راز ماندگاری ماندلا چه بود؟

نویسنده: مهدی صالحی

دیپلماسی ایرانی: نلسون ماندلا رهبر جنبش آزادی بخش افریقای جنوبی که به سیستم استعماری چندین سده  آپارتاید خاتمه داد از جمله معدود رهبرانی در عصر معاصر به شمار می آید که فراتر از اندیشه دستیابی به قدرت سیاسی، آرمانها و رویاهای متعالی را برای آفریقای جنوبی و جامعه بشری قایل بود . به راستی چه عنصری سبب گردید که ماندلا فارغ از حصارهای قبیله ای و نژادی خود ، به یک شخصیت جهانی تبدیل شود و مورد احترام خاص و عام ،مخالف و موافق ، سفید و سیاه قرار گیرد.

در ثنا و رثای نلسون ماندلا سخن ها می توان گفت ، وی الهام بخش مبارزات ضد استعماری ، ضد نژادپرستانه و برابری انسان ها بود . اما به باور نگارنده، وی اسوه انسانیت است و عجیب تر از آن که نلسون ماندلا در سرزمینی رشد و نمو یافت که نه سابقه تمدنی چندین هزارساله داشت و نه عقبه فرهنگی غنی،  حتی در جامعه ای (قبیله ای) بزرگ شد که از لحاظ تاریخی از الفبای (بومی) و کتابت نیز محروم بود .به زبان ساده تر جامعه وی فاقد پشتوانه تمدنی ، فرهنگی و حتی الگوی مذهبی تدوین شده ای بود  . اما چه شد که مردی همانند وی که خود و هموطنانش سال ها تحت سلطه و ستم سفیدپوستان قرار داشتند در زمان به قدرت رسیدن خطاب به ملت افریقای جنوبی و سفید پوست آن خطه اظهار داشت که " می بخشیم اما فراموش  نمی کنیم " و حتی فراتر از آن ، زمانی که کمیسیون آشتی ملی تشکیل گردید اثری از         انتقام جویی ،اعدام و یا نسل کشی سفید پوستان و تخریب مظاهر (مجسمه ها و ابنیه های ) دوران آپارتاید مشاهده نگردید .

شاید به باوری بتوان عنوان نمود که نلسون ماندلا در کنار دی کلرک رییس جمهور وقت درزمان انتقال قدرت و فروپاشی رژیم آپارتاید افریقای جنوبی متهعد شد همان گونه که افریقای جنوبی صنایع اتمی خود را محدود می نماید از مقام و منزلت سفید پوست (در شاهرگ های اقتصادی جامعه ) حفاظت نماید این بخشی از واقعیت است اما بسیاری از رهبران آزادی بخش و اساسا رهبران انقلابی در زمان به قدرت رسیدن ، آثاری از مخالفین باقی نمی گذارند، تسویه حساب های سیاسی ، پاک سازی مخالفین و محو  آثار و مظاهر رژیم گذشته امری قابل توجیه می گردد. اما این نلسون ماندلا بود که از یک جنگ داخلی در افریقای جنوبی و خشونت فراگیر ممانعت به عمل آورد و انسجام و وحدت ملی افریقای جنوبی را حفظ نمود . وی شخصیتی بود که  مجذوب قدرت نشد بلکه افسار قدرت را در نفس خود به اسارت کشید و این خصیصه را می توان در مهاتما گاندی رهبر فقید هند نیز مشاهده نمود .  نلسون ماندلا  در حالی به سیاه پوستان ستمدیده توصیه نمود که اربابان سفیدپوست را ببخشند که خود و اجدادش سال ها در بند رژیم  آپارتاید بودند و از حداقل حقوق انسانی محروم بودند .چیزی که باعث شد نلسون ماندلا  به این درجه از معرفت و عرفان انسانی و نوع دوستی برسد حیرت انگیز است .خاصه آنکه وی از جمله مبارزینی بود که دراوج دوران جنگ سرد با گرایشات سوسیالیستی و کاربرد قوه قهریه بیگانه نبود اما در عالم واقع ، نافرمانی مدنی را به خشونت ( مسلحانه ) ترجیح  می داد و در تنهایی خود به این حقیقت انسانی نایل شده بود که همنوع خود را فاقد از هرگونه رنگ و نژاد و مذهب دوست بدارد . راز ماندگاری ماندلا در همین امر نهفته است . قلبی که دریا شد به آرامش می رسد و وی در تنهایی خود در زندان های رژیم آپارتاید به این حقیقت عرفانی رسیده بود و در نهایت به یک رهبر جهانی نایل شد.  یادش گرامی باد.