فکر نکنیم مرکز ثقل نفتی جهان هستیم

دیپلماسی ایرانی: بر خلاف آن چه پیش بینی می شد، تحریم نفتی ایران شوک بزرگی به قیمت نفت وارد نکرد. علت این امر شاید کاهش قیمت نفت در روزهای منتهی به اجرای تحریم نفتی اتحادیه اروپا علیه ایران بود. در همین راستا ایران از اوپک درخواست کرده بود تا نشست اضطراری تشکیل دهد. دیپلماسی ایرانی آخرین تحولات حوزه نفت و انرژی را در گفت و گو با دکتر نرسی قربان، تحلیل گر مسائل اقتصاد و انرژی بررسی کرده است:

به نظر شما با توجه به شرایطی که در بازار نفت ایجاد شده است ممکن است اوپک پیشنهاد ایران را برای برگزاری نشست اضطراری بپذیرد؟
 

نشست اضطراری اوپک قواعد و قوانین مخصوص به خود را دارد که اگر این شرایط وجود داشته باشد حتما تشکیل خواهد شد. با توجه به این که دو هفته پیش اجلاس اوپک بوده، برگزاری اجلاس اضطراری اگر بی سابقه نباشد، کم سابقه است. از این لحاظ باید دلایل محکمی برای برگزاری نشست اضطراری وجود داشته باشد. صرفا افت قیمت نفت نمی تواند دلیل قانع کننده ای برای کشورهای عضو اوپک برای تشکیل نشست اضطراری باشد.

آقای قاسمی، وزیر نفت ایران گفته است که در نشست 161 اوپک مقرر شده که اگر زمانی قیمت نفت به زیر بشکه ای صد دلار برسد وارد منطقه بحرانی قیمت شده ایم و می توان درخواست نشست اضطراری داد...
 

اگر چنین مسئله ای درست باشد دو هفته پیش که اجلاس اوپک برگزار شد قیمت نفت زیر صد دلار بود. اگر راه حلی قرار بود اندیشیده شود باید همان زمان این کار انجام می شد.

برخی تحلیل گران کاهش قیمت نفت را ناشی از تخطی دولت ها از سهمیه تعیین شده اوپک می دانند. این علت تا چه اندازه واقعی است؟
 

به نظر من کاهش قیمت نفت تا حد زیادی به این مسئله بستگی دارد. گرچه تخطی دولت ها از سهمیه تعیین شده اوپک علت تامه کاهش قیمت نفت نیست اما یکی از دلایل عمده کاهش قیمت نفت است. اوپک سقف تولید خود را سی میلیون بشکه در روز تعیین کرده بود اما مدت هاست که بالای سی و یک میلیون بشکه در روز تولید می کند. بنابراین بدون شک افزایش تولید اوپک و دیگر کشورهای تولید کننده نفت، یکی از دلایل عمده وجود مازاد عرضه نفت در بازار و افت قیمت است.

البته دلیل دیگری که در کاهش قیمت نفت موثر است بحث رکود اقتصادی و این سوال است که آیا اقتصاد امریکا و اروپا از حالت رکود بیرون می آید یا نه؟ این مسئله روی تقاضا برای نفت تاثیر مستقیم دارد.

اگر افزایش عرضه نفت را در افت قیمت نفت موثر بدانیم، چه راه کاری برای پایبندی کشورها به سهمیه تعیین شده در اوپک وجود دارد؟ نتیجه طبیعی افزایش تولید نفت، کاهش قیمت آن است. چه چیزی باعث می شود که دولت ها افزایش تولید را بر افزایش قیمت مرجح بدانند؟

افزایش تولید توسط کشورهای تولید کننده نفت در شرایط مختلف و توسط کشورهای مختلف و در مقاطع زمانی گوناگون انجام شده است. بنابراین مسئله جدیدی نیست. در تاریخ اوپک بارها چنین مسئله ای اتفاق افتاده است.

اما در مورد سوال دوم باید بگویم که کشورها بر اساس منافع دراز مدت خود آن گونه که خود منافع خود را تعریف می کنند، دست به افزایش یا کاهش تولید نفت می زنند. آن دلایل لزوما کسب درآمد بیشتر اقتصادی نیست. ممکن است مسائل سیاسی در تصمیم گیری آن ها تاثیر بیشتری داشته باشد و ارزشمند تر از بهره اقتصادی باشد. بنابراین اگر در نظر بگیرید که منافع ملی دراز مدت هر کشوری توسط خود آن کشور تعریف می شود و این منافع لزوما اقتصادی نیست، می توانید به پاسخ این سوال که چرا کشورها با وجود کاهش قیمت نفت باز هم تولید آن را افزایش می دهند دست پیدا کنید.

اول جولای برای اجرایی شدن تحریم های نفتی علیه ایران تعیین شده بود. تا چه حد کاهش قیمت نفت را برنامه ای می دانید که از تبعات شوک حاصل از تحریم نفتی ایران کاسته شود؟
 

اگر ما کاهش قیمت نفت را برنامه ریزی شده بدانیم، باید افزایش قیمت نفت را نیز برنامه ریزی شده بدانیم. اگر مبنای کار را بر این بگذارید که بازار تحت تاثیر عوامل سیاسی قرار دارد و به خاطر این عوامل سیاسی قیمت تغییر می کند، می توان بحث کرد. اما اگر بگوییم که مسائل اقتصادی در آن تاثیرگذار است، باید عوامل دیگری را در نظر گرفت.

من معتقدم که عوامل سیاسی تاثیرات محدودی در بازار دارد؛ اما نه به آن اندازه که درباره آن تبلیغ می شود. روز جمعه گذشته قیمت نفت شدیدا بالا رفت. روز دوشنبه اندکی پایین آمد و این پایین آمدن طبیعی بود چرا که وقتی رشد سریعی در قیمت ها ایجاد می شود، روزهای بعد به دلیل سودجویی برخی افراد، بازار تا حدی خود را تنظیم می کند و قیمت ها کاهش می یابد. البته مسئله تحریم نفت ایران نیز تاثیر خود را بر قیمت ها داشته است. اما این تاثیر از مدت ها پیش بوده و خریداران و فروشندگان نفت که از مدت ها پیش تصمیمات خود را می گیرند و خرید و فروش های خود را انجام می دهند، این مسئله را نیز در محاسبات خود دخیل کرده اند.

تاثیر آتی نخواهد داشت؟
 

تاثیر آتی می تواند مسائل دیگری باشد. اما زمان آغاز این تحریم اعلام شده بود و همه برای اجرای آن خود را آماده کرده بودند. در این میان نکته ای که به نظر من خیلی مهم است این است که ما باید هوشمندانه کار کنیم و فکر نکنیم که دنیا بدون نفت ما از بین خواهد رفت. دنیا بدون نفت عربستان سعودی هم شاید از بین نرود. نباید فکر کنیم که مرکز ثقل نفتی جهان ما هستیم.