غرب به دنبال بازیافت دیکتاتوری است

دیپلماسی ایرانی :یمن همچنان تب دارد. کشوری که همزمان با تونس و مصر تب خیزش های مردمی را تجربه کرده بود همچنان در میانه انقلاب و بازگشت به دوران سیاسی گذشته خود قرار دارد. ظاهر این قاب فریبنده است: علی عبدالله صالح سرانجام از اریکه قدرت پایین آمده است، اصلاح طلبی که در زمان آقای صالح عنوان معاون وی را یدک می کشید بر مسند قدرت نشسته است و پیش نویس قانون اساسی جدید هم در دست تهیه است. با اینهمه هر روز از کوچه و خیابان های یمن صدای اعتراض های عمومی به گوش می رسد. درگیری ها میان ارتش و قبایل مسلح ادامه دارد. از سوی دیگر فعالیت های القاعده نیز در کشوری که یکی از فقیرترین کشورهای شبه جزیره عربستان است هر روز سیر صعودی می یابد. با اینهمه نه اعراب و نه دوستان غربی علی عبدالله صالح خیال سرکشی به امورات این کشور را ندارند. گویا مصلحت در فراموش کردن این کشور و واگذاری اختیارهای سیاسی آن به عربستان است.آب و هوای سیاسی امروز یمن، نقش علی عبدالله صالح، احتمال بازیافت مهره های قدیمی وابسته به دیکتاتوری در دولت جدید و فعالیت های القاعده در این کشور را با  علی جانباز، کارشناس و تحلیل گر مسائل منطقه در میان گذاشتیم که به شرح زیر است:

ابتدا در نگاهی کلی وضعیت سیاسی امروز یمن را برای ما توضیح دهید؟

امروزه پس از کناره گیری علی عبدالله صالح بر اساس طرح پیشنهادی شورای همکاری خلیج فارس، علی عبدربه منصور به ریاست جمهوری رسید که مرحله دو ساله ای را بر اساس آن طرح در کشور یمن آغاز کردند. در حقیقت هم اکنون کشور یمن در این روند دو ساله قرار دارد که شورای همکاری خلیج فارس پیشنهاد داده است. البته تمامی گروه ها این طرح را نپذیرفتند و تنها شش گروه معارض و حزب حاکم آن را پذیرفتند که در نتیجه آن علی عبدالله صالح از قدرت کنار رفت. بنا بر این ، در طول دو سال اقداماتی از جمله بازسازی ارتش و سازمان امنیت، تهیه پیش نویس قانون اساسی و برگزاری انتخابات انجام شده است.

ناگفته نماند که طرح شورای همکاری خلیج فارس را گروه هایی همانند شیعیان زیدی یا گروه الحوثی ها و مردم جنوب و جوانان معترضی که در میدان التحریر بودند، از ابتدا قبول نداشتند، اما با این وجود طرح با حمایت امریکا و عربستان پیاده سازی می شود. همچنین عبدر به منصور که موظف شده تا موارد طرح را پیگیری کرده و به انجام رساند که یکی از آنها انجام گفتگوهای ملی است که در آن باید تمامی گروه ها از جمله شیعیان زیدی و مردم جنوب هم مشارکت داشته باشند.

وضعیت علی عبدالله صالح در حال حاضر چگونه است؟

علی عبدالله صالح از قدرت کناره گیری کرده، اما خانواده و اطرافیان وی در پست هایی حضور دارند و یا در راس برخی امور هستند و از سوی دیگر فشارهای مردمی هم بسیار زیاد است تا این افراد از گردونه سیاسی قدرت حذف شوند. عبدربه منصور برخی از این افراد را عوض کرده است اما برخی دیگر از همگنان عبدالله صالح همچنان حضور داشته و مقاومت می کنند.

یمن در زمره کشورهایی بود که به نوعی با خیزش های عمومی روبه رو شد اما این تغییرات هیچ گاه به انقلاب در این کشور متنج نشد. وضعیت مخالفان دولت صالح در حال حاضر چگونه است؟

مخالفان دریمن سه گروه عمده بودند:  شیعیان زیدی ، جوانان جنوب و خانواده الاحمر

گروه سوم مخالفان پشتیبان قبیله ای داشته و عربستان نیز از آنها حمایت می کرد و با علی عبدالله صالح تضاد منافع داشتند، به معنای دیگر اهداف قدرت طلبی و اغراض سیاسی دنبال می کردند. اما حقوق مردم جنوب توسط حزب حاکم در یکی دو دهه اخیر ضایع شده بود و شیعیان زیدی نیز از سال 1962 به این سو در طول پنج دهه گذشته در حاشیه بوده و از حقوق سیاسی و اجتماعی برخوردار نبودند.

طیف دیگر جوانانی بودند که به میدان التحریر آمدند که آنها نیز یا به شیعیان و یا خانواده الاحمر وابسته بودند.

آیا وضعیت امروز این کشور راضی کننده مخالفان و قومیت های مخالف است؟

دو طیف آنها یعنی شیعیان زیدی و جوانان جنوب خیر و از ابتدا مخالف بوده و همراهی نکردند و حتی در انتخابات عبدربه منصور نیز شرکت نداشتند. اما خانواده الاحمر که پشتیبانی قبیله ای و خارج از یمن را دارد آن را پذیرفته و در بسیاری از فرایندهای سیاسی همانند دولت، مجلس و یا در نهادهای نظامی و امنیتی مشارکت و حضور دارند. به عبارت دیگر این گروه به واسطه حمایت عربستان به خواسته های خود رسیده اند. اما گروه های دیگر همچنان ساز مخالف می زنند.

اخیرا خبری در خصوص احتمال انتصاب فرزند علی صالح به پستی نظامی در یمن به گوش رسیده است. آیا در یمن شاهد خیمه شب بازی سیاسی و بازگشت میراث داران صالح به قدرت هستیم؟

بله، این احتمال وجود دارد و تلاش هایی نیز در این زمینه انجام می شود تا به این واسطه اراده بازیگران جهانی و منطقه ای به گونه ای نظام عبدالله صالح بازیافت شود. اما از دورن مردم یمن یا همان جوانان میدان التحریر و مردم جنوب و شمال یمن مخالفان جدی این روند هستند که احتمال به قدرت رسیدن مجدد خانواده صالح را بعید می کند. باید در اینجا بر این نکته تاکید داشت که منافع کشورهای بزرگ اقتضا می کند که نیروهای باقی مانده از عبدالله صالح باز هم به قدرت بازگردند.

دلیل سکوت کشورهای عربی و غربی در مقابل آمار رو به رشد حملات تروریستی در یمن چیست؟

درست است که خاستگاه اصلی القاعده از گذشته یمن بوده و امروز هم به واسطه فقر مردم یمن شرایط مناسبی برای فعالیت این گروه فراهم آمده است.اما همیشه به عنوان یک مترسک توسط حکومت علی عبدالله صالح از آن برای برخی از اهداف دولت یمن و یا بازیگران منطقه ای بهره برداری شده است. بنابراین هیچ زمانی به عنوان خطر جدی نبوده که دولت صنعا را تهدید کند درنیامده است. بلکه همیشه به شکل خطری بوده که توسط دولت صنعا کنترل شده و عبدالله صالح از آن به عنوان یک برگ برنده استفاده کرده است. به معنای دیگر آنها به شکلی القاعده را تحریک می کردند تا اعمالی را انجام دهند و در مقابل علی عبدالله صالح به واسطه این فعالیت از غربی ها یا امتیاز می گرفت و یا غربی ها با این روند همراهی می کرده و حضور نظامی خود را در خلیج عدن و یا دریای سرخ تقویت می کردند.

فعالیت القاعده در این کشور هر روز بیش از دیروز گسترده تر می شود. آیا یمن را نمی توان به نوعی افغانستان یا پاکستان جدید امریکا دانست؟

شبیه سازی دو کشور صحیح نیست، چرا که شرایط آنها متفاوت است، اما اگر منافع قدرت های بزرگ ایجاب کند تا یمن نیز به آن شکل درآید، قطعا این کار را انجام خواهند داد. ضمن آنکه در یمن نیروهای ساختاری و بازیگران قدرتمند داخلی وجود دارند که جلوی این روند را خواهند گرفت، از جمله آنها می توان شیعیان زیدی را نام برد.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/14

انتشار اولیه:شنبه 9 دی 1391 / بازانتشار: سه شنبه 12 دی 1391