عمان میانجی تهران و ریاض هم می شود؟

دیپلماسی ایرانی: منابعی در کشورهای عربی در گفت و گو با روزنامه رای الیوم فاش کرده اند که اصلی ترین هدف سفر ناگهانی یوسف بن علوی، وزیر خارجه عمان به ریاض، میانجی گری برای تقویت روابط بین جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی است.

روابط تهران و ریاض به دلیل موضع گیری این پایتخت ها در مورد بحران سوریه و مساله هسته ای ایران در سال های اخیر رو به سردی نهاده است.

به گزارش این روزنامه عرب، زمان این سفر از اهمیت زیادی برخوردار است. وزیر خارجه عمان در حالی به ریاض سفر کرده است که اخیرا حسن روحانی، رئیس جمهور میانه روی ایران به مسقط سفر کرده بود. بنا بر گزارش این روزنامه، این روند ناشی از تمایل تهران به کاهش تنش ها با عربستان سعودی است.

این در حالی است که عربستان نیز اخیرا نشانه های مثبتی ارسال کرده و به دنبال روی کار آمدن دولت جدید در ایران اعلام کرده است که تعداد ویزاهای حج عمره را برای شهروندان ایرانی دو برابر می کند. تعداد این ویزاها در تعطیلات نوروز به رقم 165 هزار می رسد.

برخی ناظران خارجی پیش بینی می کنند که سفر بن علوی در چارچوب تلاش های میانجی گرایانه ای باشد که بین ریاض و دوحه به کار گرفته می شود ،با این حال برخی منابع مطلع به رای الیوم گفته اند که روابط ایرانیان و سعودی ها نیز در دستور کار سفر وزیر خارجه عمان به ریاض قرار دارد. به گفته آنها بن علوی حامل پیام مهمی از جانب مقامات ایرانی برای مقامات عربستان سعودی است.

یک میانجی موفق

رابطه ایران با عمان از معدود تعاملات منطقه ای جمهوری اسلامی است که در طول دهه های گذشته همواره خوب بوده و در سابقه تاریخی این روابط نیز تنش قابل توجهی به چشم نمی خورد.

سلطان قابوس، پادشاه عمان نخستین مقام خارجی بود که مدت کوتاهی پس از مراسم تحلیف روحانی به ایران سفر کرد و رئیس جمهور ایران نیز اواخر اسفند ماه این سفر را پاسخ گفت. در ماه ها اخیر و به خصوص پس از توافق هسته ای مقدماتی ژنو، گزارش های متعددی در مورد نقش میانجی عمان در روابط ایران و آمریکا منتشر شد.

این گزارش ها حاکی از آن است که سلطان قابوس در رایزنی های خود با مقامات تهران و واشینگتن، از مدت ها پیش به آنها توصیه کرده بود یک کانال مستقیم برای برقراری روابط و مذاکره، ایجاد کنند. او نه تنها نمایندگان مورد  اعتماد اش را مسئول پیگیری این دستور کار کرد، بلکه ویلای شخصی خود در مسقط را نیز در اختیار دیپلمات های آمریکایی و ایرانی قرار داد تا در بهمن ماه سال 91 در آن مذاکراتی محرمانه داشته باشند.

تردیدی وجود ندارد که سلطان قابوس در این زمینه میانجی گری موفقی انجام داد و دستاورد آن این بود که در فاصله هشت ماه از روی کار آمدن دولت روحانی، وزرای خارجه ایران و آمریکا بارها با یکدیگر ملاقات کرده اند، روسای جمهور دو کشور برای نخستین بار در تاریخ جمهوری اسلامی گفت و گوی تلفنی داشتند و توافق هسته ای مقدماتی ژنو نیز که محصول کاهش تنش ها بین ایران و آمریکاست، امضاء شده است.

این در حالی است که وزیر خارجه عمان در آستانه سفر روحانی به کشوراش اعلام کرد که مسقط از زمان ریاست جمهوری بیل کیلنتون، میانجی ایران و آمریکا بوده است. این میانجی گری علاوه بر اینکه منافعی برای ایران و آمریکا به دنبال داشته است، بیشتری منفعت را برای مسقط داشته که می کوشد به یک قطب اقتصادی در منطقه تبدیل شود.

اکنون سلطان قابوس با اعتباری که از میانجی گری در یکی از مهمترین تنش های بین المللی کسب کرده، می تواند موقعیت استراتژیک کشوراش را بهبود بخشد و سرمایه های خارجی را برای پیشرفت اقتصادی عمان بیش از گذشته جذب کند. از سوی دیگر اکنون عمان در عرصه سیاست بین المللی نیز حرفی برای گفتن دارد. همچنین پروژه های متعدد اقتصادی که ایران وعده همکاری در آنها را به عمان داده و پروژه هایی مانند احداث مدرن ترین بیمارستان در این کشور، از جمله دستاوردهای اقتصادی میانجی گری سلطان قابوس به شمار می رود.

کاتالیزور روابط تهران ریاض

البته میانجی گری عمان بین ایران و غرب تنها به روابط ایران و آمریکا محدود نبوده است.وساطت عمان در ماجرای رهایی ملوانان بریتانیایی از ایران در سال ۱۳۸۷، آزادی سه جوان آمریکایی متهم به جاسوسی از زندان اوین در دو تابستان متوالی (سال های ۱۳۸۹ و۱۳۹۰) نمونه هایی از دیپلماسی میانجیگرایانه عمان بوده است. باید گفت که روابط ایران و عمان به شکل سنتی یکی از پایدارترین مناسبات سیاسی در دهه های اخیر بوده است.

زمستان سال 91 هم نصرت الله تاجیک، دیپلمات پیشین ایران که از سوی آمریکا به نقض تحریم ها علیه جمهوری اسلامی ایران متهم شده بود و در بریتانیا در بازداشت خانگی به سر می برد، سرانجام با دریافت حکم آزادی، لندن را به مقصد عمان ترک کرد و از آنجا با هواپیمای اختصاصی دولت عمان وارد تهران شد.

با این کارنامه موفق، حالا عمان به دنبال کسب پرستیژ منطقه ای و بین المللی از طریق میاجی گری بین ایران و عربستان سعودی است. مسقط با این اقدام نه تنها تبحر دیپلماتیک خود را در عرصه بین المللی به نمایش می گذارد، بلکه در میان کشورهای منطقه از جمله همسایگان عرب نیز اعتبار بیشتری کسب می کند. همسایگان عربی که پس از بهار عربی هر یک به نوبه خود در درگیری و آشوب به سر می برند یا آبستن تحولاتی هستند که این کشورها را به مسیر دیگری می برد.

ایران و عربستان سعودی پس از آغاز بحران در سوریه روز به روز بیشتر از هم فاصله گرفتند. ریاض و تهران و دوضع کاملا متناقض را در مورد بحران سوریه اتخاذ کردند و این رویکرد موجب شد که هر یک به جبهه ای در سوریه کمک کنند که در تضاد با منافع دیگری بود. اقدامات عربستان سعودی در مسلح کردن گروه های تندروی سنی موجب دامن زدن به شکاف شبعه سنی در منطقه شد و پیامد های این رویکرد نیز روز به روز در حال افزایش است. البته تنش های ایران و عربستان تنها محدود به سوریه نیست و اخیرا مساله پاکستان نیز به آن اضافه شده است. از سوی دیگر پیش تر مقامات سعودی در مورد افزایش نفوذ ایران در عراق و برنامه های هسته ای جمهوری اسلامی نیز ابراز نگرانی کرده بودند.

با این حال با روی کار آمدن دولت حسن روحانی و وعده بهبود روابط با کشورهای همسایه امید به تقویت روابط تهران- ریاض بیشتر شد. اما باوجود ابراز تمایل تهران برای برقراری روابط بهتر با ریاض، مقامات عربستان هنوز پاسخ روشنی ارایه نکرده اند و در چنین شرایطی اهمیت نقش یک میانجی بیش از هر زمان دیگری نمایان می شود. نه محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران و نه حسن روحانی، رئیس جمهور در سفرهای منطقه ای خود به عربستان سفر نکرده اند و دلیل اصلی آن عدم هماهنگی از جانب ریاض است. به همین دلیل شاید میانجی موفقی مانند عمان بتواند مانند یک کاتالیزور در روند بهبود روابط تهران - ریاض عمل کند.

در منطقه بحران زده ای که تنش ها از سوریه، مصر، قطر ، عربستان، ترکیه و عراق تا افغانستان و پاکستان گسترانیده شده است، عمان تنها کشوری است که نه در روابط منطقه ای خود دچار درگیری است و نه روابط بین المللی.سلطان قابوس نیز می کوشد با استفاده از این موقعیت ممتاز بیشترین بهره برداری ها را برای کشوراش داشته باشد و چه گزینه ای بهتر از ظاهر شدن در نقش میانجی بین دو قدرت منطقه ای که برقراری روابط دوستانه تر بین آنها  در نهایت به نفع ثبات منطقه و عمان خواهد بود.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10