیسات مربوط به غنی سازی در اصفهان و چند پروژه دیگر با حمایت ایالات متحده آمریکا، فرانسه، آلمان و برخی کشورهای دیگر آغاز شد. امّا، پس از پیروزی نهضت اسلامی تقریباً تمام این فعالیّت ها در محاق تعلیق و تعطیل قـرار گرفـت. ناگفته پیداست که این تغییر رویکرد قدرتهای جهانی به دلیل ماهیّت فنّی و تخصصی موضوع رخ نداده است. آنها همواره در پیِ تضعیف مبانی حاکمیّت ملّی و تضعیف اقتدار نظام بوده اند و همواره موضوعی را برای نیل به مقصود خود مستمسک قرار داده اند. چگونه است که تا پیش از انقلاب اسلامی، آنها به نیاز ایران به فنّاوری هسته ای اذعان نموده و با حکومت استبـدادی سابق همه گونه همـکاری می کردند امّا طی یک دهـه گذشته بنگاه های خبرپراکنی و تبلیغاتی آنها به تشریح زیان های انرژی هسته ای به ویژه برای ایران پرداختند. مشخص است که دلیل این یک بام و دو هوا چیست و هر ناظری که از اندک هوش سیاسی برخوردار باشد، می تواند به علّت اصلی این تغییر رویکرد پی ببرد.

یکی از فواید این دور از مذاکرات هسته ای ورود به موضوعات فنی و ریز بود که شاید برای اولین بار این امکان را فراهم کرد که تمام دغدغه های طرف مقابل درباره راه های رسیدن به بمب مطرح شود و متقابلا راهکار های جلوگیری از رسیدن ایران به بمب در عین استفاده از فناوری هسته ای نیز مطرح و به نوعی جمع بندی برسد.  به عبارتی شاید الان بشود گفت این دستاورد فنی مذاکرات با پیشنهادهایی که ایران و همچنین در مذاکرات ارائه شد  نشان داده است که می شود راه رسیدن به بمب را بست و امکان برخورداری از فناوری صلح آمیز را هم داشت و اکنون فقط اراده سیاسی طرفین است که باید کار راتمام کند .نظر شما در این مورد چیست ؟

نخست مایلم به این نکته اشاره کنم که موضع شرع مقدّس اسلام در باب سلاح های کشتار جمعی از جمله سلاح هسته ای مشخص است. در دوره دفاع مقدّس هنگامی که صـدام جنایتـکار استفاده از سلاح های کشتار جمعی دست زد، صداهایی در جامعه بلند شد که خواستار مقابله به مثل در برابر اقدامات دژخیمان بعثی بود. امّا حضرت امام (ره) بنابر تعالیم متقن دینی چنین اقدامی را حرام دانستند. امروز نیز فرزند خلف ایشان که پرچمدار تفکّر ناب اسلامی در جهان امروز هستند، با صدور فتوایی تاریخی تولید ، انباشت و به کارگیری سلاح هسته ای را مغایر با موازین شرع و حقوق اسلامی اعلام نمودند. پس تکلیف ما در ارتباط با مباحث تسلیحات کشتار جمعی مشخص است. امّا یکی از مشکلات موجود در رسیدن به تفاهم با دولتهای غربی از تفاوت دو طرف در جهانبینی و نوع نگاه به عرصۀ سیاست نشأت می گیرد. ما بر اساس اصول خود زندگی می کنیم و خطوط قرمز ما به ویژه در حوزۀ مسائل اعتقادی، قابل عبور نیست. امّا برای طرف مقابل زندگی معنا و مفهوم دیگری دارد. تبیین دیدگاه های اصولی یک ملّت مسلمان و خداجو برای طرف مقابل با دشواری همراه است. نکته دیگر آنکه اراده سیاسی از سوی جمهوری اسلامی ایران وجود داشته و در حال حاضر نیز وجود دارد. همان گونه که ریاست محترم جمهوری به  درستی بیان فرمودند ما حُسن نیّت و ارادۀ خود را برای دستیابی به تفاهم و توافق اثبات کرده و اکنون نوبت طرف مقابل است که از این فرصت تاریخی بهره برداری نماید.

 آیا این اراده سیاسی در طرف مقابل دیده می شود؟

در مجموع می توان گفت که آنها دریافتند که هیچ گزینه ای جز تعامل با جمهوری اسلامی ایران و احترام به یک ملّت دیرپا و تمدّن ساز برای آنها وجود ندارد. البته برخی جریان های تندرو و بی بهره از درایت و فهم سیاسی همچنان بر طبل تنش و کشمکش با ایران می کوبند که راه به جایی نخواهند برد، امّا در یک سطح فراگیر می توان گفت که بسیاری در سطح بین المللی به این حقیقت رسیده اند که باید در نوع ادبیات و تعامل خود با یک نظام مردمی نیرومند تجدیدنظر نمایند. امیدواریم که چنین نگاهی هر روز بیشتر حاکمیّت یافته و بی خردانی که از درک هویّت انقلاب اسلامی و ماهیّت مردمی نظام عاجز مانده اند، بیش از پیش به حاشیه رانده شوند.

 طی ماه ها و هفته های اخیر سازمان انرژی اتمی به طور جدی تری  در فرآیند مذاکرات هسته ای اعم از دیدار و گفت وگو با  مقامات آژانس و همین طور حضور در مذاکرات دوجانبه با وزیر انرژی  آمریکا  و اعضای 1+5 حضور داشته است  به طور مشخص با توجه به سوال قبلی تا چه حد ورود مذاکرات به این ابعاد فنی را می توان نشانه ای از اراده جدی طرف مقابل برای حل وفصل مسائل تلقی کرد؟
 

همانگونه که اطلاع دارید موضوع هسته ای کشورمان دارای ابعاد فنّی، حقوقی و سیاسی است. حل مسائل فنّی می تواند زمینه ساز دستیابی سریعتر به تفاهم سیاسی شود. اگرچه سازمان انرژی اتمی ایران همواره در حوزۀ فنّی یار و مددکار مذاکره کنندگان کشورمان بوده و این مسئله جدیدی نیست، امّا برای پایان دادن به بهانه جوییی ها و القاء شبهات، مقرّر شد تا با ترکیب و ترتیب کامل تری در مذاکرات حضور یابیم.

شما سفرهایی نیز در ماه های گذشته به روسیه داشتید و تفاهم نامه ای با طرف روسی  برای احداث چند نیروگاه  و تولید مشترک سوخت در ایران امضا کردید به طور مشخص چشم انداز همکاری ایران با روسیه در این بخش چه مسیری را طی میکند؟

ما همواره در پی گسترش و تعمیق روابط با دولت فدراسیون روسیه بوده ایم و روند همکاری ها همواره رو به رشد بوده است. ما با همراهی طرف روسی توانستیم نیروگاه اتمی بوشهر را به سرانجام برسانیم. امضای قرارداد احداث دو واحد نیروگاهی جدید در حقیقت بیانگر آغاز فصل جدیدی از تعاملات و همکاری های دوجانبه بر اساس مصالح و منافع مشترک است.

شما بعد از  اولین حضور تان در دور جدید مذاکرات در  ژنو اشاره کردید که برخی بن بست های موجود در مذاکرات مرور  شد و نتایج خوبی گرفتید آیا این نگرانی ها ساختگی بودند یا ... اگر امکان دارد در این زمینه توضیحاتی ارائه کنید؟
اصولاً نگرانی های موجود پیرامون برنامۀ صلح آمیز اتمی ایران برخـاسته از عدم درک واقعیت های موجود و تلقی نادرست از ساز و کار تصمیم سازی در نظام اسلامی بر اساس مبانی الهی است. پیش از این به این نکته اشاره کردم که تفاوت در جهان بینی و طرز نگاه به سیاست و مدیریّت جامعه، کار را برای تبیین دیدگاههای ما برای طرف مقابل دشوار می کند. امّا در مجموع باید گفت که به تعبیر یکی از  پژوهشگران غربی که از نگاهی منصـفانه و به دور از  غرض ورزی برخوردار است و این نگرانی ها و این بحران، یک بحران ساختگی و توهّم آلود است. خوشبختانه اکنون مجالی فراهم آمده است تا با رویکردی جدید نسبت به تبیین وتشریح موازین نظام اقدام شود. تمام هدف ما آن است که ضمن حراست از حقوق قانونی و مسلّم ملّت ایران در بهـره برداری از فنّاوری صلـح آمیز هستـه ای تحریم های ظالمانه و غیرقانونی را مرتفع نماییم. به بیان دیگر ما برای حضور عزّتمندانه در عرصۀ منطقه ای و جهانی، مصمّم هستیم تا ضمن پافشاری بر اصول مبانی اسلامی و انقلابی در مسیر تعامل سازنده با جهان گام برداریم.

یکی از الزامات حرکت در این مسیر رفع موانع موجود در مسیر تعاملات بین المللی از جمله در حوزۀ هسته ای می باشد. امیدوارم طرف مقابل از فرصت ایجاد شده برای تنظیم درست تعاملات خود با ایران اسلامی و اصلاح نگرش ها و روش ها با حکمت و درایت استفاده نماییم. فرصتی که نظام و ملّت ایران برای آنها ایجاد نموده است، باید مغتنم تلقّی شود چرا که همواره شرایط برای رفع پارهای مشکلات به یکسان فراهم نمی شود. به هر روی ما بر اساس رهنمودها و ارشادات مقام معظم رهبری و تدابیر ریاست محترم جمهوری به حرکت در این مسیر ادامه خواهیم داد و نتیجه هر چه باشد، پیروزی با ملّت ایران است.