برای خدا، برای کشور و برای ایران

نویسنده: دیوید کِنِر

دیپلماسی ایرانی: کریم النوری فرمانده نظامی و سخنگوی سازمان بدر گفت: «در صلاح الدین در حال پیشروی هستیم و سه نام است که در دل داعش رعب و وحشت ایجاد می کند: حاج قاسم سلیمانی، ابومهدی المهندس، هادی العامری.»

ممکن است این افراد در ایالت ایندیانا آمریکا ناآشنا باشند، اما در عراق این افراد بزرگترین ستارگان در میان نیروهای شیعه مردمی محسوب می شوند که اکنون برای بازپس گیری شهر تکریت، مرکز استان صلاح الدین از داعش تلاش می کنند. سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران عموما برای حمایت از متحدان ایران به مناطق گوناگون در خاورمیانه سفر می کند؛ مهندس رهبر شبه نظامیان کاتب حزب الله است و عامری فرمانده سازمان بدر، یکی از بزرگترین گروه های شبه نظامی شیعه در عراق است.

نفوذ نیروهای شیعه داوطلب مردمی در عراق از تابستان گذشته و در پی نقش مهم این نیروها در جلوگیری از پیشروی داعش در بغداد و مناطق حومه پایتخت، افزایش یافت. با این حال، تکریت چالش جدیدی برای این نیروها محسوب می شود: بیشتر جمعیت تکریت را اهل تسنن تشکیل می دهند و طبق هشدارهای مقامات آمریکایی، تلاش های نیروهای شیعه داوطلب مردمی برای بازپس گیری این شهر از داعش ممکن است به جنگ خونین فرقه ای تبدیل شود.

عملیات بازپس گیری تکریت چهار روز است که ادامه دارد (این مطلب روز پنجم ماه مارس نوشته شده است) و تلاش های نیروهای امنیتی عراق و نیروهای شبه نظامی شیعه برای محاصره جنگجویان داعش در عراق به کندی پیش می رود. نوری در گفتگوی تلفنی با فارن پالسی تصریح کرد عملیات «طبق برنامه» پیش می رود و نیروها احتمالا فردا وارد منطقه العلم در شمال تکریت خواهند شد. وی افزود حدودا نیمی از 30 هزار نیروی آماده حمله به شهر تکریت را شبه نظامیان شیعه و نیروهای داوطلب مردمی تشکیل می دهند.

نقش پررنگ نیروهای شبه نظامی شیعه داوطلب مردمی و نقش ایران، آمریکا را در موقعیت ناخوشایندی قرار داده است. سلیمانی در نزدیکی تکریت مستقر شده است تا به فرماندهان عملیات مشاوره دهد؛ عکس های وی در نزدیکی خطوط مقدم درگیری روز چهارشنبه چهارم ماه مارس در شبکه های اجتماعی منتشر شد. در عین حال، مقامات آمریکایی ادعا کرده اند علاوه بر سلیمانی، نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز در منطقه حضور و از طریق پهپادها منطقه را زیر نظر دارند.

با این حال، آمریکا نقشی در عملیات تکریت ندارد؛ نیروهای هوایی آمریکا از نیروهای فعال در عملیات تکریت حمایت نمی کنند و به گفته یک مقام آمریکایی، نفوذ شدید نیروهای شیعه در عملیات تکریت در منطقه ای که شاهد تنش های فرقه ای بوده، به «مسئله ای نگران کننده» تبدیل شده است. حیدر العبادی یکی از مشاوران نخست وزیر عراق روز سه شنبه در گفتگو با نیویورک تایمز از واشنگتن انتقاد و اعلام کرد: «اگر لازم باشد، عراق بدون کمک آمریکا، موصل و الانبار را آزاد خواهد کرد.»

جیمز اف. جفری که در سال های 2010 تا 2012 سفیر آمریکا در عراق بود در این باره گفت: «ما نمی دانیم که این افراد در صورت پیشروی در منطقه شهروندی سنی ها، چه اقدامی انجام خواهند داد و از این رو نمی خواهیم تسهیل کننده این روند باشیم. از سوی دیگر، اگر این نیروها بتوانند تکریت را از داعش بازپس بگیرند، این اتفاقی مثبت است. از این رو، چه در شرایط مداخله بکنیم و چه نکنیم مورد انتقاد قرار خواهیم گرفت.»

سازمان بدر توسط ایران و در دوران جنگ با عراق در دهه 1980 ایجاد شد و به گفته جفری، در میان نیروهای شبه نظامی شیعه در عراق، نزدیکترین روابط را با ایران دارد. از سوی دیگر، این گروه شبه نظامی شیعه اکنون بیش از دیگر نیروها در عراق به همکاری با آمریکا در مبارزه با داعش، متمایل است. نوری، فرمانده سازمان بدر، تصریح کرد هر گونه کمکی را صرف نظر از ارائه کننده آن پذیرا خواهد بود: «از هر کسی که به کمک ما بشتابد، آمریکا، عربستان سعودی و یا هر کشور دیگری تشکر می کنیم.»

نوری در پاسخ به این سوال که آیا کمک مشاوران نظامی آمریکا نیز همانند کمک های سلیمانی مورد استقبال قرار خواهد گرفت، تصریح کرد: «اگر بتوانیم به آنها اعتماد کنیم.» شک و تردید در لحن وی حاکی از عدم اطمینان این گروه شیعه به آمریکایی ها بود. با این حال، نوری خاطر نشان کرد اتکای سازمان بدر به ایران از اقدام سریع تهران در کمک به موصل در تابستان گذشته ناشی می شود: «اگر خانه شما در آتش بسوزد و شخصی با مخزنی آب به سوی شما بشتابد، از وی نخواهید پرسید که اهل کجاست؟!»

تمایل سازمان بدر در همکاری با آمریکا با فعالیت های اخیر این گروه هم راستاست؛ این گروه در حملات علیه نیروهای آمریکایی شرکت نداشته و در مقابل، برای ایجاد نفوذ در نهادهای امنیتی در عراق تلاش می کرده است.

دیگر گروه های شیعه دشمنی خود را با آمریکا آشکارا اعلام کرده اند و در حقیقت، مقابله خود با نیروهای آمریکایی را بخشی از مبارزات علیه پیشروی های داعش می دانند. سخنگوی عصائب اهل الحق یکی از گروه های شبه نظامی شیعه فعال در عراق در این باره گفت: «داعش محصول مشترک سیا و موساد است. بیش از همه رژیم صهیونیستی از فعالیت های داعش منفعت می برد که آن هم فرزند شوم آمریکاست.»

این تفکر که داعش توسط آمریکا ایجاد شده است، تفکری عمومی در عراق محسوب می شود. یکی از اعضای پارلمان عراق نیز اخیرا اعلام کرد هواپیمای نیروهای ائتلافی «به منظور طولانی کردن درگیری» به داعش تجهیزات رساندند.

عصائب اهل الحق نیز روابط نسبتا نزدیکی با ایران دارد اما بر خلاف سازمان بدر، نقشی پررنگ در حملات علیه آمریکا (در زمان حمله نیروهای آمریکایی به عراق) داشته است. این گروه مسئولیت 6000 حمله را علیه آمریکا و نیروهای متحد از جمله گروگانگیری و قتل پنج سرباز آمریکایی در شهر کربلا در سال 2007 بر عهده گرفت. دشمنی این گروه با نیروهای آمریکایی همچنان ادامه دارد. سخنگوی عصائب اهل الحق آشکارا اعلام کرد این گروه کمک آمریکا را در جنگ علیه داعش نمی خواهد.

از سوی دیگر عصائب اهل الحق و دیگر گروه ها به هدف گرفتن هموطنان عراقی خود متهم شدند. با این حال، فرمانده سازمان بدر هر گونه سوءاستفاده و خشونت از سوی شبه نظامیان را «جرائم» مستقل و شخصی توصیف کرد که باید مورد مجازات قرار بگیرند.

آمریکا به وضوح در مورد چگونگی برخورد با ظهور نیروهای شبه نظامی شیعه در عراق با مشکل مواجه شده است. اگر در حمایت از نیروهای شیعه در عملیات تکریت مداخله کند، آنگاه نیروهای طرفدار ایران را قدرتمند ساخته است که از واکنش آنها در مقابل جمعیت اهل تسنن اطمینان ندارد. اگر از مداخله در عملیات خودداری کند، نفوذ خود و رهبری عملیات را در مقابل گروه های داوطلب شیعه و ایران، از دست خواهد داد.

جیمز جفری تصریح کرد: «بهترین شرایط این بود که با نخست وزیر عراق ارتباطی خوب و کانال های ارتباطی با ایران داشتیم تا بتوان گفت راهی برای یکپارچه نگه داشتن عراق وجود دارد.» اکنون اینکه واشنگتن چه اقدامی انجام می دهد اهمیت چندانی ندارد، چرا که به سختی می تواند حسن نیت خود را به عراقی ها ثابت کند.

منبع: فارن پالسی / مترجم: طلا تسلیمی

انتشار اولیه: جمعه 15 اسفند 1393 / انتشار مجدد: پنج شنبه 21 اسفند 1393