ایران و اسد را با هم نشانه بگیرید

نویسنده: جکسون دیل

دیپلماسی ایرانی : "کسی که می پرسد آیا خلع سلاح هسته ای یا موضوع کنترل تسلیحات موضوعات جدایی از  مسائل اقتصادی یا سیاسی هستند، مانند کسی است که به جای تمرکز بر خود بیماری بر نشانه های آن متمرکز می شود."

باراک اوباما این کلمات را در سال 1983 زمانی که دانشجوی دانشگاه کلمبیا بود به رشته تحریر درآورد. وی با این کلمات جنبش انجماد هسته ای را توصیف می کند و اینکه چگونه تمرکز بر تعداد کلاهک های جنگی، بزرگترین مسئله حل نشده عدالت اجتماعی دوران جنگ سرد باقی ماند. وی در همین حال سیاست خاورمیانه ای 30 سال بعد خود را هم توصیف کرد و به همین دلیل است که شکافی بین ایالات متحده و برخی از نزدیک ترین متحدانش ایجاد شده است.

اوباما همانند جنبش انجماد هسته ای در تلاش مجدانه خود برای خارج کردن دولتش از آنچه که وی آن را باتلاق منطقه ای می نامد، رویکرد سخت و پر از درگیری را برگزیده است. اولویت اوباما در جنگ داخلی سوریه نابود کردن تسلیحات شیمیایی این کشور است. اوباما در حالی به دنبال این است که پادمان های قوی تری را بر برنامه هسته ای ایران اعمال کند که تلاش وسیع تر این کشور برای تبدیل شده به هژمون منطقه ای را نادیده گرفته است.

از نگاه واشنگتن، اهداف اوباما ارزشمند ؛ بهتر از قبل و دست یافتنی است بر خلاف استقرار دموکراسی در عراق. اشکال این رویکرد این است که مطابق آن جنگ داخلی سوریه و دیگر درگیری ها در سراسر منطقه هیچ گونه تهدیدی برای آنچه اوباما آن را "منافع مرکزی ایالات متحده می نامد به همراه ندارد و اینکه می توان آنها را با خیال راحت به قلمروی مبهم دیپلماسی سازمان ملل و کنفرانس ژنو جایی که محدوده کاری جان کری، وزیر خارجه امریکا است واگذار کرد.

برای یک لحظه فرض کنید که پایگاه جدید القاعده در شرق سوریه، ده ها هزار موشک مستقر شده حزب الله در لبنان و فرو ریختن نظام سیاسی عراق که امریکایی ها آن را پرورش داده بودند هیچ خطر خاصی برای امریکا نداشته باشد. این موارد کماکان متحدان ایالات متحده در منطقه شامل اسرائیل، عربستان سعودی، اردن و ترکیه را در دنیای ترسناک تازه ای تنها می گذارد؛ جایی که دیگر منافع حیاتی آن های دیگر تحت حمایت ایالات متحده قرار ندارد.

 اسرائیل و عربستان سعودی نگران این هستند که اوباما به توافقی با ایران دست یابد و تحریم های این کشور را بردارد بدون اینکه ظرفیت غنی سازی اورانیوم این کشور را به صورت کامل مهارکند و اجازه دهد که ایران پتانسیل تولید اورانیوم برای سلاح هسته ای را داشته باشد. اما اساسا، آنها و همسایگانشان از اینکه به نظر می رسد ایالات متحده از جنگ منطقه ای بین ایران و متحدانش با اسرائیل و کشورهای عرب هم محور با امریکا خارج شده است احساس تاسف و ناراحتی می کنند. این چشم انداز به راه انداختن یک نسخه منطقه ای از جنگ سرد بدون حمایت قابل توجه ایالات متحده، رهبران عربستان سعودی را واداشته است که به گسست در روابط با واشنگتن اشاره کنند و بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم اسرائیل را وادار کند که بیشتر درباره تمایل اسرائیل به اقدام یک جانبه صحبت کند.

مدافعان اوباما پاسخی برای این سوال دارند: دلیلی وجود ندارد که هربار در خاورمیانه جنگی ایجاد شود، ایالات متحده نیز درگیر آن شود. انگیزه ها و منافع عربستان سعودی و اسرائیل همیشه ارزش تشویق کردن را ندارد. اولی دشمنی های فرقه ای سنی و شیعه است و دومی هیچ گونه شانسی برای همزیستی با جمهوری اسلامی نمی بیند. به هر حال طرفداران اوباما می گویند، دولت در تلاش است تا  مشکلات بزرگ منطقه را از طریق راه حل سیاسی در سوریه همچنین صلح اسرائیل و فلسطین رسیدگی کند.

در اینجا مشکل دیگری نهفته است. عملا هیچ کس خارج از وزارت امور خارجه - از جمله احزاب ظاهری مذاکرات- این احتمال را جدی نمی گیرند که طرح جان کری در کنفرانس ژنو برای حل و فصل جنگ سوریه، می تواند آینده قابل پیش بینی داشته باشد و یا اسرائیل و فلسطین می توانند بر سر دو دولت مستقل به توافق برسند. آن ها  روندی را در پیش می گیرند که واشنگتن و یا مسکو را راضی کنند، در حالی که به روزنامه نگارانی مثل من شکایت می کنند که دیپلماسی کری بر پایه خیال پردازی است. چه کسی می تواند تصور کند که بشار اسد با آرامش با کناره گیری خود موافقت کند؟ و یا نتانیاهو شرق بیت المقدس و دره اردن را به فلسطینی ها و نیروهای امنیتی این کشور واگذار کند؟

پیشرفت های دیپلماتیک، مانند توافق نامه های کنترل تسلیحاتی بی دلیل اتفاق نمی افتند، بلکه شرایط سیاسی، اقتصادی و امنیتی است که آن ها را ممکن می سازد. جنبش انجماد هسته ای در اوایل دهه 1980 ناکام ماند، به دلیل اینکه اتحاد جماهیر شوروی همچنان تهدیدی آشکار و اجتناب ناپذیر برای غرب بود. کنفرانس صلح سوریه در حال حاضر موفق نخواهد شد چرا که رژیم اسد در معرض خطر شکست در میدان جنگ نیست.

موفقیت برای اوباما حتی در اهداف محدود در خاورمیانه نیازمند تغییر شرایط است: تضعیف اسد، پایین آوردن قدرت ایران، تقویت اطمینان اسرائیل و عربستان سعودی. چنین کاری می تواند بدون به کارگیری نیروهای ایالات متحده انجام شود، اما سخت، پر هزینه و نیازمند توجهات ریاستی خواهد بود. همان طور که اوباما زمانی که یک دانشجوی ساده اما موفق بود گفت:  این کار به معنای " تمرکز بر خود بیماری است."

منبع : واشنگتن پست

انتشار اولیه: 16 آبان 1392/ انتشار مجدد: 19 آبان 1392