کشوری که بزرگترین دردسر رئیس جمهور آتی است

فارس: شاهنشاهی عربستان سعودی هم قدمت زیادی دارد و هم آخرین سلطنت استبدادی باقیمانده در دنیاست. البته احتمالاً آخرین سلطنت استبدادی در جهان هم خواهد بود. سلطه رومانوف ها، هابسبورگی ها و پهلوی ها برچیده شدند اما شاهنشاهی آن ها تا چه زمانی طول می کشد؟

به گزارش فارس، اندیشکده «بروکینگز» در مقاله ای به قلم «بروس رایدل» در خصوص «بحران کنونی عربستان» می نویسد: شاید بزرگ ترین چالش بین المللی رئیس جمهور آینده ایالات متحده، انقلاب احتمالی در عربستان سعودی باشد.

در کتاب جدید «در مورد عربستان، مردمان این کشور، گذشته، مذهب، خطرات و آینده» نوشته «کارن الیوت هاوس»، تصویری شوم و زشت از وضعیت کشور و تنش های داخلی آن به معرض عموم گذارده می شود.

شصت درصد عربستانی ها 20 ساله یا جوان تر هستند که بیشتر آن ها امیدی برای یافتن شغلی مناسب در آینده ندارند. هفتاد درصد عربستانی ها قادر به خرید خانه نیستند. 40 درصد مردم این کشور زیر خط فقر زندگی می کنند.

*بخش اعظم ثروت عربستان در دست شاهزاده های سعودی است

خانواده سلطنتی متشکل از 25 هزار شاهزاده و شاهزاده خانم است. این افراد صاحب بیشتر زمین های با ارزش، مقرری های ماهانه هنگفت و دارایی های بسیاری هستند. جالب است بدانید که 8.5 میلیون کارگر خارجی در عربستان سعودی مشغول به کار هستند، این در حالی است که خودِ عربستانی ها جمعیتی بالغ بر 19 میلیون نفر را تشکیل می دهند.

مشکلات و اختلافات در حال افزایش هستند. بنا به گفته های «هاوس» تفاوت های منطقه ای و نژادی بین قسمت های مختلف کشور، یک حقیقت جاری و ساری در عربستان سعودی است. حجازی ها در غرب و شیعه ها در شرق از سبک زندگی وهابیون خشک مذهب که توسط سخت گیری ها در صحرای مرکزی نجد به آن ها تحمیل شده، منزجر هستند. تبعیض جنسیتی که یکی از اساسی ترین ارکان جهان بینی وهابیون است، تبدیل به مشکلی شده که با افزایش زنان تحصیل کرده و بدون آینده کاری، روز به روز بزرگ تر می شود. شصت درصد فارغ التحصیلان دانشگاه های عربستان، زن ها هستند اما این افراد فقط 12 درصد کل جمعیت مشغول به کار این کشور را تشکیل می دهند.

از اوایل سال 2011 و پس از آغاز انقلاب و بهار عربی، مهم ترین سؤالی که به میان آمده این است که آیا این انقلاب ها به سلطنت سعودی ها سرایت می کنند؟ این قضیه از آن جهت مهم است چون از هر چهار بشکه نفت فروخته شده در دنیا، یکی متعلق به عربستان سعودی است.

*اتحاد عربستان و آمریکا بیشتر از گذشته نیاز به استحکام دارد

اتحاد آمریکا و عربستان قدیمی ترین همبستگی واشنگتن با کشورهای خاورمیانه است که توسط «فرانکلین روزولت» و بنیان گذار عربستان امروز «عبدالعزیز بن آل سعود» طی معامله ای موسوم به «نفت برای امنیت» شکل گرفت.

حالا امروز ایالات متحده بیش از گذشته به عربستان نیاز دارد. واردات نفت آمریکا از عربستان تأمین می شود. اتحاد آمریکا با مصر در هاله ای از ابهام فرو رفته، عراق هم به سمت ایران گرایش دارد تا آمریکا. سعودی ها بزرگ ترین شریک آمریکا طی جنگ با القاعده در یمن و جاهای دیگر بودند. از سال 2010، سازمان اطلاعاتی عربستان سعودی حداقل دو حمله القاعده در خاک ایالات متحده را خنثی کرده است. برای آمریکا، حمایت عربستان از سیاست های این کشور نسبت به ایران مهم ارزیابی می شود.

در حال حاضر هنوز هم این کشور عربی مهم، مبدأ تشویش و اضطراب است. منابع اطلاعاتی اروپایی ها می گویند که ثروت پادشاهی عربستان هنوز هم منبع شماره یک تجارت گروه های افراطی اسلامی همچون «طالبان» افغانستان و «لشکر طیبه» پاکستان است. پادشاهی عربستان توانسته همه را سر و سامان بدهد به جز همسایه کوچک خود یمن که در حال انقلاب دموکراتیک در داخل است، جایی که پنجمین ناوگان دریایی ایالات متحده قرار دارد.

*به خاطر وجود دو شهر مقدس مسلمانان در عربستان، اتحاد سعود – وهاب محکم و استوار برجای مانده است

سلطنت امروزی سعودی ها در اصل سومین دولتی است که توسط «آل سعود» به وجود آمد. دو پادشاهی نخستین که اولی در سال 1745 تشکیل شد، به خاطر فشار خارجی و تقسیمات داخلی سر مسائل جانشینی از هم فروپاشید. هر سه این دولت ها براساس مشارکت منحصر به فرد بین خانواده سلطنتی سعودی و یک موسسه روحانی محافظه کار که توسط «محمد ابن عبدالوهاب» یکی از مهم ترین چهره های اسلامی از گذشته تا به امروز، تشکیل شدند. اتحاد «سعود – وهاب» تا به امروز محکم و استوار برپا مانده است. به خاطر وجود دو شهر مقدس مسلمانان در این کشور، این مشارکت و اتحاد مفهوم جهانی پیدا کرده است.

کتاب جدید هاوس، کتاب تحقیقی خوب و خوش ساختی است که در مورد وضعیت فعلی پادشاهی عربستان بحث می کند. هاوس خبرنگار کهنه کاری است که به مدت 30 سال گزارش های مربوط به پادشاهی این کشور را مخابره می کرده است. این خبرنگار حرفه ای و کارآزموده با بسیاری از سعودی ها، از پولدارترین اشخاص خانواده سلطنتی گرفته تا فقیرترین مردم، مصاحبه و گفتگو کرده است.

*بحران جانشینی در خانواده سلطنتی روز به روز در حال گسترش است

سال های سال پادشاهی سعودی ها در امان بود. شاه عبدالله هم با توجه به موازین و استانداردهای سعودی، رهبری مترقی و پیش رونده بود. اما مطمئناً دولت سوم با مشکل جانشینی بی سابقه ای روبه رو خواهد شد. پس از مرگ «ابن سعود» در سال 1953، جانشینی به پسران وی منتقل شد. در حال حاضر تمام این اشخاص سالخورده و مریض هستند و تعدادشان هم کاهش یافته است. به زودی پادشاهی به نوه های ابن سعود باید منتقل شود. برای این انتقال هم هیچ گونه ساختار مورد توافقی ساخته نشده است. تاریخ نگران کننده است، دومین دولت سعودی بر سر مسائل جانشینی در اواخر قرن نوزدهم از هم فروپاشید.

انقلاب در عربستان سعودی دیگر مسئله دور و غیرقابل باوری نیست. هرچه انقلاب اعراب در کشورهای دیگر دنیا موفقیت آمیزتر باشند، عربستانی ها هم بیشتر به وجود دولتی امروزی، پاسخگو و مردمی دل خواهند بست اما ممکن است انقلاب در این پادشاهی توسط افراطیونی رخ دهد که از اتحاد آمریکا و سعودی به ستوه آمده باشند.

خانم هاوس خاطر نشان می کند که علی رغم تلاش های بسیار سعودی ها با همکاری آمریکایی ها، القاعده همچنان به عنوان یک نیروی قدرتمند در منطقه حاضر است.

با این تفاسیر، می توان در مورد اتفاقاتی که در آینده برای پادشاهی رخ خواهد داد نتیجه گیری کرد. در آینده چندین اتفاق محتمل هستند. نظام های پادشاهی خودکامه قادر به اصلاحات نخواهند بود. همانند «اتحاد جماهیر شوروی» کنترل تغییر در ایدئولوژی این دولت اقتدارگرا بسیار مشکل خواهد بود. سقوط شاه ایران در 35 سال پیش به خاطر وجود بحران در دولت «کارتر» بود. آیا ممکن است به خاطر وضعیت «خلیج فارس»، رئیس جمهوری آینده ایالات متحده هم با این چنین وضعیت بحرانی رو به رو شود. ما نمونه های بسیار خوبی در عربستان سعودی داریم.