زنی از جنس فولاد

دیپلماسی ایرانی: وندی شرمن، مقام شماره 3 وزارت خارجه آمریکا و مذاکره کننده ارشد هسته ای با ایران در حالی که به کنگره می رفت تا سناتورها را در جریان توافق هسته ای اخیر با تهران قرار دهد – و البته همچنان کانال گفت و گوی محرمانه با تهران از طریق وی برقرار بود- زمین خورد و از ناحیه تاندون انگشت دچار آسیب شد. او روی محل آسیب دیدگی یک بسته یخ گذاشت و به اتاق امن رفت  تا به  اطلاع رسانی در مورد توافق هسته ای برای سناتورها بپردازد. تنها پس از این جلسه بود که شرمن توانست به اتاق اورژانس برود.

این خبر به سرعت در کاخ سفید پیچید.  آنتونی بلینکن،مشاور معاون امنیت ملی آمریکا که استراتژی ایران را هماهنگ می کند، گفت: او به شکل خارق العاده ای متمرکز و سرسخت است. شرمن از آن دسته انسان هایی نیست که به درد اهمیت می دهد.

این تمرکز در دو سال اخیر به ایجاد بستری برای گفت و گو با ایران کمک کرد. پتانسیلی برای مذاکرات علنی و محرمانه که با روی کار آمدن دولت حسن روحانی بالفعل شد. اما اکنون سرسختی و استواری شرمن در دو بوته آزمون متفاوت محک زده می شود. او باید کنگره را مجاب کند که تحریم های مضاعفی را علیه ایران تصویب نکند. از سوی دیگر شرمن باید در شش ماه آینده به نحوی با ایرانیان مذاکره کند که در نهایت پروژه چند میلیارد دلاری هسته ای ایران با محدودیت هایی قابل توجه و فراتر از یک تعلیق ساده کنار بیاید.

بسیاری از استراتژیست های آمریکایی در پشت پرده این تلاش دولت اوباما قرار دارند که می تواند یک دستاورد منحصر به فرد در سیاست خارجی وی باشد یا اینکه به یک شکست تبدیل شود. ویلیام برنز، معاون وزیر خارجه آمریکا مذاکرات محرمانه ای را از طریق کانال عمان با ایران دنبال کرد و در برخی موارد شرمن نیز به آنها ملحق شد. از سوی دیگر جان کری، وزیر خارجه آمریکا نیز دو بار به ژنو رفت تا از نزدیک با ایرانیان گفت و گو کند. این در حالی است که شخص اوباما نیز به طور جزئی در جریان برنامه های هسته ای ایران قرار دارد و از سال 2009 با انجام عملیات مخفی علیه فعالیت های هسته ای ایران موافقت کرده است. عملیاتی که در کنار اعمال تحریم ها، پیش می روند.

اما در دو سال اخیر، این شرمن بود که در مورد جزئیات تکنولوژیکی، تهیه گزارش های جاسوسی و سیاست های  دستیابی به توافق هسته ای با کشورهای که هنوز در فهرست کشورهای حامی ترور وزارت خارجه آمریکا قرار دارد، کارفرمایی می کرد.

رابرت آینهورن، که تا تابستان همکاری نزدیکی با شرمن در این زمینه داشت، می گوید: این شغلی است که در آن باید در جریان جزئی ترین موارد و موضوعات قرار داشته باشید و وندی همه چیز را به خود جذب می کند. چند ماه آینده برای این دیپلمات 64 ساله آمریکایی یک آزمون دشوار خواهد بود. دیپلماتی که حرفه خود را به عنوان یک کارمند امور اجتماعی در بوستون آغاز کرد و در دوره ریاست جمهوری کلینتون به وزارت خارجه و سیاست خارجی آمریکا راه یافت.

شرمن برای مدتی نیز رئیس استراتژیست های وزارت خارجه در مورد برنامه هسته ای کره شمالب ود. او تجربه زیادی هم در مورد موفقیت های موقت و هم در مورد شکست های دراز مدت دارد. با این تجربه ، شرمن یکی از زبده ترین دیپلمات های آمریکایی برای رسیدگی به مساله هسته ای ایران به شمار می رود. به این ترتیب او سوژه ای برای آن دسته از سناتور ها در کپیتال هیل شده است که می گویند، تاریخ خود را تکرار می کند.

مارک کیرک، سناتور جمهوریخواه که می گوید تجربه ایران مشابه کره شمالی یک دهه قبل است و تهران نیز مانند پیونگ یانک، واشینگتن را دور می زند، بر این باور است که مردم آمریکا به کسی نیاز دارند که سیاستی را پیش ببرد که از تکرار الگوی کره شمالی جلوگیری کند. این در حالی است که برخی مقامات در تل آویو و برخی دمکرات ها در کنگره آمریکا نیز همواره مساله هسته ای ایران را به کره شمالی تشبیه می کنند.

اما شرمن با این مقایسه مخالف است و می گوید این دیدگاه بیش از حد ساده لوحانه است. شرمن هفته گذشته پیش از ترک ژنو گفت: باید از تجربه کره شمالی درس های زیادی گرفت اما  این دو موقعیت با هم مخالف است.

شرمن گفت، این دو موضوع هم اکنون به لحاظ زمانی، فرهنگی و سیستماتیک با هم تفاوت دارند. زمانی که دولت کلینتون مذاکره با کره شمالی را آغاز کرد، آژانس های جاسوسی آمریکا می دانستند که این کشور سوخت هسته ای مورد نیاز برای ساخت دو بمب را در اختیار دارد. اما در مورد ایران ما همچنان بر این باوریم که هنوز این کشور به این مرحله نرسیده است. از سوی دیگر تفاوت های دیگری نیز وجود دارد. ایران قشر متوسطی دارد که ایالات متحده می خواهد با تعدیل تحریم ها آن را راضی کند. همچنین مردم ایران با وجود محدودیت ها، به کشورهای خارجی سفر می کنند. این فاکتورها  اهرم هایی را برای مذاکره ایجاد می کند که در مورد کره شمالی وجود نداشت. این کشور مردم خود را از جهان خارج ایزوله کرده بود.

این نظریه است که شرمن در شش ماه آینده آن را تکرار می کند تا برای پیشبرد مذاکرات از کنگره زمان بخرد. از سوی دیگر شرمن هنوز هم از نقشی که در توافق هسته ای با کره شمالی ایفا کرد، دفاع می کند.  

توماس پیکرینگ، که در دوران کلینتون پستی مشابه سمت کنونی شرمن داشت، می گوید با توجه به تجربه کره شمالی، شرمن در تلاش است تا راه های فرار مسدود کند. برای مثال او در مذاکرات ژنو بر بازرسی روزانه از سایت های هسته ای ایران تاکید داشت. در صورتی که در مورد کره شمالی چنین بندی در قرارداد مورد توجه قرار نگرفته بود. از سوی دیگر شرمن برای توقف عملیات مونتاژ در تاسیسات آب سنگین اراک پافشاری کرد. تاسیساتی که مشابه آن در کره شمالی بمب هسته ای تولید کرد.  

بر خلاف مذاکرات با کره شمالی، شرمن در ژنو با عالی ترین مقاماتی که پرونده هسته ای ایران را در اختیار دارند، وارد مذاکره نشد، بلکه او با وزیر خارجه تحصیلکرده آمریکای ایران گفت و گو کرد که هنوز مشخص نیست چه میزان اختیار برای تصمیم گیری در مورد مساله هسته ای دارد.

شرمن گفت: ما می خواهیم ظریف را در بوته آزمون قرار دهیم تا به این ترتیب به اختیارات او در پرونده هسته ای پی ببریم.

همکاران شرمن می گویند که او در مذاکره مستقیم بهترین است و از مذاکره لذت می برد. شرمن که از دو سال پیش دستیار وزارت خارجه آمریکا در امور سیاسی است، در حلی که خود را برای یک سخنرانی مهم در کنگره آماده می کند، می گوید از سخنرانی با درد ناشی از آسیب دیدگی تاندون درس گرفته است. او می گوید این متمرکزترین سخنرانی بود که در مورد ایران داشته است. اما امیدوار است دیگر مجبور نباشد پس نشست هایی از این دست به اتاق اورژانس برود.  

منبع: نیویورک تایمز/ تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: یکشنبه 10 آذر 1392/ باز انتشار: پنجشنبه 14 آذر 1392